Sondej Marek Zbigniew, Przysługiwanie świadczenia pielęgnacyjnego opiekunowi dorosłej osoby niepełnosprawnej, której niepełnosprawność nie powstała przed 18 rokiem życia albo w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 21.10.2014 r., sygn. akt K 38/13 wskazał, że art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie w jakim różnicuje prawo o świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał uznał, że skutkiem wyroku nie jest jednak utrata mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu. Ze względu na charakter zakresowy tego wyroku i stwierdzoną niekonstytutywność art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie pominięcia legislacyjnego, nie prowadzi on do zmiany normatywnej jego treści, a w szczególności derogacji tego przepisu i konieczne jest w tym względzie dopiero dokonanie przez ustawodawcę stosownych zmian w prawie. W orzecznictwie sądów administracyjnych ocena wpływu tego wyroku na przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego opiekunom osób dorosłych w sytuacji, gdy niepełnosprawność podopiecznego powstała w okresach późniejszych niż wskazane w art. 17 ust. 1b nie jest jednak jednolita. Część sądów opowiada się nadal za uznaniem, że ww. wyrok zakresowy nie ma wpływu na obowiązek stosowania przepisu art. 17 ust. 1b ustawy, który nie został zmieniony ani uchylony. Podkreślane jest, że z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynika, że Trybunał nie zakwestionował możliwości innego traktowania rodziców niepełnosprawnych dzieci od opiekunów niepełnosprawnych dorosłych, w tym dzieci opiekujących się rodzicami, a treść wyroku nie może być odczytywana w oderwaniu od jego uzasadnienia. W ocenie sądów reprezentujących takie stanowisko Trybunał dopiero nakazał ustawodawcy precyzyjnie określić racjonalne przesłanki, od których uzależni zróżnicowany poziom świadczenia dla opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, ale nie zakwestionował uprawnienia ustawodawcy do ich określenia. W związku z tym sąd administracyjny nie może zastępować ustawodawcy, ani też wydać orzeczenia, które wykraczałoby poza zakres wyroku Trybunału. W ocenie tych sądów mieści się w tym także uprawnienie Trybunału do określenia skutków podjętego przez niego rozstrzygnięcia, które nie mogą być wyrokiem sądu administracyjnego zmieniane, bądź rozszerzane. Inne sądy nie podzielają tego stanowiska i uznają, że świadczenia winny być przyznawane z pominięciem uznanego za niekonstytucyjny art. 17 ust. 1b u.ś.r., akcentując jednocześnie fakt, że zgodnie z dominującym poglądem doktryny, uzasadnienia orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego nie wiążą sądów. Tak więc wyroki Trybunału Konstytucyjnego są wiążące co do swojej sentencji, a ta w przedmiotowej sprawie wyraźnie mówi o niekonstytucyjności art. 17 ust. 1b u.ś.r. w przedmiotowym zakresie. Ze swej istoty stwierdzenie niekonstytucyjności tworzy nowy stan prawny od chwili wejścia wyroku w życie, chyba że Trybunał Konstytucyjny wydając wyrok skorzysta z przewidzianej w art. 190 ust. 3 Konstytucji RP możliwości wydłużenia mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów, a w tej sprawie Trybunał nie skorzystał z tej możliwości. Zapis zawarty w punkcie 8 uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 38/13 należy zatem w ocenie zwolenników tego stanowiska potraktować jako wskazówkę interpretacyjną, nie zaś element rozstrzygający o zakresie derogacji i jej skutku dla obowiązywania prawa.