Błoński Michał, Strona podmiotowa pomocnictwa do tzw. przestępstw kierunkowych

W orzecznictwie Sądu Najwyższego jak i sądów powszechnych można odnotować rozbieżność stanowisk dotyczących postaci strony podmiotowej pomocnictwa do przestępstw, które są zaliczane do grupy przestępstw kierunkowych, takich jak oszustwo czy tzw. oszustwo kapitałowe. W niektórych orzeczeniach wyrażone zostało stanowisko, iż możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej osoby, która dopuściła się czynu zabronionego w postaci zjawiskowej pomocnictwa do przestępstwa oszustwa istnieje tylko wtedy, gdy można jej przypisać zamiar bezpośredni. Wymóg taki wywodzony jest z istoty przestępstw ukierunkowanych na określony cel, które można popełnić tylko w zamiarze bezpośrednim. Orzeczenia prezentujące odmienną koncepcję odwołują się natomiast do wykładni językowej i opierają się na stwierdzeniu, iż pojęcie "zamiar" - użyte w art. 18 § 3 k.k. - interpretować należy zgodnie ze znaczeniem nadanym mu w art. 9 § 1 k.k., a więc jako zamiar bezpośredni lub zamiar ewentualny. O ile przy przestępstwach kierunkowych wymagany jest zamiar bezpośredni dla sprawstwa i różnych form współsprawstwa, o tyle pomocnictwo do tych przestępstw może zostać popełnione w obu postaciach zamiaru. Tym samym wypracowano stanowisko, iż nie jest konieczne przypisanie pomocnikowi do przestępstwa kierunkowego zamiaru bezpośredniego, a za wystarczający uważa się dolus eventualis. W judykaturze pogląd ten uzasadniany jest obowiązującą w polskim porządku prawnym zasadą niezależności kwalifikacji prawnej oraz indywidualizacji odpowiedzialności karnej współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego (art. 20 k.k.). Zgodnie bowiem z określoną w tym ostatnim przepisie regułą, każdy ze współdziałających w popełnieniu czynu zabronionego odpowiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających.