Dercz Maciej, Izdebski Hubert, Rek Tomasz, Dziecko - pacjent i świadczeniobiorca

Prawa dziecka należą do kategorii praw człowieka i obywatela. Prawa dziecka do ochrony zdrowia i wynikającej z tego szczególnej opieki i dostępności do odpowiednich świadczeń opieki zdrowotnej związane są integralnie z ochroną życia dziecka i jego godności jako niepowtarzalnej jednostki ludzkiej.

Opisując prawa dziecka związane z ochroną jego zdrowia, będziemy starali się pokazać je jako integralny element praw człowieka – zawierający się w relacji dziecka i jego rodziców lub innych opiekunów prawnych z władzą publiczną. Pokazując bowiem określone prawo dziecka – pokazujemy jednocześnie, w jaki sposób państwo winno mu zapewnić potencjalną możliwość skorzystania z tego prawa. Stwierdzenie, że dziecko ma określone prawo do jakiegoś świadczenia lub pomocy, oznaczać winno jednocześnie, że państwo poprzez swoje organy władzy publicznej m.in. gwarantuje dziecku dostęp do tych świadczeń, opracowuje odpowiedni do wieku program zdrowotny, kształci lekarzy pediatrów i pielęgniarki szkolne. Państwo tworzy zatem podsystem opieki zdrowotnej dla dzieci w ramach ogólnego systemu ochrony zdrowia i uchwala przepisy regulujące jego funkcjonowanie. Naszym zdaniem – mimo że ten schemat rozumowania jest logiczną konsekwencją treści normatywnej odpowiednich przepisów Konstytucji RP – to jednak nie jest w należyty sposób realizowany w ustawach określających zasady działania systemu ochrony zdrowia w Polsce.

W przedmiotowym opracowaniu uwagę poświęcimy głównie tym prawom dziecka do ochrony zdrowia, które dotyczą jego jako spełniającego kryteria niezbędne do uznania go jako pacjenta oraz świadczeniobiorcy.

Pokazując, że dziecko ma określone prawa, wskażemy istniejące procedury ich egzekwowania. Tylko bowiem wtedy, gdy dane prawo pozwala na sformułowanie roszczenia, daje realną sposobność do skorzystania z niego.

Mimo że relacji rodzic – dziecko w odniesieniu do prawa do ochrony zdrowia nie będziemy omawiać, to wskazane zostaną w konkretnych przypadkach sposoby reprezentacji interesów dziecka wobec organów państwowych. Pamiętać bowiem należy, że za dzieci, niemające pełnej zdolności do czynności prawnych, działają w ich imieniu i na ich rzecz rodzice lub inni opiekunowie prawni.

Fakt, że prawa dziecka do szczególnej opieki zdrowotnej zapisano w art. 68 ust. 3 Konstytucji RP, a jego ogólną ochronę określono w art. 72 Konstytucji RP, wskazuje na uznanie przez ustawodawcę konstytucyjnego uprzywilejowanej pozycji dziecka w społeczeństwie.

Zapisanie tych praw w rozdziale poświęconym prawom ekonomicznym, socjalnym i kulturalnym traktowane być może jako przejaw dyskryminacji świadczącej o niezaliczaniu praw dzieci do kategorii praw człowieka, jednak przez nas takie ich umiejscowienie traktowane jest jako uznanie dodatkowych potrzeb dziecka do szczególnej ochrony jego praw i stanowi następną regulację uzupełniającą ogólny katalog praw człowieka zawarty w Konstytucji RP.

W niniejszej publikacji chcemy pokazać prawa dziecka do uzyskania jak najlepszej ochrony zdrowia w oparciu o obowiązujące w Polsce akty prawne.

Odbiorcami tego opracowania są naszym zdaniem te osoby i instytucje, które ze względów osobistych lub zawodowych mają potrzebę zrozumienia i zastosowania praktycznego przepisów dających dziecku prawo do uzyskania należytej opieki lub świadczenia zdrowotnego.

Traktując zdrowie jako osobiste dobro immanentnie związane z każdą istotą ludzką, chcemy pokazać je w możliwie najszerszym kontekście prawnym.

Zasadniczą treścią tej książki jest pokazanie pozycji dziecka występującego w obrocie prawnym jako pacjenta i świadczeniobiorcy. Celowo już w samym tytule wskazujemy na potencjalną możliwość podejścia do praw dziecka odnoszących się oddzielnie do tych dwóch pojęć prawnych. W naszym opracowaniu wskażemy na sytuacje, w których prawa dziecka jako pacjenta i świadczeniobiorcy będą stanowić zbiory norm wzajemnie na siebie zachodzące oraz sytuacje, w których stanowić one będą zbiory rozłączne dające dzieciom osobne podstawy do dochodzenia przyznanych im praw.

Aby czytelnikowi ułatwić potencjalną możliwość dochodzenia roszczeń, w sytuacji gdy prawo dziecka jest naruszone lub nierealizowane, pokazane zostaną sposoby i procedury egzekucji tych praw na drodze postępowania cywilnego, administracyjnego i karnego.

Omówienie zagadnień związanych z prawami wynikającymi ze spełniania przez dzieci kryteriów pozwalających zaliczyć je do którejś z tych dwóch kategorii poprzedzone będzie pokazaniem pozycji prawnej dziecka w odniesieniu do zapewnienia mu prawa do adekwatnej ochrony zdrowia w prawie międzynarodowym i prawie Unii Europejskiej.

Następnie opisane zostały prawa dziecka do szeroko rozumianej ochrony zdrowia wynikające z Konstytucji RP wraz z pokazaniem zadań i obowiązków związanych z ich realizacją leżących po stronie odpowiednich władz publicznych.

Władze publiczne winny naszym zdaniem wdrażać szczególne rozwiązania prawne i podejmować wszelkie działania mające na celu zapewnienie dzieciom wyższego poziomu opieki zdrowotnej i świadczeń zdrowotnych niż ogółowi populacji – uwzględniając szczególne w tej mierze ich potrzeby rozwojowe.

Książka ma także – dając pomoc w zrozumieniu pozycji prawnej dziecka w zakresie przysługujących mu świadczeń – doprowadzić do bezkonfliktowego i pozasądowego działania na rzecz dzieci, które nie powinny być pozbawiane przyznanej im przez prawo pomocy.