Kasprzycki Dariusz (red.), Ożegalska-Trybalska Justyna (red.), Aktualne wyzwania prawa własności intelektualnej i prawa konkurencji. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Michałowi du Vallowi

I dedicate the following contribution to Professor Michał du Vall. He was an excellent scholar inter alia of European patent law and an advocate of common European values. It was always a pleasure and honour to meet him. He was an impressive personality. The news of his early death came as a severe shock to me and to my colleagues of the Dresden Institute of IP Law. I will always keep him in good memory. I am sure that it would be in his spirit to continue the close partnership and fruitful cooperation between the institutes in Kraków and Dresden.

Rozważania dotyczące tak zakreślonego zagadnienia można by zacząć od stwierdzenia, że sformułowanie „nieuczciwa konkurencja” funkcjonuje bardziej jako epitet niż określenie prawnie relewantnej postaci zachowania pociągającej za sobą pewne konsekwencje w sferze prawnej. Obrazuje to trudności w zdefiniowaniu nie tylko samego pojęcia nieuczciwej konkurencji, lecz także przedmiotu ochrony, jak również problemów konstrukcyjnych w zakresie zasad odpowiedzialności. Wydaje się, że podobne problemy nie występują z takim nasileniem w przypadku praw wyłącznych własności intelektualnej. Niewątpliwie jednak sytuacja ta przekłada się na określenie wzajemnego stosunku regulacji poświęconej zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i praw własności intelektualnej.

O skomplikowanej relacji między obu reżimami świadczy wiele czynników. Z jednej strony możemy mówić o dużej liczbie podobieństw, jak to ma miejsce w zakresie przedmiotu ochrony czy też przyjętej aksjologii, z drugiej natomiast łatwo jest wskazać różnice o fundamentalnym charakterze, przede wszystkim w postaci samej konstrukcji ochrony. Tak dzieje się w przypadku zestawienia deliktowej koncepcji czynu nieuczciwej konkurencji z prawami podmiotowymi własności intelektualnej. To wszystko powoduje, że określenie wzajemnego stosunku obu systemów staje się trudne, ale konieczne, ponieważ wprost przekłada się na ich zakres stosowania w sytuacjach konkurencyjnych. W praktyce udzielenie odpowiedzi na pytanie, kiedy i pod jakimi warunkami należy sięgać do ochrony oferowanej przez prawa wyłączne, a kiedy do reżimu ochrony przed nieuczciwą konkurencją, jest zależne od wielu składowych. Powszechne przekonanie o kumulacji ochrony , co prawda uzasadnione brzmieniem obowiązujących przepisów, wydaje się nie do końca właściwie oddawać wzajemną ich relację. Kontestowana jest bowiem sytuacja, kiedy uprawniony z praw wyłącznych domaga się równolegle ochrony na gruncie ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn zm.). Nie jest również łatwo ustalić, czy i w jakim zakresie istnieje możliwość stosowania przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w sytuacji, gdy nie jest możliwe zastosowanie środków ochronnych oferowanych przez prawa wyłączne, a przedmiotowe zachowanie jest postrzegane jako „nieuczciwe” . Powodem wskazanych trudności jest, jak się wydaje, przesunięcie kryteriów uzasadniających przyznanie ochrony z konkretnie zdefiniowanych, jak to ma miejsce w przypadku praw wyłącznych, na niejednoznaczne kryterium uczciwości. Dzieje się tak nawet w przypadkach stypizowanych czynów nieuczciwej konkurencji, które – jak należy uznać – są emanacją ogólnego przymiotu nieuczciwości w konkretnych, najbardziej typowych przypadkach.

Wydaje się, że wobec wskazanych trudności wzajemna relacja obu regulacji powinna być określana w praktyce stosowania w sposób szczegółowy. Oznacza to przede wszystkim, że poszczególne kategorie praw wyłącznych własności intelektualnej powinny być zestawione zarówno z konkretnymi stypizowanymi, jak i niestypizowanymi czynami nieuczciwej konkurencji . Podejście to uzasadnia zwłaszcza:

Jednakże można się pokusić o identyfikację wzajemnych zależności na poziomie ogólnym, uwzględniającym również obserwacje płynące z analizy ich historycznego rozwoju, które dostarczają wiele mówiących w tym kontekście uzasadnień aksjologicznych. Owa perspektywa powinna być stosowana jednak w wymiarze dynamicznym, czyli uwzględniającym rolę praw własności intelektualnej i zwalczania nieuczciwej konkurencji w stosunku do zmieniających się warunków społecznych i ekonomicznych. Ponadto należy jeszcze założyć, że próba określenia ogólniejszej wzajemnej relacji obu reżimów powinna uwzględniać zarówno potrzebę optymalnej ochrony uprawnionych podmiotów, jak i uzasadnione interesy pozostałych uczestników rynku oraz społeczeństwa jako całości.

Obowiązująca od dnia 18 stycznia 2015 r. nowelizacja z dnia 10 czerwca 2014 r. ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 184) jest zmianą przepisów polskiego prawa antymonopolowego mającą na celu, w założeniu, wprowadzenie rozwiązań wzmacniających polski system ochrony konkurencji i konsumentów oraz wpływających na większą skuteczność obecnie obowiązujących regulacji. Wdrożenie zmian dotyczy zarówno zwalczania porozumień ograniczających konkurencję, jak i uproszczenia oraz skrócenia procedur, zwłaszcza w zakresie kontroli koncentracji. Z treści uzasadnienia projektu ustawy można wnosić, że zmiany są zgodne z aktualnym ogólnoświatowym kierunkiem polityki organów antymonopolowych, które podejmują intensywne działania legislacyjne w celu poprawy wykrywalności najcięższych ograniczeń konkurencji, wzmocnienia pozycji słabszych uczestników rynku, jak również w celu odformalizowania i przyspieszenia stosowanych procedur. Niewątpliwie dopiero obserwacja pierwszego okresu kilku miesięcy po wprowadzeniu nowych przepisów będzie mogła wskazać, czy nowe regulacje są czytelne dla organów antymonopolowych i przedsiębiorców oraz czy usunęły wątpliwości interpretacyjne wynikłe ze stosowania dotychczasowych rozwiązań. W dalszej perspektywie zweryfikowana może zostać efektywność instrumentów prawa ochrony konsumentów zawartych w nowelizacji.

Nowy zakres regulacji obejmuje następujące zagadnienia: wprowadzenie środków zaradczych, zmianę przepisów dotyczących kontroli koncentracji, modyfikację przepisów dotyczącą kontroli i przeszukań, wprowadzenie procedury dobrowolnego poddania się karze, zmiany w zakresie leniency, znowelizowanie przepisów dotyczących nakładania kar, przyznanie Prezesowi UOKiK kompetencji do nakładania kar pieniężnych na osoby fizyczne za dopuszczenie do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazów określonych w art. 6 u.o.k.k. oraz art. 101 TFUE, wprowadzenie przepisów dodatkowo wzmacniających pozycję konsumentów i zabezpieczających ich interesy w przypadku stosowania przez przedsiębiorców najpoważniejszych i najbardziej szkodliwych praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz zmiany w innych przepisach mające na celu wyeliminowanie niespójności redakcyjnych i wątpliwości interpretacyjnych.

Celem, jaki przyświecał powstaniu niniejszego artykułu, było określenie warunków dopuszczalności stosowania zobowiązań odraczających publikację lub wręcz zakazujących publikowania określonych wyników badań. Zjawisko nakładania obowiązku niepublikowania lub odroczenia daty publikacji nierzadko występuje w praktyce akademickiej. Stanowi to niezmiernie interesujący problem, w szczególności w świetle konstytucyjnie gwarantowanej wolności ogłaszania wyników badań. Jednocześnie wartością oraz jednym z coraz mocniej akcentowanych kierunków działalności publicznych uczelni wyższych staje się komercjalizacja wyników badań dzięki współpracy nauki z przemysłem. Współpraca ta w praktyce wiąże się niejednokrotnie z koniecznością ochrony poufności informacji mających wartość gospodarczą. W konsekwencji dochodzi do trudnych kompromisów między uczelnią publiczną oraz naukowcami, naturalnie zainteresowanymi jak najszerszym rozpowszechnieniem wyników badań m.in. przez ich publikację, a przedsiębiorcami chcącymi zachować ekskluzywny dostęp do dających przewagę konkurencyjną informacji . Nierzadko przed podobnym dylematem stoją sami naukowcy, szczególnie ci bardziej zorientowani w kierunku przedsiębiorczości akademickiej, oraz uczelnie aktywnie zaangażowane w proces komercjalizacji wyników badań.

Drugim zagadnieniem, które podjęto w niniejszym materiale, jest pierwszeństwo publikacji, jakie przysługuje instytucji naukowej w stosunku do pracowniczych utworów naukowych. Zjawisko zakazu czy odroczenia publikacji, jak też prawo pierwszeństwa publikacji łączy to, że stanowią ograniczenia swobody ogłaszania wyników badań. Stąd analiza warunków dopuszczalności stosowania wymienionych instrumentów może być prowadzona ze wspólnej perspektywy wolności akademickiej.