Partyk Aleksandra, Zwolnienie osoby prawnej od kosztów sądowych

Zwolnienie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej od kosztów sądowych jest możliwe tylko wtedy, gdy udowodni ona, że nie jest w stanie ich ponieść. W orzecznictwie utrwaliły się dwa poglądy, odnoszące się do okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przez sąd badający wniosek osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej o zwolnienie od kosztów sądowych. Według pierwszego z nich decydujące znaczenie ma obowiązek gromadzenia przez ten podmiot funduszy w toku prowadzonej działalności gospodarczej, albowiem działając z należytą starannością powinien on dysponować rezerwami finansowymi na ponoszenie normalnych wydatków w obrocie, w tym związanych z procesami sądowymi. Według drugiego – należy mieć na względzie aktualną w czasie orzekania o zwolnieniu od kosztów sądowych ogólną kondycję materialną podmiotu, a spłacanie zobowiązań prywatnych nie uzasadnia udzielenia zwolnienia od kosztów sądowych. Stanowiska te uzupełnia zapatrywanie, że w przypadku osób prawnych nie prowadzących zasadniczo działalności gospodarczej, lecz mających taką możliwość (np. stowarzyszeń) sam fakt zaniechania prowadzenia takiej działalności i tym samym nieuzyskiwanie dochodów nie jest podstawą do udzielenia zwolnienia od kosztów sądowych, skoro istniała perspektywa pozyskania środków na ich pokrycie, z której podmiot jednak nie skorzystał. W opozycji do tych kierunków praktyki sądowej dostrzec natomiast trzeba stanowisko Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który wskazuje, że istniejąca niezdolność do poniesienia kosztów sądowych powinna skutkować udzieleniem zwolnienia; z tym poglądem koresponduje stanowisko, iż na zwolnienie od kosztów sądowych zasługuje bank, jeżeli ich poniesienie zagrażałoby jego płynności finansowej. Z drugiej strony zaś Trybunał podkreśla, że w przypadku procesów „ryzykownych” zwolnienie nie powinno być udzielone, bowiem badając zasadność wniosku należy mieć również na uwadze znaczenie sprawy dla danego podmiotu.