Partyk Aleksandra, Partyk Tomasz, Nieekwiwaletność świadczeń stron jako podstawa nieważności umowy

W orzecznictwie nie wykształcił się jednolity pogląd w kwestii możliwości przyjęcia nieważności umowy na gruncie art. 58 § 2 k.c. z powodu nieekwiwalentości świadczeń wzajemnych jej stron. Jest to związane z uregulowaniami dotyczącymi wyzysku określonymi w art. 388 k.c. Dominuje zapatrywanie, iż w przypadku rażąco nieekwiwalentnych świadczeń wzajemnych stron, zasadniczo możliwe jest przyjęcie nieważności umowy – przy czym jedna z linii orzeczniczych zakłada konkurencyjność stwierdzenia nieważności umowy oraz uprawnień z art. 388 k.c., natomiast druga przyjmuje dopuszczalność stwierdzenia bezwzględnej nieważności umowy dopiero w tych przypadkach, w których wszystkie przesłanki wyzysku (zwłaszcza wykorzystanie przymusowego położenia kontrahenta) nie mają miejsca. Przeciwne tym grupom poglądów stanowisko opiera się na założeniu, iż nieekwiwalentność świadczeń w ogóle nie może być podstawą bezwzględnej nieważności umowy, jako że regulacje dotyczące wyzysku mają charakter szczególny i autonomiczny. Poza tymi koncepcjami zauważenia wymaga również pogląd, wyrażony na gruncie treści umowy o pracę, przyjmujący nieważność umowy w tych przypadkach, w których nieekwiwalentne świadczenie nie jest niekorzystne dla stron tej umowy (a zasadniczo jest wręcz nadzwyczaj korzystne), lecz jego zastrzeżenie wywołane jest dążeniem do pokrzywdzenia podmiotu trzeciego, co stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.