Kozłowski Marcin, Granice związania żądaniem pozwu sądu orzekającego na podstawie art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w sprawie o usunięcie niezgodności między ujawnionym w księdze wieczystej stanem prawnym nieruchomości, a jej rzeczywistym stanem prawnym

Zagadnienie granic związania żądaniem pozwu (art. 321 § 1 k.p.c.) sądu orzekającego na podstawie art. 10 u.k.w.h. w sprawie o usunięcie niezgodności między ujawnionym w księdze wieczystej stanem prawnym nieruchomości, a jej rzeczywistym stanem prawnym, jest zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie rozstrzygane niejednolicie. W judykaturze zarysowały się dwa przeciwstawne stanowiska, w których zasada dążenia do zapewnienia wiarygodności ksiąg wieczystych konkuruje z zasadą dyspozycyjności obowiązującą w procesie cywilnym. Pierwsze z nich, opiera się na przyjęciu, że nadrzędnym celem postępowania z art. 10 u.k.w.h. jest dążenie do zapewnienia wiarygodności ksiąg wieczystych w imię ochrony wynikającego z ich funkcji interesu publicznego. Chodzi bowiem o doprowadzenie treści księgi do stanu usprawiedliwiającego zaufanie do niej, który to cel eliminuje stosowanie w tych sprawach art. 321 § 1 k.p.c. i pozwala na orzeczenie niezgodnie z żądaniem pozwu, o ile będzie to niezbędne do ujawnienia w księdze wieczystej rzeczywistego stanu prawnego ustalonego w postępowaniu sądowym, nawet jeżeli będzie on odmienny od twierdzeń powoda. Zwolennicy poglądu przeciwnego opowiadają się z kolei za prymatem mającej charakter bezwzględny zasady dyspozycyjności, którą urzeczywistnia art. 321 § 1 k.p.c., nie pozwalający sądowi na wyrokowanie co do przedmiotu nieobjętego żądaniem ani na zasądzanie ponad żądanie. Nie ma jakichkolwiek argumentów przemawiających za jej niestosowaniem w procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Jeżeli interes publiczny miałby wziąć górę w tym postępowaniu, ustawodawca wybrałby do jego realizacji bardziej odpowiednie narzędzie, jakim byłoby postępowanie nieprocesowe. Skierowanie spraw o usunięcie niezgodności w treści ksiąg wieczystych do procesu oznacza, iż kontrola i usuwanie ewentualnych niezgodności następuje w granicach żądania powoda. Celem i skutkiem takiego żądania nie jest kompleksowe, dokonywane w interesie publicznym zweryfikowanie treści księgi wieczystej, lecz dokonanie takiej weryfikacji wyłącznie w granicach żądania powoda. Sąd nie może więc wpisać na jego rzecz innego prawa, niż wynika to z żądania, ani też w innym rozmiarze, niż powód się domagał, chociażby ustalił, że taki jest rzeczywisty stan prawny.