Podleś Marcin, Charakter prawny spółki cywilnej na tle prawa polskiego i niemieckiego

Charakter prawny spółki cywilnej stanowi jedno z bardziej spornych zagadnień w doktrynie z zakresu prawa spółek. Spółka cywilna jest z punktu widzenia systemu prawa klasyfikowana pośród umów nazwanych, lecz jednocześnie stanowi pierwowzór konstrukcyjny dla handlowych spółek osobowych, będąc wciąż powszechnie obecną w obrocie gospodarczym. Jej znaczący udział w obrocie gospodarczym w Polsce kosztem handlowych spółek osobowych ukazywany jest już w kategoriach istotnego problemu dla całej gospodarki. Rozpowszechnienie wykorzystywania tej instytucji uważa się bowiem za niepożądane, przede wszystkim ze względu na stwarzane przez nią zagrożenie dla innych uczestników obrotu, które ma w dużym stopniu swoje źródło właśnie w niejasnym określeniu charakteru prawnego tej spółki, wynikającym z jej ukształtowania. Trudności rodzi udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy podmiotem praw i obowiązków powstałych w związku ze stosunkiem spółki są wyłącznie poszczególni wspólnicy bądź też wspólnicy w ich zbiorowości, występujący na zewnątrz jako jedność, czy też wreszcie sama spółka jako zrzeszenie osób mające zdolność prawną. Zagadnienie to można próbować rozwikłać poprzez analizę istoty wspólności do niepodzielnej ręki jako elementu ciążącego w kierunku wyodrębnienia spółki cywilnej od osób jej wspólników. Ponieważ jednak spółka cywilna nie może zostać sprowadzona wyłącznie do stosunku łączącego określone składniki majątkowe, konieczne jest rozpatrywanie jej charakteru prawnego w szerszym kontekście elementów konstrukcyjnych: struktury organizacyjnej, nazwy i wyodrębnionego majątku.

Z uwagi na fakt, iż kształt spółki cywilnej przejęty został przez polskiego ustawodawcę z prawa niemieckiego, normatywnym tłem dla prowadzonych rozważań uczyniono - obok prawa polskiego - właśnie prawo niemieckie. Co więcej, punkt wyjścia dla ewolucji instytucji spółki cywilnej powinien być w obu porządkach prawnych bardzo zbliżony, skoro określana w Niemczech mianem "germanizmu" konstrukcja wspólności do niepodzielnej ręki zastosowana została także w Polsce jako element chroniący trwałość spółki cywilnej. Tymczasem po ponad stu latach, które upłynęły już od momentu skodyfikowania w niemieckim kodeksie cywilnym spółki według stworzonego wzorca - wspólności osób opartej na niepodzielności wyodrębnionego majątku zorientowanej na realizację wspólnego celu - jej rozwój w obu porównywanych prawodawstwach wydaje się od pewnego czasu przebiegać w przeciwstawnych kierunkach. W Polsce zdaje się on zmierzać w kierunku czystego stosunku zobowiązaniowego, natomiast w Niemczech w kierunku podmiotowości z apogeum w postaci uznania przez Trybunał Federalny zdolności prawnej i zdolności sądowej spółki cywilnej. Podkreślenia wymaga jednakże fakt, że do tej pory w żadnym z porównywanych porządków prawnych instytucja spółki cywilnej nie jest wolna od kontrowersji doktrynalnych i praktycznych, które przede wszystkim oscylują wokół problemu charakteru prawnego tej spółki. Niniejsza praca, opisując charakter prawny spółki cywilnej, diagnozuje przyczyny wątpliwości i trudności wywoływanych przez spółkę cywilną i podaje sposoby ich rozwiązania.

***

Podstawą książki Charakter prawny spółki cywilnej na tle prawa polskiego i niemieckiego jest rozprawa doktorska obroniona w czerwcu 2006 r. w Instytucie Prawa Cywilnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Autor chce w tym miejscu wyrazić wdzięczność Wszystkim, którzy przyczynili się do jej powstania. Szczególne podziękowania autor pragnie przekazać promotorowi - prof. dr. hab. Józefowi Frąckowiakowi, oraz recenzentom rozprawy doktorskiej: prof. dr. hab. Krzysztofowi Pietrzykowskiemu z Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Rolandowi Wittmannowi z Uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą oraz prof. dr. hab. Jerzemu Jacyszynowi z Uniwersytetu Wrocławskiego, a ponadto: dr. Bogusławowi Sołtysowi, dr. Maciejowi Skoremu, dr. Krzysztofowi Górniczowi, mgr Lidii Siwik z Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. Ingo Kollerowi z Uniwersytetu w Ratyzbonie, prof. Wolfgangowi Kilianowi z Uniwersytetu w Hanowerze oraz dr. Romanowi Radwańskiemu z fundacji KAAD.