Lewandowski Tomasz, Ostojski Przemysław, Zasady ewidencji i identyfikacji podatników i płatników. Komentarz

Niniejszy komentarz dotyczy ustawy z 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 1314 ze zm.), która jest jednym z tych aktów normatywnych w prawie polskim, który odnosi się do z pozoru niewielkiego i mniej znaczącego obszaru regulacji prawnej, a który jednak dotyka newralgicznego punktu w systemie organizacji i funkcjonowania prawa w Polsce. Zawarte w tej ustawie normy postępowania odnoszą się - z jednej strony - do sposobu pozyskiwania, gromadzenia i przetwarzania najistotniejszych informacji o obywatelach polskich i podmiotach gospodarczych funkcjonujących na obszarze RP, z drugiej zaś strony - począwszy od 1 stycznia 2012 r. - kształtują sposób posługiwania się przez organy podatkowe i celne numerami PESEL, które sięgają w prywatność jednostek najdalej z wszystkich systemów ewidencyjnych w państwie. Tym samym uprawnione jest stwierdzenie, iż omawiana w niniejszym komentarzu ustawa tworzy normatywny kręgosłup systemu identyfikacyjnego podmiotów - zarówno prawa prywatnego, jak i publicznego - w państwie oraz ewidencji danych o tych podmiotach. System ten odgrywa rolę pryncypialną wśród wszelkich innych rejestrów i ewidencji, gwarantując bezpieczeństwo obiegu prawno-gospodarczego i jednocześnie możliwość korzystania przez podatników z określonych uprawnień, co potwierdza najnowsze orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE.

Przepisy ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników ulegały licznym zmianom. W większości przypadków nowelizacje związane były z wciąż ewoluującym systemem gospodarczym w Polsce oraz z koniecznością dostosowania polskiego prawa do standardów prawnych Unii Europejskiej. Ostatnie, rewolucyjne wręcz zmiany, wdrożone ustawą nowelizującą z 29 lipca 2011 r., w założeniu ustawodawcy były związane z ograniczeniem ustawowych obowiązków obywateli wobec administracji podatkowej i z lepszym wykorzystaniem danych, które i tak są gromadzone przez tę administrację (m.in. w ramach PESEL). Równocześnie zmiany te powinny doprowadzić do wyeliminowania istniejących nieprawidłowości przy rozliczaniu się z podatków (tj. ich nierozliczaniu). Efekty oraz skuteczność tych rozwiązań będzie oczywiście weryfikowała praktyka. Niewątpliwie prawidłowe stosowanie instytucji tworzących system ewidencji oraz identyfikacji podatników i płatników będzie zależał od stopnia jego zrozumienia i znajomości.

Taka też jest nasza intencja jako autorów, by poczyniona w komentarzu analiza nowych, jak i dłużej obowiązujących regulacji prawnych w zakresie wyznaczonym treścią ustawy pomogła poznać nie tylko pojedyncze przepisy, lecz przede wszystkim ułatwiła powiązanie ich z systemem prawnym obowiązującym w państwie. W tym celu zawarliśmy w komentarzu odniesienia do poszczególnych pozycji z literatury, zwłaszcza prawnopodatkowej, a także do niektórych orzeczeń sądowoadministracyjnych oraz Trybunału Sprawiedliwości UE. Podstawową jednak rolę odegrała nasza osobista praktyka w zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego i gospodarczego.

W komentarzu wprowadzono m.in. tytuły do poszczególnych artykułów ustawy, wewnętrzne odesłania, co powinno ułatwić korzystanie z publikacji.

Tomasz Lewandowski

Przemysław Ostojski