Partyk Aleksandra, Partyk Tomasz, Ustalenie nieistnienia lub istnienia małżeństwa

Problematyka istnienia lub nieistnienia małżeństwa budzi w praktyce pewne wątpliwości, z uwagi na kwestie wzajemnych zależności pomiędzy postępowaniami dotyczącymi aktu małżeństwa, jako aktu stanu cywilnego oraz stricte cywilnoprawnymi procesami dotyczącymi ustalenia istnienia lub nieistnienia małżeństwa, jako stosunku prawnego. W orzecznictwie utrwalił się pogląd, zgodnie z którym tryb procesu o ustalenie nieistnienia małżeństwa dotyczy przypadków, w których kwestionuje się zawarcie małżeństwa, mimo sporządzenia aktu małżeństwa i formalnego złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. Jeśli zaś oświadczeń takich nie złożono, to akt małżeństwa podlegać powinien unieważnieniu (w postępowaniu nieprocesowym). Wskazać również trzeba, że nie jest dopuszczalne żądanie ustalenia nieistnienia małżeństwa, jeżeli nie został sporządzony akt małżeństwa. Nie jest również możliwe skuteczne żądanie sądownego ustalenia istnienia małżeństwa, zawartego w formie wyznaniowej (konkordatowej), jeżeli nie został następnie sporządzony akt stanu cywilnego. Warto także zwrócić uwagę na pogląd, wedle którego przesłanki unieważnienia małżeństwa nie mogą stanowić podstawy żądania ustalenia nieistnienia małżeństwa.