Partyk Tomasz, Epidemia i jej skutki dla gospodarki i prawa jako okoliczności uzasadniające stosowanie klauzuli rebus sic stantibus

W orzecznictwie sądowym epidemię, głębokie zmiany sytuacji gospodarczej oraz nagłe, nieprzewidywalne zmiany w prawie, wskazuje się jako przykłady nadzwyczajnej zmiany stosunków, mogącej prowadzić do sądowej ingerencji w umowę (o ile świadczenie nie wygasło), w ramach tzw. dużej klauzuli rebus sic stantibus (art. 357¹ k.c.). Negatywne konsekwencje epidemii (w tym COVID-19) dla gospodarki i stosunków społecznych, jak np. znaczny wzrost bezrobocia lub masowe upadłości przedsiębiorców, a także spowodowane tym zmiany w prawie, mogą uzasadniać powoływanie się na wskazaną instytucję. Sam jednak fakt wystąpienia epidemii oraz zmian gospodarczych i prawnych nie jest samoistną przesłanką ingerencji sądowej w treść stosunku zobowiązaniowego. Konieczne jest bowiem wykazanie, iż w następstwie tych zdarzeń wykonywanie ustalonego wcześniej zobowiązania byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą. W przypadku zaistnienia tych okoliczności sąd może – po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego – oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy.