Możdżeń-Marcinkowski Michał, Agencja Nieruchomości Rolnych

Monografie
Opublikowano: Zakamycze 2003
Rodzaj:  monografia
Autor monografii:

Agencja Nieruchomości Rolnych

Autor fragmentu:

Słowo wstępne

Praca autorstwa pana dr. Michała Możdżeń–Marcinkowskiego należy do prac naukowych o charakterze prekursorskim. Tematyką wiodącą, wbrew tytułowi pracy, nie są jedynie problemy prawno–struktualno–organizacyjne funkcjonowania Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP) — obecnie Agencji Nieruchomości Rolnych (ANR) — lecz również wykonywanie przez AWRSP nadzoru właścicielskiego nad Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa (ZWRSP). Szczególną uwagę Autor pracy poświęcił zagadnieniom instytucji prawnej powiernictwa, realizowanej przez AWRSP w odniesieniu do mienia rolnego znajdującego się w Zasobie AWRSP. Ustawodawca nakładając na AWRSP zadania dotyczące restrukturyzacji oraz prywatyzacji państwowego mienia rolnego równolegle zobowiązał AWRSP, aby wykonywała ona prawo własności nad mieniem rolnym Skarbu Państwa.

Na tle analizowanej problematyki wyłania się w płaszczyźnie funkcjonowania prawa niezwykle ciekawa odmiana stosunku powierniczego. Jak słusznie zauważa Autor, polskiej instytucji powiernictwa nie nadano formy prawnej i nie wprowadzono odpowiednich rozwiązań dogmatycznych do legis latae.

Cel badawczy, jaki postawiono w pracy, dotyczy oceny funkcjonowania w polskim systemie prawnym rozwiązań w zakresie wykonywania rolnej własności państwowej z uwzględnieniem ocen przyjętych zasad w procesie wykonywania nadzoru właścicielskiego dotyczącego tej własności.

Złożony cel badawczy, w moim przekonaniu, został osiągnięty przez Autora.

Przy pomocy metody formalno–dogmatycznej umiejętnie powiązanej z metodą funkcjonalną oraz uwzględniając bardzo szeroko metodę prawoporównawczą (odnośnie do europejskiego ustawodawstwa anglosaskiego oraz północnoamerykańskiego) w recenzowanej pracy w sposób przekonujący ukazano ewolucję procesu prywatyzacji i restrukturyzacji państwowego mienia rolnego, która stopniowo uległa transformacji w funkcje właścicielskie nad powierzonym mieniem.

Bardzo trafne jest również stwierdzenie Autora, że praktyka funkcjonowania AWRSP pokazuje, że zakres nadzoru właścicielskiego wykonywanego w odniesieniu do ZWRSP „rozsadził” tradycyjne ramy nadzoru i ewoluuje w kierunku funkcjonalnej koncepcji zarządzania mieniem. Powyższa tendencja zgodna jest z utwierdzonymi poglądami literatury zachodnioeuropejskiej i północnoamerykańskiej dotyczącej nadzoru właścicielskiego czy też tzw. nowego publicznego zarządzania.

Przyjęcie wiodącej tezy o powierniczym charakterze AWRSP kieruje uwagę Autora w sferę rozważań dotyczących instytucji anglosaskiego Trustu czy też niemieckiej jego odmiany Treuhandu. Dogłębna znajomość Autora dotycząca tych instytucji pozwoliła z powyższej perspektywy na analizę istniejących kompetencji do sprawowania nadzoru właścicielskiego nad mieniem państwowym wykonywanych przez Prezesa AWRSP i oddziały terenowe AWRSP. Dokonano tego w zestawieniu z równolegle funkcjonującymi kompetencjami weryfikacyjnego nadzoru wewnętrznego i zewnętrznego.

Autor dochodzi do słusznego wniosku, że wykonywanie nadzoru właścicielskiego przez AWRSP stanowi w większym stopniu funkcjonalny element gospodarowania ZWRSP niż środek służący kontroli tego gospodarowania.

Nadto, połączenie w Agencji, jak wskazano, funkcji jednostki gospodarującej i sprawującej nadzór właścicielski powoduje wewnętrzny konflikt podmiotu gospodarującego mieniem, tj. Agencji, która zobowiązana jest sama siebie nadzorować!

W powyższej sytuacji występuje w praktyce autonomizacja celu, w którym Agencja nie musiała wykonywać funkcji właścicielskich jedynie pod kątem realizacji restrukturyzacji i prywatyzacji mienia, lecz będzie mogła wykonywać funkcje właścicielskie w ramach „prywatyzacji zarządzania” ZWRSP.

Trafna jest w tym kontekście uwaga Autora, że nadzór zwierzchni sprawowany przez Ministra Skarbu Państwa jest niewystarczający. Na proces ten istotny wpływ wywiera również brak odrębnych i kompleksowych regulacji dotyczących zasad oraz środków nadzoru właścicielskiego wykonywanych przez Skarb Państwa, nie tylko w ustawie kreującej Agencję, lecz również w innych sferach działalności gospodarczej z udziałem mienia Skarbu Państwa.

Ważną częścią pracy są postulaty de lega ferenda w przedmiocie wykonywania rolnej własności publicznej oraz państwowego nadzoru właścicielskiego. Wskazują one na konieczność reformy AWRSP. Autor prezentuje dwa rozwiązania kierunkowe. Pierwsze z nich, oparte na francuskim modelu regulacji, dotyczy instytucji SAFER realizującej wykonywanie rolniczej własności publicznej na zasadach misji publicznej, a nie na zasadach komercyjnych.

Drugie prezentowane rozwiązanie to rozwiązanie o charakterze ewolucyjnym, lecz „konserwatywnym”, które polega na przemieszczeniu uprawnień do sprawowania nadzoru właścicielskiego do gestii organów administracji publicznej.

Praca autorstwa dr. Michała Możdżeń–Marcinkowskiego powstała w momencie przełomowym dla oceny wykonywania nadzoru właścicielskiego przez AWRSP. Po ponad 10 latach funkcjonowania AWRSP została ona przekształcona w Agencję Nieruchomości Rolnych na podstawie ustawy o ustroju rolnym. Ustawa powyższa zmieniając nazwę Agencji jednocześnie poszerzyła uprawnienia nowej Agencji w sferze „władztwa państwowego”. Dlatego też wydaje się celowe rozwinięcie również powyższego problemu pracy.

Pomimo wejścia w życie ustawy o ustroju rolnym nie zmienia to aktualności tez postawionych w recenzowanej pracy.

Prof. dr hab. Paweł Czechowski

Autor fragmentu:

RozdziałI
Ewolucja własności rolniczej Skarbu Państwa — geneza powstania Agencji

Geneza Agencji jest związana z tematyką ewolucji własności rolnej Skarbu Państwa . Zastrzec należy jednak na wstępie, iż dokładne przybliżenie zmian ewolucyjnych, związanych z własnością rolną Państwa, wymagałoby szerszego ujęcia poszczególnych elementów tego zagadnienia, takich jak: własność i jej stratyfikacja, własność rolnicza, własność publiczna, Skarb Państwa i majątek Skarbu Państwa. Szczegółowa charakterystyka powyższych zagadnień znacznie przekroczyłaby ramy tematyczne niniejszego opracowania, jednak nad niektórymi z wymienionych pojęć wypada zatrzymać się nieco dłużej.

Na wstępie warto przytoczyć definicję samego pojęcia ewolucji. Ewolucja (łacińskie evolutio — rozwinięcie), to proces wszelkich sukcesywnych, stopniowych i ciągłych zmian, przebiegających od niższych stadiów rozwoju do wyższych, od form prostszych do coraz bardziej złożonych i doskonalszych.

Termin „ewolucja” wiąże się z pojęciem postępu, którego odwrotnością jest regresja (cofanie się) . Dla zbadania charakteru...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX