Partyk Aleksandra, Partyk Tomasz, Zakres powagi rzeczy osądzonej postanowienia oddalającego wniosek w postępowaniu nieprocesowym

Jest kwestią doniosłą w praktyce sądów orzekających w postępowaniach nieprocesowych kwestia stanu powagi rzeczy osądzonej, jaką wywierają prawomocne postanowienia oddalające wnioski co do istoty sprawy. Z uwagi bowiem na unormowanie szczególne art. 523 k.p.c., pozwalające na żądanie zmiany prawomocnego postanowienia w razie zmiany okoliczności sprawy, pojawiają się wątpliwości co do zakresu i czasu trwania stanu rei iudicatae takiego postanowienia. Z jednej strony przyjmuje się, że w przypadku zmiany okoliczności, mimo istnienia stanu powagi rzeczy osądzonej, możliwe jest, w szczególnej drodze prawnej, wnioskowanie o zmianę prawomocnego postanowienia (bez uszczerbku dla skutków jego prawomocności), na podstawie art. 523 k.p.c. Z drugiej strony wskazuje się natomiast na ustanie stanu powagi rzeczy osądzonej w razie zmiany okoliczności faktycznych, jakie legły u podstaw wydania postanowienia negatywnego, a co za tym idzie oprócz wniosku o zmianę prawomocnego postanowienia w trybie art. 523 k.p.c., nie ma przeszkód do złożenia ponownego wniosku co do istoty sprawy, który nie będzie podlegał odrzuceniu w trybie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Warte przytoczenia są również zapatrywania odnośnie stosowania art. 523 k.p.c. w szczególnych postępowaniach nieprocesowych: wieczystoksięgowym i rejestrowym.