Przybysz Piotr Marek, Administracyjne środki prawne w postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Rozważania na temat prawnych środków ochrony jednostki w postępowaniach prowadzonych przez organy administracji od dawna stanowią jeden z głównych nurtów badawczych w nauce prawa o postępowaniu administracyjnym. Problematyka ta jest również obecna w rozważaniach poświęconych prawnym problemom postępowania egzekucyjnego w administracji . Celowe jest podjęcie tej problematyki zarówno ze względu na zmiany stanu prawnego, jak i z powodu braku jednolitości stanowisk w doktrynie.

Przemiany ustrojowe zapoczątkowane w 1989 r. doprowadziły do radykalnej zmiany systemu prawa w Polsce. Zmiany te miały miejsce zarówno na poziomie poszczególnych regulacji prawnych, jak i w sferze prawnoustrojowej. Należy w tym miejscu wskazać w szczególności na wprowadzenie przez przepisy Konstytucji RP z 1997 r. prawa do sądu w sprawach administracyjnych oraz prawa do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Prawa te nie były wcześniej przedmiotem konstytucjonalizacji . Istotnej zmianie uległy tym samym oczekiwania wobec systemu środków prawnych w ramach postępowań administracyjnych, w tym wobec systemu środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Również znaczące zmiany ustawy o postępowaniu egzekucyjnym wprowadzone w okresie po 1989 r. spowodowały powstanie wątpliwości co do aktualności niektórych dotychczasowych ustaleń doktryny w tej dziedzinie. Przegląd publikacji dotyczących egzekucji administracyjnej wskazuje bardziej na pogłębianie się rozbieżności w doktrynie niż na zbliżanie stanowisk w sprawach tak podstawowych zagadnień, jak na przykład koncepcja zakresu podmiotowego postępowania egzekucyjnego czy relacje między pojęciami „postępowanie egzekucyjne” oraz „egzekucja administracyjna”. Trudno mówić o zbieżności poglądów także w odniesieniu do wielu problemów dotyczących ochrony jednostki w związku z egzekucją administracyjną.

Przedmiotem kontrowersji jest również samo pojęcie środka prawnego. Wstępna kwerenda pokazuje, że termin „środek prawny” jest od dawna używany w polskim języku prawniczym, niemniej są zgłaszane alternatywne propozycje terminologiczne.

Należy postawić pytanie o to, czym są środki prawne. Czy istnieją one realnie, to jest są instytucjami procesowymi przewidzianymi przez obowiązujące prawo, czy też są one jedynie bytami apriorycznymi, istniejącymi w umyśle badacza i będącymi przejawem konceptualizacji rzeczywistości? Przyjmuję wstępnie, że środki prawne w postępowaniu egzekucyjnym są bytami istniejącymi obiektywnie. Tak więc, po pierwsze, są one terminem języka prawniczego. Nie wnikam w tym miejscu w znaczenia wiążące się z tym terminem. Wstępna kwerenda pokazuje, że termin „środek prawny” jest od dawna używany w polskim języku prawniczym, ale równocześnie są zgłaszane różne propozycje terminologiczne. Po drugie, środki prawne są pojęciem-narzędziem badawczym wykorzystywanym do opisu uprawnień procesowych jednostki w postępowaniu administracyjnym . Pojęcie środka prawnego jest rozumiane na różne sposoby i zgoda istnieje jedynie co do pewnych cech kierunkowych tego pojęcia. Tak więc w literaturze nie kwestionuje się, że środki prawne są instytucją procesową, za pomocą której uprawnione podmioty mogą domagać się weryfikacji stanów prawnych lub czynności dokonywanych w toku postępowania przez organ prowadzący postępowanie. Brak powszechnie akceptowanej definicji środka prawnego prowadzi jednak do konstruowania zróżnicowanych wykazów środków prawnych.

Nie budzi wątpliwości, że środki prawne przysługują jednostce, wyrażają pewną możliwość, a nie obowiązek działania, mogą być wnoszone w toku postępowania lub po jego zakończeniu, a ponadto mają na celu uchylenie rozstrzygnięcia lub zmianę sytuacji prawnej skarżącego. Środki prawne są zatem postrzegane jako środek obrony interesów jednostki, dzięki któremu jednostka staje się podmiotem, a nie przedmiotem działań. Ta wartość środków prawnych stanowi o różnicy między nimi a środkami kontroli. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na to, że problematyka wartości zwykle nie stanowi elementu definicji środków prawnych. Pomijanie problematyki wartości uniemożliwia, moim zdaniem, poznanie istoty środków prawnych, jak również utrudnia ocenę zmian stanu prawnego. Może być ono wyjaśnione poprzez przywołanie argumentu, że instytucja środków prawnych funkcjonuje w systemach prawa zróżnicowanych pod względem katalogu chronionych wartości, co może sugerować wniosek, że wartości nie są immanentnym elementem instytucji środków prawnych. Istotnym utrudnieniem dla prowadzenia badań prawa uwzględniających problematykę wartości może być także i to, że samo pojęcie wartości jest wielopostaciowe i może być rozumiane na różne sposoby – w zależności od przedmiotu badań, przyjętych założeń, wybranej metody badawczej itd. W celu uniknięcia wątpliwości przyjmuję założenie zgodnie z propozycją Z. Cieślaka, że „wartość w systemie prawnym jest stosunkiem ocen prawodawcy: skonkretyzowanej czasowo oceny stanu, przedmiotu, faktu lub zdarzenia odniesionej do systemu relatywnie stałych ocen” .

Zakładam, że koncepcja środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji powinna być formułowana zarówno na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jak i w oparciu o normy konstytucyjne oraz ogólne zasady prawa. Środki prawne nie odnoszą się wyłącznie do rozumianej w techniczno-prawny sposób możliwości podejmowania działań w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ale wyrażają wolę ustawodawcy co do ochrony konkretnego systemu wartości. Wprawdzie zawartość owego systemu wartości nie jest stała i może ulegać przekształceniom w związku ze zmianami ustrojowymi, jednak wartości determinują krąg podmiotów, które mogą uzyskać ochronę prawną poprzez środki prawne, oraz zakres tej ochrony.

Proces konstruowania pojęć nie odbywa się w „próżni”, ale w określonym kontekście teoretycznym – pojęcia są zawsze tworzone dla potrzeb określonej teorii. Filozoficzno-teoretyczną podstawę dla analiz prowadzonych w tej rozprawie stanowi program badawczy zakładający postrzeganie postępowania egzekucyjnego w administracji w perspektywie argumentacyjno-dyskursywnej . Niniejsza praca jest próbą sprawdzenia przydatności teorii działania komunikacyjnego w badaniach nad koncepcją środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Teoretyczne ramy dla prowadzonych rozważań stanowi zatem teoria działania komunikacyjnego przedstawiona przez J. Habermasa. Teoria ta wpisuje się w nurt podejść proceduralnych, postrzegających procedurę jako autonomiczną i niezależną od prawa materialnego formę podejmowania decyzji, rozstrzygania konfliktów i ustalania programów działania. Tak więc model postępowania administracyjnego budowany w ramach tego rodzaju teorii opiera się na założeniu o potrzebie synchronizacji różnych interesów w toku postępowania . Wiąże się z tym konsekwencja w postaci uznania postępowania za dyskurs, w toku którego dochodzi do owej synchronizacji interesów. Teoria działania komunikacyjnego przyjmuje, że uczestnicy dyskursu zmierzają do osiągnięcia konsensusu, który byłby obiektywnie weryfikowalny, to jest nie byłby rezultatem stosowania środków erystycznych, ale argumentów o charakterze merytorycznym. Środki prawne byłyby zatem obiektem kulturowym, podobnie jak prawo jako takie. Badanie środków prawnych jako obiektu kulturowego wymaga zastosowania nie jednej, ale kilku metod badawczych – odpowiednich do badanego aspektu zagadnienia środków prawnych.

Celem mojej pracy jest rekonstrukcja instytucji środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji w kontekście wartości swoistych dla demokratycznego państwa prawnego. Cel ten realizuję, prowadząc badania w trzech płaszczyznach. Po pierwsze, przeprowadzam analizę środków prawnych o charakterze administracyjnoprawnym stosowanych w ramach postępowania egzekucyjnego w administracji; po drugie, konstruuję normatywną koncepcję środka prawnego w postępowaniu egzekucyjnym w administracji; po trzecie, rekonstruuję system wartości determinujących konstrukcję systemu środków prawnych. Badania w tych trzech płaszczyznach są wzajemnie uwarunkowane. W pierwszej z wyżej wymienionych płaszczyzn polegają one na analizie materiału normatywnego oraz praktyki stosowania przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w szczególności orzecznictwa sądów administracyjnych. Moim zamiarem nie jest jednak dokonanie wyczerpującej wykładni przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, lecz jedynie przedstawienie istotnych cech środków prawnych. Podkreślę, że zadanie interpretowania przepisów prawa, ich systematyzacja oraz rozwiązywanie problemów dotyczących obowiązywania norm prawa ma ze swej natury charakter konstrukcyjny, a nie deskryptywny . Interpretacja przepisów normujących problematykę środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji wymaga zatem zarówno rekonstruowania przez badacza norm prawa, jak i odwołania się do systemu wartości wynikającego z norm konstytucji oraz zasad ogólnych prawa. Należy podkreślić w tym miejscu, że zadaniem wykładni jest poszukiwanie takiej interpretacji przepisów, która byłaby optymalna ze względu na wartości leżące u podstaw moralności danego społeczeństwa . Warunkiem rekonstrukcji norm prawa oraz wartości mających znaczenie prawne jest jednak analiza tekstu prawnego. Oznacza to konieczność naprzemiennej analizy zagadnienia środków prawnych na różnych poziomach abstrakcji, wykorzystując tzw. metodę koła hermeneutycznego . Z tego stwierdzenia wynika też, że początkowa interpretacja tekstu przepisów prawa jest uwarunkowana przez wiedzę posiadaną przez badacza, a dopiero w wyniku analiz tekstu dochodzi do ewentualnej modyfikacji i uszczegółowienia wiedzy badacza na temat aspektów normatywnych oraz aksjologicznych przedmiotu badań. Związki nauki postępowania egzekucyjnego w administracji z nauką postępowania administracyjnego są niewątpliwe , dlatego konstrukcje pojęciowe stanowiące dorobek nauki postępowania administracyjnego zostały w rozprawie wykorzystane jako punkt wyjścia dla prowadzonych analiz. Ich celem jest nie tylko weryfikacja przydatności tych konstrukcji pojęciowych dla nauki postępowania egzekucyjnego w administracji, ale także w razie stwierdzenia ich niepełnej adekwatności określenie konstrukcji pojęciowych w pełni odpowiadających potrzebom badawczym nauki postępowania egzekucyjnego.

Przedmiotem analiz przedstawionych w niniejszej pracy są podstawowe zagadnienia konstrukcji środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji w kontekście wartości charakterystycznych dla demokratycznego państwa prawnego. Zamierzam skonstruować na podstawie wyników tej analizy taką koncepcję środka prawnego, która byłaby możliwa do wykorzystania przy opisie prawnej regulacji postępowania egzekucyjnego w administracji obowiązującej obecnie w Polsce.

Przedmiot rozważań jest ograniczony do problematyki środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji przysługujących w drodze administracyjnej. Wymagają wyjaśnienia powody, dla których ujmuję środki prawne w postępowaniu egzekucyjnym jako instytucję odrębną od instytucji środków prawnych w postępowaniu jurysdykcyjnym. Zakładam mianowicie, że nauka o postępowaniu egzekucyjnym w administracji jest dyscypliną naukową odrębną od nauki postępowania administracyjnego . Nie oznacza to jednak uznania za nieprzydatny w badaniach nad postępowaniem egzekucyjnym dorobku nauki postępowania administracyjnego. Ustalenia nauki postępowania administracyjnego posiadają jednakże ograniczone znaczenie w ramach nauki postępowania egzekucyjnego w administracji – różnice między pojęciami i instytucjami obu tych postępowań są znaczące . Należy zachować ostrożność, odwołując się do dorobku nauki postępowania administracyjnego w ramach badań nad postępowaniem egzekucyjnym.

W rozprawie została pominięta problematyka środków prawnych w postępowaniu zabezpieczającym, ponieważ nie jest ono częścią postępowania egzekucyjnego. Jest to postępowanie odrębne, spełniające funkcje pomocnicze wobec postępowania egzekucyjnego. Podobnie postępowanie w sprawie wpisania oraz skreślenia z listy biegłych skarbowych jest postępowaniem odrębnym wobec postępowania egzekucyjnego, a w konsekwencji zażalenie na postanowienie o odmowie wpisania na listę biegłych skarbowych oraz postanowienie o skreśleniu z listy biegłych skarbowych nie są środkiem ochrony uczestnika postępowania egzekucyjnego, ale środkiem ochrony interesu osoby wykonującej wolny zawód powiązany z tym postępowaniem . Nie zajmuję się także problematyką środków prawnych w związku z udzieleniem pomocy obcemu państwu, ponieważ uważam, że nie ma podstaw do jej wyodrębnienia. W sprawach tego rodzaju mogą być wykorzystywane środki prawne przysługujące zobowiązanemu według przepisów prawa tego państwa, którego organy administracji nałożyły obowiązek. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym nie przyznaje osobie, której dotyczą czynności dokonywane w tym trybie, szczególnych środków prawnych, jak również nie ogranicza możliwości korzystania przez nią ze środków prawnych gwarantowanych przez prawo. Rozważania nie obejmują także problematyki wadliwości rozstrzygnięć oraz czynności faktycznych podejmowanych w związku z egzekucją obowiązku administracyjnego. Moim zamiarem nie jest bowiem eksplikacja zjawiska wadliwości czynności organu egzekucyjnego, ale wyjaśnienie możliwości działania jednostki między innymi w związku z przyjęciem przez nią założenia, że czynności organu egzekucyjnego są wadliwe. Przeciwko podejmowaniu w tej pracy problematyki wadliwości rozstrzygnięć podejmowanych w toku postępowania egzekucyjnego przemawia także to, że nie jest to problem odnoszący się do zagadnień teoretycznych różniących się w istotny sposób od zagadnień pojawiających się w odniesieniu do wadliwości rozstrzygnięć w postępowaniu jurysdykcyjnym . Z kolei problematyka wadliwości czynności egzekucyjnych nie ma w pełni samodzielnego charakteru, bowiem czynności egzekucyjne są dokonywane na podstawie rozstrzygnięcia organu egzekucyjnego. Nie wydaje się zatem celowe analizowanie problematyki wadliwości czynności faktycznych w oderwaniu od problematyki wadliwości aktów administracyjnych.

Przedstawione powyżej cele badawcze determinują porządek prowadzonych analiz. W pierwszej kolejności należy określić treść pojęcia „środek prawny” oraz uwarunkowania aksjologiczne tego pojęcia (rozdział I). Dokonałem tego, wykorzystując metodę logiczno-językową. Podstawę do tego rodzaju analiz stanowi stwierdzenie, że współczesne prawo jest, niezależnie od poglądów na jego istotę, prawem pisanym. Należy zatem przyjąć pogląd zbieżny z założeniami hermeneutyki, że interpretacja prawa rozumianego jako tekst powinna ułatwić jego zrozumienie . W pierwszej kolejności poddaję analizie potoczne rozumienie określenia „środek prawny”, zgodnie z założeniami filozofów „zwykłego języka” (ordinary language), między innymi późnego L. Wittgensteina czy J.L. Austina. Rozważania w tym zakresie nie mają wyłącznie charakteru ustaleń terminologicznych, ale stanowią samoistną część badań nad rozważanym terminem jako zjawiskiem językowym. Ich celem jest ustalenie użyteczności tego terminu oraz jego aksjologicznych konotacji. Przez ustalenie użyteczności rozumiem badanie, czy termin ten jest jednoznaczny. Badając konotacje, wskazuję własności pojęcia środka prawnego sugerowane poprzez użycie wyrazów „środek” oraz „prawny”. W drugiej kolejności dokonuję konceptualizacji tego pojęcia, odwołując się do wypowiedzi doktryny, zarówno formułujących expressis verbis definicje środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jak i odnoszących się pośrednio do istoty tego pojęcia. W tym wątku badań korzystam z metody prawnoporównawczej, odwołując się do rozwiązań prawnych oraz wypowiedzi przedstawicieli nauki postępowania administracyjnego.

Rozważania na temat związków między środkami prawnymi a wartościami demokratycznego państwa prawnego (rozdział II) stanowią wyraz dążenia do wywiedzenia treści pojęcia środków prawnych poprzez dedukcję z wartości specyficznych dla demokratycznego państwa prawnego . Wartości te są dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, podstawą systemu środków prawnych są wartości charakterystyczne dla demokratycznego państwa prawnego, a w szczególności te, do których odwołuje się Konstytucja RP. Tak więc chodzi o określenie ich znaczenia dla pojęcia środków prawnych. Zrozumienie mechanizmów określonego działania wymaga ustalenia, jakie wartości mogą lub powinny być osiągnięte poprzez to działanie. Dla rozważań prowadzonych w tej pracy istotne znaczenie ma także to, czy wartości wiązane z instytucją środków prawnych są specyficzne tylko dla tej instytucji i czy mogą posłużyć jako kryterium odróżnienia środków prawnych od innych instytucji prawnych. Po drugie, należy zwrócić uwagę na wartości wiążące się ze środkami prawnymi rozumianymi jako działanie. Przyjmuję robocze założenie, że możliwość uzyskania dzięki środkom prawnym szybkiej i skutecznej ochrony prawnej stanowi wartość samą w sobie, wiązaną współcześnie z prawem do dobrej administracji. Przedmiotem zainteresowania w tej części rozważań są aspekty prakseologiczne środków prawnych. Celem prowadzonych rozważań jest określenie warunków, jakie powinny być spełnione przez regulację prawną postępowania egzekucyjnego, aby aktywność organu egzekucyjnego i innych podmiotów podejmowana w ramach postępowania egzekucyjnego i związana z istnieniem systemu środków prawnych mogła mieć cechy działania sprawnego . Analiza tego rodzaju zagadnień stanowi swoiste uzupełnienie rozważań o charakterze konstytucyjnoprawnym. Przeciwstawianie sobie uwarunkowań konstytucyjnoprawnych oraz aspektów prakseologicznych systemu środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie znajduje uzasadnienia w świetle zdobywającej sobie coraz większe uznanie koncepcji prawa do dobrej administracji, stanowiącego element prawa do dobrego państwa , bowiem prawo do dobrej administracji nie ma charakteru pozaprawnego i może być wywodzone z preambuły oraz z całokształtu przepisów Konstytucji RP z 1997 r.

Punktem wyjścia do kolejnej części rozważań jest konstatacja, że skoro środek prawny stanowi rezultat aktywności konkretnych podmiotów, to analiza sposobu wyznaczenia kręgu tych podmiotów pozwoli na wskazanie wartości realizowanych w związku z wnoszonymi przez te podmioty środkami prawnymi. W pierwszej kolejności rozważam relacje między środkami prawnymi a zakresem podmiotowym postępowania egzekucyjnego w administracji, mając na uwadze pojęcia, za pomocą których jest opisywany zbiór podmiotów uprawionych do wnoszenia środków prawnych (rozdział III). Naturalnym punktem wyjścia do tego rodzaju rozważań jest analiza pojęć strony oraz uczestnika postępowania na prawach strony i ocena ich adekwatności do opisu uprawnień do wnoszenia środków prawnych. Podkreślę, że pojęcia te, podobnie jak pojęcie środka prawnego, zostały przeniesione do postępowania egzekucyjnego z postępowania jurysdykcyjnego. Są one nierozerwalnie ze sobą powiązane w ramach postępowania jurysdykcyjnego, bowiem w postępowaniu tym uprawnienie do wniesienia środka prawnego przysługuje stronie oraz podmiotom na prawach strony. W dalszej kolejności przechodzę do analizy innych pojęć, swoistych dla postępowania egzekucyjnego w administracji, takich jak między innymi „strona bierna”, „podmiot postępowania egzekucyjnego”, „uczestnik postępowania egzekucyjnego”. W rozważaniach skorzystałem z metody prawnoporównawczej, sięgając do dorobku teorii postępowania administracyjnego.

Rozważania na temat funkcji pełnionych przez skarżących (rozdział IV) również służą identyfikacji wartości realizowanych dzięki wnoszeniu środków prawnych. Zdefiniowanie roli polega na ustaleniu czterech jej elementów składowych: celu, środków działania, systemu aksjonormatywnego oraz uwarunkowań sytuacyjnych. Ustawodawca, kreując środki prawne, stanowi o możliwościach działania poszczególnych podmiotów oraz wyznacza ramy, w jakich są odgrywane poszczególne role. Skarżącymi stają się te podmioty, które są uczestnikami postępowania lub biorą udział w określonej części tego postępowania i z tego względu ich wypowiedzi na temat postępowania egzekucyjnego lub jego fragmentu mogą mieć istotne znaczenie. Nie w każdym jednak przypadku uczestnik postępowania egzekucyjnego może stać się skarżącym. Sam fakt bycia uczestnikiem postępowania egzekucyjnego uprawnia do wniesienia środka prawnego wówczas, gdy środek ten został ukształtowany przez ustawodawcę wyłącznie jako instrument ochrony porządku prawnego. W pozostałych przypadkach uczestnik postępowania egzekucyjnego musi wykazać się interesem prawnym, który wymaga ochrony w ramach istniejącej sytuacji. W szczególnych przypadkach mogą pojawić się dodatkowe przesłanki, jak na przykład dokonanie skarżonej czynności z pokrzywdzeniem skarżącego.

Kluczowe znaczenie dla ustalenia faktu posiadania legitymacji skargowej, ale też dla ustalenia istoty środków prawnych ma analiza sytuacji, w jakich może dojść do wniesienia środka prawnego. Dokładniej rzecz biorąc, chodzi o określenie, które fragmenty postępowania egzekucyjnego oraz w jakim zakresie mogą być zakwestionowane za pomocą poszczególnych środków prawnych (rozdział V). Sposób określenia przedmiotu zaskarżenia środka prawnego wyznacza granice udziału skarżącego w ochronie wartości uznanych przez ustawodawcę za istotne. Duże znaczenie z tego punktu widzenia ma także kwestia ram czasowych postępowania egzekucyjnego. Należy pamiętać, że ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji normuje pewien ciąg czynności, z których tylko część może być zaliczona do postępowania egzekucyjnego. Jeżeli zatem dążymy do oddzielenia czynności podejmowanych w ramach postępowania egzekucyjnego od czynności podejmowanych poza tym postępowaniem, to jest konieczne określenie momentu wszczęcia postępowania egzekucyjnego oraz momentu jego zakończenia. Zagadnienie to nie dotyczy wyłącznie problematyki dopuszczalności wnoszenia środków prawnych, ale przede wszystkim kwestii możliwości kwestionowania określonych czynności lub stanów prawnych za pomocą środków prawnych przysługujących w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Rozważania na temat wartości chronionych przez środki prawne byłyby niepełne bez podjęcia problematyki wymiaru czasowego realizacji wartości przez środki prawne (rozdział VI). Zagadnienie to rozpatruję przez pryzmat skutków wywoływanych przez fakt wniesienia środka prawnego, opisywanych za pomocą pojęć dewolutywności oraz suspensywności. Pojęcia te zostały skonstruowane przez naukę prawa o postępowaniu administracyjnym, dlatego ich przydatność do prowadzenia badań nad zagadnieniami środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji musi być zweryfikowana.

W Zakończeniu przedstawiam propozycję normatywnej koncepcji środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym, której immanentnym elementem są wartości. Koncepcja ta pozwala na zrealizowanie ważnego zadania badawczego, jakim jest przezwyciężenie niejednorodności zjawisk określanych mianem środka prawnego i stworzenie koherentnej koncepcji środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Definiuję środki prawne jako formułowane przez zainteresowane podmioty na podstawie przyjętego systemu aksjonormatywnego dobrowolne wypowiedzi, zawierające ocenę zespołu okoliczności faktycznych i prawnych powstających w toku postępowania egzekucyjnego. Środki prawne są konstrukcją o złożonym charakterze. Część elementów tej konstrukcji ma charakter abstrakcyjny i może być określona apriorycznie, a część jest ściśle związana z konkretnym uregulowaniem prawnym. Doniosłość wartości przenikających system środków prawnych ujawnia się w odniesieniu do obu elementów konstrukcji środków prawnych.