Wrzecionek Rafał, Czynności notarialne w prawie spółek

Następujące pod koniec lat osiemdziesiątych minionego stulecia bardzo szybkie zmiany w życiu polityczno-społecznym naszego kraju wskazały na konieczność dokonania kolejnej zmiany ustroju polskiego notariatu, mimo że obowiązująca wówczas ustawa z dnia 24 maja 1989 r. - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 33, poz. 176 z późn. zm.) była - na warunki istniejące w państwach Europy Środkowo-Wschodniej - oceniana jako nowoczesna.

Prężna i niezwykle aktywna działalność notariuszy z całego kraju doprowadziła do opracowania społecznego projektu prawa o notariacie, w którym zasadniczą zmianą był powrót do wykonywania wolnego zawodu notariusza w Polsce. Projekt ten stanowił podstawę projektu opracowanego w resorcie sprawiedliwości przez zespół, w którego skład wchodzili notariusze z całego kraju.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej dnia 14 lutego 1991 r. uchwalił zupełnie nową ustawę - Prawo o notariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 z późn. zm.), która weszła w życie z dniem 22 kwietnia 1991 r. Ustawa ta zmieniała zasadniczo strukturę ustrojową polskiego notariatu, przywracając notariuszowi w społeczeństwie i państwie pozycję osoby zaufania publicznego, wykonującej wolny zawód prawniczy. Trzeba podkreślić, że działania Ministerstwa Sprawiedliwości i organów samorządów notarialnych na rzecz bezkolizyjnego przejścia od notariatu państwowego do wolnego notariatu w Polsce cechowała wspólna odpowiedzialność wobec społeczeństwa w zakresie zapewnienia prawidłowej obsługi prawnej (wyrok SA w Warszawie z dnia 17 grudnia 1998 r., I ACa 697/98, OSA 1999, z. 10, poz. 46, s. 50).

Notariusze polscy długo i cierpliwie czekali na reprywatyzację notariatu. Z chwilą gdy ich intensywne dążenia zakończyły się uchwaleniem przez parlament nowego prawa, z niezwykłą energią przystąpili do tworzenia swoich przyszłych, nowych kancelarii notarialnych.

Obecny stan polskiego wolnego notariatu jest wynikiem silnej woli środowiska notariuszy oraz ogromnej aktywności organów samorządu notarialnego. Uczynić dla polskiego notariatu i społeczeństwa tak wiele i w tak krótkim okresie mogli tylko ludzie miłujący ten zawód i chcący służyć swojemu społeczeństwu nie gorzej niż notariusze w innych państwach, gdzie tradycje tego zawodu sięgają niekiedy kilkuset lat. Notariat polski w swoich dążeniach do reprywatyzacji bardzo wiele skorzystał z doświadczeń europejskich. Szczególnie ceni sobie pomoc i wsparcie Międzynarodowej Unii Notariatu Łacińskiego, z którą w 1987 r. nawiązał kontakty i członkostwo w której uzyskał w 1992 r.

Społeczne miejsce i znaczenie każdego zawodu zależy od podstawowych zadań, jakie wypełnia, i od regulacji prawnej określającej zakres jego kompetencji w państwie. W odniesieniu do notariusza jest to szczególny wymiar wysoce niezbędnej przydatności w społeczeństwie z uwagi na czynności notarialne mające charakter wiary publicznej. Cechy osobowe notariusza i charakter jego działania jako osoby zaufania publicznego wynikają, tak jak w każdej dotychczas obowiązującej ustawie notarialnej, z aktualnej polskiej ustawy - Prawo o notariacie. Ustrój polskiego wolnego notariatu w sposób wyraźny podkreśla działanie polskiego notariusza jako osoby zaufania publicznego, dając temu wyraz w art. 2 pr. not. Oczywiście stopień zaufania społeczeństwa do notariusza zależy w głównej mierze od jego kwalifikacji i walorów moralno-etycznych. On sam pracuje w nowym wolnym notariacie na swoją opinię w polskim społeczeństwie.

Jak wykazują różne opinie i oceny, społeczeństwo naszego kraju pozytywnie przyjęło fakt powrotu wykonywania wolnego zawodu notariusza w Polsce. Szybka i sprawna obsługa prawna w kancelariach notarialnych, pozwalająca notariuszowi i stronom w odpowiednich warunkach podjąć wszelkie czynności notarialne i omówić często bardzo ważne sprawy majątkowo-prawne, jest wizytówką dzisiejszego polskiego notariatu. Kancelarie notarialne zaopatrzone są w nowoczesny sprzęt i urządzenia biurowe, bez których nie sposób właściwie obsłużyć interesantów.

Opisane powyżej walory polskiego notariatu zauważane są również przez państwo, które sukcesywnie poszerzając katalog czynności dokonywanych z udziałem notariusza, daje wyraz swojego doń zaufania.

Celem niniejszej pracy jest określenie istoty i zasadności czynności notarialnych w aspekcie prawa spółek, z jednoczesnym wykazaniem na przykładzie ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) rosnącego zaufania państwa do notariatu polskiego oraz tego konsekwencje. Zwiększenie przez ustawodawcę w istotnym zakresie udziału notariusza w udokumentowaniu czynności prawnych oraz oświadczeń woli w zakresie prawa spółek (kodeksu spółek handlowych) jest dobrym rozwiązaniem w praworządnym państwie prawnym.

W rozdziale pierwszym, po krótkim wprowadzeniu, rozważaniom zostanie poddana tematyka czynności notarialnych jako czynności o charakterze konwencjonalnym.

W drugim rozdziale opracowane zostaną zagadnienia związane z uzasadnieniem istnienia czynności notarialnych. Poruszona zostanie problematyka zasadności ponoszenia wysokich kosztów związanych nie tylko z funkcjonowaniem instytucji notariatu, ale również z wykonywanymi czynnościami służbowymi.

W trzecim rozdziale usystematyzowane zostaną czynności notarialne wykonywane przez notariuszy w zakresie prawa spółek, według kryterium przyjętego w prawie o notariacie. Omówiona zostanie problematyka pozycji notariusza przy wykonywaniu czynności służbowych - wpływ jego statusu społecznego na dokonywane czynności oraz funkcje i zadania, którym notariusz z racji pełnionego urzędu powinien sprostać. Zostaną uwypuklone walory oraz specyfika aktu notarialnego, notarialnego protokołu z obrad zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) oraz poświadczeń własnoręczności i wzorów podpisów.

Kontynuacją rozdziału trzeciego jest tematyka rozdziału czwartego w zakresie kontroli przez instytucje zewnętrzne dokonywanych przez notariuszy czynności służbowych - dokumentów notarialnych. Kwestie będące przedmiotem tego rozdziału mają na celu wskazanie, że powierzone notariuszowi przez państwo zadania oraz wyposażenie go w szczególne, w porównaniu z innymi wolnymi zawodami prawniczymi, przywileje gwarantują prawidłowe wykonywanie zleconych zadań, czemu służą przeprowadzane odpowiednie kontrole i nadzór. Wszystko po to, aby dążyć do zabezpieczenia w sposób właściwy interesów stron oraz samego obrotu cywilnoprawnego i gospodarczego.