Gruszecki Krzysztof, Utrzymanie czystości i porządku w gminach. Komentarz do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 25 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Utrzymanie czystości i porządku w gminach zgodnie z postanowieniami art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) jest jednym z zadań własnych gminy. W związku z tym gminy powinny dysponować środkami prawnymi, umożliwiającymi im właściwe wywiązanie się z tego zadania. Podstawą prawną określającą zasady realizacji tego zadania jest ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2012 r. poz. 391 z późn. zm.). Niestety w swoim pierwotnym brzmieniu zdaniem większości samorządów nie umożliwiała ona właściwego wywiązywania się z powierzonego zadania. Poprawę w tym zakresie miała przynieść zmian dokonana przez ustawę z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897).

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu zmiana ta miała na celu:

„1) uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi;

2) prowadzenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych «u źródła»;

3) zmniejszenie ilości odpadów komunalnych, w tym odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów;

4) zwiększenie liczby nowoczesnych instalacji do odzysku, w tym recyklingu, oraz unieszkodliwiania odpadów komunalnych w sposób inny niż składowanie odpadów;

5) całkowite wyeliminowanie nielegalnych składowisk odpadów, a tym samym zmniejszenie zaśmiecenia w szczególności lasów i terenów rekreacyjnych;

6) prowadzenie właściwego sposobu monitorowania postępowania z odpadami komunalnymi zarówno przez właścicieli nieruchomości, jak i prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości;

7) zmniejszenie dodatkowych zagrożeń dla środowiska wynikających z transportu odpadów komunalnych z miejsc ich powstania do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania, przez podział województw na regiony gospodarki odpadami, w ramach których prowadzone będą wszelkie czynności związane z gospodarowaniem odpadami komunalnymi” (Sejm VI kadencji, druk sejmowy nr 3670).

Niestety jak pokazało życie, rozwiązania przyjęte w 2011 r. nie wprowadziły instrumentów umożliwiających w pełni skuteczne wywiązanie się z określonych wyżej celów. Dlatego też niezbędne było wprowadzenie kolejnych zmian w systemie utrzymania czystości i porządku w gminach. Zostały one dokonane przez ustawę z dnia 25 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 228). Zgodnie z uzasadnieniem do projektu proponującego to rozwiązanie ma ono „na celu wprowadzenie rozwiązań umożliwiających gminom racjonalną i elastyczną politykę w zakresie ustalania opłat za odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i gospodarowania tymi odpadami.” (Sejm RP VII kadencji, druk sejmowy nr 1000).

Zestawiając tę myśl przewodnią przyświecającą zmianom z tymi, które w praktyce zostały dokonane, należy stwierdzić, że miały one dużo szerszy zakres przedmiotowy. To zaś może sugerować, że nie wszystkie z nich były poddane właściwej ocenie. Dokonana nowelizacja wprowadza bowiem dwojakiego rodzaju zmiany w systemie gospodarki odpadami komunalnymi. Do pierwszej z nich należy zakwalifikować te, które rzeczywiście mogą umożliwić racjonalniejszą i elastyczniejszą politykę w zakresie ustalania opłat za odbierane odpady. Do drugiej natomiast należy zakwalifikować rozwiązania techniczne związane z fizycznym gromadzeniem odpadów komunalnych na terenie nieruchomości oraz wszystkie te, związane ze ściąganiem opłat należnych z tytułu odbierania odpadów komunalnych. W żadnym razie nie wpłyną one bowiem na racjonalniejszą i elastyczniejszą gospodarkę środkami pochodzącymi z opłat za odbieranie odpadów komunalnych.