Partyk Aleksandra, Partyk Tomasz, Podstawy prawne rozliczenia majątkowego konkubentów

Problematyka rozliczenia majątkowego konkubentów należy do najbardziej spornych w praktyce sądowej, bowiem przepisy prawa wprost kwestii tej nie regulują. Judykatura stoi na utrwalonym stanowisku o niedopuszczalności stosowania do takich rozliczeń – ani wprost ani w drodze analogii – przepisów o podziale majątku wspólnego małżonków, jak też przepisów o rozliczeniu wspólników spółki cywilnej. O ile w przypadku rozliczeń konkubentów w odniesieniu do składników majątkowych, które nabyli na współwłasność (ułamkową) nie budzi kontrowersji dokonanie podziału w oparciu o przepisy o zniesieniu współwłasności, o tyle problematyczne okazują się rozliczenia nakładów czynionych na przedmiot należący do jednego z partnerów. Wyrażony przez Sąd Najwyższy pogląd o możliwości odpowiedniego stosowania przepisów o zniesieniu współwłasności w odniesieniu do rozliczeń nakładów, nie spotkał się z aprobatą judykatury, sformułowany zresztą został w szczególnym stanie faktycznym budowy domu na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste jednemu z partnerów. Utrwaliło się natomiast stanowisko o braku podstaw do przyjmowania powyższego, z uwagi na zasadę superficies solo cedit i związaną z nią wyłączną własność właściciela gruntu w odniesieniu również do budynku. Wobec tego zaproponowano dokonywanie rozliczeń w oparciu o przepisy o rozliczeniu nakładów poczynionych przez posiadacza na cudzą rzecz (roszczenia uzupełniające przy windykacji) lub w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. Wybór podstawy prawnej zależy od okoliczności sprawy, trzeba jednak mieć na względzie, że stosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu jest możliwe dopiero w ostateczności, gdy brak innej podstawy prawnej do dokonania rozliczenia. Niezależnie od przedstawionych poglądów wyrażono zapatrywanie, iż jeżeli podczas trwania wspólności ustawowej jedno z małżonków nabędzie rzecz wspólnie z konkubentem, to może ona stanowić współwłasność konkubenta i małżonków – tych ostatnich na zasadzie wspólności ustawowej.