Zielińska Eleonora (red.), Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, wyd. III

Komentarze
Opublikowano: WKP 2022
Stan prawny: 27 maja 2022 r.
Autorzy komentarza:

Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, wyd. III

Autor fragmentu:

Wstęp do I wydania

Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty, pomimo iż obowiązuje przeszło dekadę, nie doczekała się dotychczas komentarza. Zasadniczą przyczyną tego stanu rzeczy było to, że trwają wciąż prace nad jej gruntowną nowelizacją, które wskutek zmiany rządów i w konsekwencji zmieniającej się wizji opieki zdrowotnej były wielokrotnie przerywane, podejmowane na nowo i jak dotychczas nie doczekały się zakończenia.

Nie oznacza to oczywiście, że ustawa w czasie jej obowiązywania nie ulegała zmianom. Takie nowelizacje, mimo że o charakterze doraźnym, dokonywały się stale. Miały one przede wszystkim związek z potrzebą dostosowywania przepisów o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty do zasad wykonywania tych zawodów oraz przepisów dotyczących uznawania kwalifikacji ustanowionych w prawie wspólnotowym. Część zmian była natomiast konsekwencją przeobrażeń strukturalnych w zakresie funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej w Polsce i – będącej m.in. pochodną tych zmian – reformy zasad finansowania świadczeń zdrowotnych ze środków publicznych.

W dniu 23 kwietnia weszła w życie najnowsza nowelizacja ustawy z 12.03.2008 r. wdrażająca do prawa polskiego postanowienia dyrektywy 2005/36/WE. Zmiany te zostały uwzględnione w niniejszym komentarzu. W międzyczasie do Sejmu wpłynął pakiet projektów ustaw reformujących system opieki zdrowotnej, w tym zasady wykonywania zawodów medycznych. Trudno jednak oczekiwać szybkiego zakończenia prac legislacyjnych. Planowana reforma ma mieć bowiem charakter kompleksowy i wymaga rozpatrzenia kilku projektów ustaw łącznie. Dodatkowo sprawę komplikuje fakt, iż wiele kwestii reguluje się po raz pierwszy. Ponadto już wiadomo, że zgłaszane są liczne zastrzeżenia do projektów, także o charakterze podstawowym, a tempo prac nie jest szybkie. W tej sytuacji doświadczenie uczy, że dalsze zwlekanie z opublikowaniem komentarza do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty może oznaczać odłożenie tej publikacji ad calendas Graecas. Jedynym więc racjonalnym wyjściem jest wydanie komentarza i uwzględnienie ewentualnych zmian legislacyjnych w jego wznowieniu.

Warto dodać, że w międzyczasie ukazały się komentarze do innych ustaw medycznych, pomimo iż również one podlegały i nadal podlegają stałym modyfikacjom. Przykładem może być wydany przez Wolters Kluwer komentarz do ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Wiele szczegółowych zagadnień uregulowanych przepisami ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty jest przedmiotem artykułów, ukazujących się głównie w periodyku „Prawo i Medycyna”, oraz opracowań monograficznych, m.in. wydawanych przez Wolters Kluwer w serwisie Prawo i Zdrowie. W szczególności wszechstronnej i pogłębionej analizie poddane zostały różne aspekty odpowiedzialności karnej lekarza oraz jego odpowiedzialności cywilnej. Autorzy komentarza założyli więc, że nie będą ponownie omawiać zagadnień, które doczekały się już szczegółowej analizy, poprzestając na odesłaniu do nich czytelnika.

Publikacje te jednak nie mogą zastąpić komentarza. Potrzeba wydania oddzielnego komentarza do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty wiąże się ze złożonością i wieloaspektowością materii będącej przedmiotem regulacji tej ustawy. Podyktowana jest również potrzebą wyjaśnienia niektórych przepisów, które nawet wśród prawników rodzą wątpliwości interpretacyjne i liczne kontrowersje.

Komentarz jest dziełem prawników, z jednej strony tych, którzy już od dawna zajmują się prawem medycznym, zwłaszcza we współpracy z izbami lekarskimi, i mają w tym zakresie duże doświadczenie. Z drugiej strony w skład zespołu wchodzą doktoranci przygotowujący rozprawy doktorskie z prawa medycznego lub europejskiego prawa ochrony zdrowia. Taki dobór autorów stwarza szanse na omówienie zarówno teoretycznych, jak i praktycznych aspektów wykonywania zawodu lekarza, począwszy od warunków przyznawania prawa wykonywania zawodu, zasad uznawania kwalifikacji zawodowych, systemu kształcenia przed- i podyplomowego, aż do zasad wykonywania zawodu w odniesieniu do fundamentalnych praw pacjenta, zasad przeprowadzania eksperymentu medycznego, praw i obowiązków lekarzy czy form wykonywania zawodu. Podanie zaś w stopce redakcyjnej, którą część komentarza przygotowali poszczególni autorzy, umożliwi czytelnikowi dokonanie oceny, jak wywiązali się oni z powierzonych im zadań. Niezwykle dynamiczny rozwój nauk medycznych oraz praktyki medycznej stawia przez twórcami i komentatorami prawa medycznego ciągłe wyzwania. Pojawiają się bowiem coraz to nowe zagadnienia prawne, wymagające rozstrzygnięcia. W tym więc sensie komentarz potrzebować będzie z pewnością w przyszłości uzupełnienia.

Na płycie CD dołączonej do komentarza znajdują się wszystkie powoływane w tekście akty prawne, kodeks etyki lekarskiej oraz ważniejsze uchwały i stanowiska Naczelnej Rady Lekarskiej. W ten sposób autorzy starali się ułatwić czytelnikowi dotarcie do źródeł prawa i zasad deontologicznych w przypadku, gdyby informacje na dany temat uwzględnione w komentarzu okazały się niewystarczające.

Adresatami komentarza są przede wszystkim lekarze i lekarze dentyści, a także przyszli adepci zawodu. Przedstawione w komentarzu zasady mają charakter powszechny. Dotyczą one wszystkich lekarzy i lekarzy dentystów, niezależnie od formy, w jakiej wykonują zawód. Autorzy mają nadzieję, że komentarz ten pomoże praktykującym lekarzom w rozwiązaniu wielu problemów, z jakimi borykają się w codziennej pracy zawodowej, i ułatwi realizację standardów wymaganych prawem w codziennej praktyce medycznej. Wyboru omawianych zagadnień starano się dokonać właśnie pod kątem przydatności komentarza do ich potrzeb. Autorzy dążyli również do tego, aby tok wywodu był zrozumiały dla osób nieposiadających przygotowania prawniczego. Na ile im się to udało, ocenią czytelnicy.

Eleonora Zielińska

Autor fragmentu:

Wstęp do II wydania

Od czasu ukazania się w 2008 r. I wydania komentarza weszła w życie, długo oczekiwana, szeroka nowelizacja ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z 5.12.1996 r. (Dz.U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 ze zm.), dokonana ustawą z 28.04.2011 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. Nr 113, poz. 658), a także wiele innych ustaw kluczowych dla systemu ochrony zdrowia, które wprowadziły liczne zmiany, m.in. w ustawie o zawodzie lekarza. Ograniczając się do najważniejszych z tych ustaw, należy wymienić niezwykle istotną dla praktyk lekarskich ustawę z 15.04.2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2013 r. poz. 217), ustawę z 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. z 2012 r. poz. 159 ze zm.), a także ustawę z 28.04.2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz.U. Nr 113, poz. 657 ze zm.) oraz ustawę z 12.05.2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz.U. Nr 122, poz. 696 ze zm.).

W związku z tym wynikła potrzeba przygotowania II wydania komentarza, zmienionego i zaktualizowanego. Prace nad nim rozpoczęły się tuż po ogłoszeniu tekstu wyżej wymienionych ustaw, jednak częste deklarowanie potrzeby zmian przez urzędników oraz ustawiczne nowelizacje niektórych aktów wykonawczych, np. rozporządzenia w sprawie recept lekarskich, oraz długotrwały brak kompletu tych aktów, m.in. w tak kluczowej dla nowelizacji kwestii jak lekarski egzamin końcowy, uniemożliwiały sfinalizowanie tych prac. Warunki do ich ukończenia stworzyło dopiero wejście w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia z 30.07.2012 r. w sprawie Lekarskiego Egzaminu Końcowego i Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego (Dz.U. poz. 903) oraz zarządzenia nr 18/2012 Dyrektora Centrum Egzaminów Medycznych z 31.10.2012 r. w sprawie Regulaminu Porządkowego Lekarskiego Egzaminu Końcowego i Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego, a także 15 innych aktów wykonawczych dotyczących kształcenia podyplomowego.

Późniejsze przygotowanie II wydania komentarza umożliwiło uwzględnienie zmian ustawy mających miejsce po wyżej wymienionych nowelizacjach, tzn. wniesionych ustawami: z 22.12.2011 r. (Dz.U. Nr 291, poz. 1707) oraz z 7.12.2012 r. (Dz.U. poz. 1456 ze zm.), dotyczących przepisów art. 15, 16j oraz 16k ustawy, ustanawiających zasady finansowania stażu podyplomowego, rezydentury oraz szkoleń specjalizacyjnych, a także z 13.01.2012 r. (Dz.U. poz. 95) w zakresie art. 45 ustawy, regulującego sporządzanie recept.

Warto przypomnieć, że nasz komentarz wydany w 2008 r. był pierwszym komentarzem do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, pomimo długiego okresu jej obowiązywania. Drugi komentarz, nieuwzględniający jednak jeszcze nowelizacji z 2011 r., ukazał się w innym wydawnictwie dopiero w 2010 r. i nie został uaktualniony.

Autorzy komentarza od początku przyjęli założenie, że nie będą ponownie omawiać zagadnień, które doczekały się już szczegółowej analizy w innych powszechnie dostępnych publikacjach, lecz poprzestaną na odesłaniu do nich czytelnika. Przykładem takich publikacji może być wydany przez Wolters Kluwer komentarz do ustawy o działalności leczniczej, ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Wiele szczegółowych zagadnień uregulowanych przepisami ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty jest przedmiotem artykułów, ukazujących się głównie w periodyku „Prawo i Medycyna”, a także opracowań monograficznych, m.in. wydawanych przez Wolters Kluwer w serwisie Prawo i Zdrowie. W szczególności w tych publikacjach wszechstronnej i pogłębionej analizie poddane zostały różne aspekty odpowiedzialności karnej i cywilnej lekarza. Z tego względu poza aktualizacją samej treści komentarza w II wydaniu uzupełniono także bibliografię oraz orzecznictwo odnoszące się do wykonywania zawodu lekarza.

Oba wydania komentarza są dziełem prawników: z jednej strony tych, którzy już od dawna zajmują się prawem medycznym, zwłaszcza we współpracy z izbami lekarskimi, i mają w tym zakresie duże doświadczenie. Z drugiej strony tych, którzy pracują w administracji publicznej, przygotowują równocześnie rozprawy doktorskie lub inne prace naukowe z prawa medycznego lub europejskiego prawa ochrony zdrowia. Taki dobór autorów stworzył szanse na omówienie zarówno teoretycznych, jak i praktycznych aspektów wykonywania zawodu lekarza, począwszy od warunków przyznawania prawa wykonywania zawodu, zasad uznawania kwalifikacji zawodowych, systemu kształcenia przed- i podyplomowego, a skończywszy na zasadach wykonywania zawodu w odniesieniu do fundamentalnych praw pacjenta, zasadach przeprowadzania eksperymentu medycznego, prawach i obowiązkach lekarzy czy formach wykonywania zawodu. Natomiast wyszczególnienie w stopce redakcyjnej oraz na stronach komentarza, który z autorów przygotował daną jego część, pozwoli czytelnikowi ocenić, jak wywiązali się oni z powierzonych im zadań.

Niezwykle dynamiczny rozwój nauk medycznych oraz zmieniające się uwarunkowania naukowe i prawne wykonywania praktyki lekarskiej stawiają przez twórcami i komentatorami prawa medycznego ciągłe wyzwania. Pojawiają się bowiem coraz to nowe, wymagające rozstrzygnięcia zagadnienia dotyczące największego dobra człowieka, jakim jest życie i zdrowie. W tym więc sensie praca nad komentarzem ma charakter ustawiczny i z pewnością niezbędne okażą się w przyszłości uzupełnienia i aktualizacje.

Adresatami komentarza są przede wszystkim lekarze i lekarze dentyści, a także przyszli adepci tych zawodów. Przedstawione w komentarzu zasady mają charakter powszechny. Dotyczą wszystkich lekarzy i lekarzy dentystów, niezależnie od formy, w której wykonują zawód. Autorzy mają nadzieję, że komentarz ten pomoże praktykującym lekarzom w rozwiązaniu wielu problemów, z jakimi borykają się na co dzień, i ułatwi realizację standardów wymaganych prawem w pracy zawodowej. Wyboru omawianych zagadnień starano się dokonać właśnie pod kątem przydatności komentarza do potrzeb lekarzy. Autorzy dążyli również do tego, aby tok wywodu był zrozumiały dla osób nieposiadających przygotowania prawniczego. Na ile im się to udało, ocenią czytelnicy.

Do II wydania komentarza zostało dołączone zamiast płyty CD hasło (w formie „zdrapki”) do internetowej informacji, w której umieszczono teksty ważniejszych powoływanych w tekście aktów prawnych, uchwał i stanowisk Naczelnej Rady Lekarskiej, a także kodeksu etyki lekarskiej. W ten sposób autorzy starali się ułatwić czytelnikowi dotarcie do źródeł prawa i zasad deontologicznych oraz zachęcić go do samodzielnej ich analizy.

Eleonora Zielińska

Autor fragmentu:

Wstęp do III wydania

Przygotowanie zaktualizowanego i uzupełnionego 3 wydania komentarza do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty przypadło na czas wzmożonej legislacji w zakresie prawa medycznego.

Wiązało się to z potrzebą wydania wielu szczególnych przepisów dotyczących funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej w czasie trwania pandemii COVID-19, a następnie z wybuchem wojny w Ukrainie i falą uchodźców, która po 24.02.2022 r. przybyła do Polski. W tej grupie znalazło się sporo lekarzy i innych pracowników medycznych, głównie kobiet, których wykorzystanie potencjału zawodowego leżało zarówno w interesie obywateli Ukrainy, jak i polskich pacjentów.

Regulacje pandemiczne odnoszące się do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty zostały uwzględnione w komentarzu i chociaż po zniesieniu stanu epidemii częściowo przestały obowiązywać, pozostawiono je, przede wszystkim z tego względu, że nie wiadomo, czy nie zostaną przywrócone, gdyby stan zagrożenia epidemicznego ponownie wszedł w fazę pandemii.

Ponadto pewne instytucje powszechnie stosowane w czasie pandemii, np. teleporady czy zdalne wystawianie recept w postaci elektronicznej, na stałe wpisały się już w funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej.

Chęć szybkiego dopuszczenia ukraińskiego personelu medycznego do wykonywania zawodu w Polsce wymagała stworzenia uproszczonej procedury ubiegania się w Ministerstwie Zdrowia o uznanie dyplomów i przyznanie warunkowego prawa wykonywania zawodu lekarza albo lekarza dentysty w podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19 albo przyznanie prawa wykonywania zawodu na określony zakres czynności zawodowych, okres i miejsce zatrudnienia w podmiocie leczniczym.

Należy podkreślić, że niezależnie od tych nadzwyczajnych sytuacji zmianie ulegały również inne przepisy komentowanej ustawy. Najwięcej modyfikacji wprowadzono na podstawie nowelizacji z 16.07.2020 r.

Wynikały one przede wszystkim z kontynuacji reformy systemu kształcenia lekarzy. Dotyczyły one zarówno przepisów regulujących zasady przeprowadzania LEK oraz LDEK, jak też kształcenia podyplomowego lekarzy (uregulowanego w rozdziale 3 „Ustawiczny rozwój zawodowy”) w postaci podyplomowego stażu, szkolenia specjalizacyjnego, PES oraz innych form profesjonalnego rozwoju.

Aktualnie zasady organizacji i przeprowadzania końcowych egzaminów lekarskich (lekarsko-dentystycznych) regulują przepisy art. 14a–14f u.z.l., w brzmieniu nadanym nowelizacją z 16.07.2020 r., oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27.04.2021 r. w sprawie Lekarskiego Egzaminu Końcowego i Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego, a także Regulamin Porządkowy LEK i LDEK, wydany przez Dyrektora CEM, a zatwierdzony przez Ministra Zdrowia.

Warto w tym kontekście zauważyć, że na mocy nowelizacji z 16.07.2020 r. w dniu 1.01.2022 r. miały wejść w życie nowe rozwiązania dotyczące stażu podyplomowego (art. 15a–15h i art. 15k–15n u.z.l.). Zmiany te zostały jednak przesunięte o rok, tj. na dzień 1.01.2023 r., na mocy przepisów ustawy z 2.12.2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2459). Należy jednak zaznaczyć, że wejście w życie tych przepisów nadal stoi pod znakiem zapytania, gdyż w końcowej fazie prac nad niniejszym komentarzem na nowo rozgorzała dyskusja na temat likwidacji stażu podyplomowego. Z takim postulatem wystąpiła tym razem Konferencja Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych uznając, że lepszym rozwiązaniem byłoby przeniesienie części niezbędnego programu stażu na pierwszy rok specjalizacji. Do propozycji tej przychylnie ustosunkowało się też Ministerstwo Zdrowia, lecz kategorycznie sprzeciwiło się środowisko lekarskie, m.in. Prezydium NRL. Ostatecznie Ministerstwo Zdrowia powołało dwa zespoły ekspertów, które mają wydać opinie w tej sprawie, których konkluzje obecnie są trudne do przewidzenia.

Zasady organizacji i przeprowadzania PES uregulowane są obecnie przede wszystkim w art. 16rb–16x u.z.l., w brzmieniu nadanym nowelizacją z 16.07.2020 r., oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 31.08.2020 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów, a także w Regulaminie Przeprowadzania PES, wydanym przez Dyrektora CEM i zatwierdzonym przez Ministra Zdrowia. Niektóre przepisy w tym zakresie, dotyczące programów poszczególnych modułów szkolenia specjalizacyjnego, mają wejść w życie 1.08., a inne dopiero 31.12.2022 r.

Nowelizacja z 16.07.2020 r. uszczegółowiła także zasady realizacji obowiązku doskonalenia zawodowego przewidzianego w art. 18 u.z.l. Wydane na podstawie tego przepisu rozporządzenie Ministra Zdrowia z 21.02.2022 r. w sprawie sposobu dopełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów uaktualniło m.in. rodzaj szkoleń i innych aktywności, poprzez udział w których lekarze mogą zrealizować ten obowiązek.

W świetle nowelizacji z 16.07.2020 r. istotnych zmian dokonano także w rozdziale 4 komentowanej ustawy odnoszącym się do eksperymentu medycznego. Obecny kształt zawartych tam przepisów stanowi ważny krok do przodu na drodze ich doskonalenia.

Nowelizacja z 16.07.2020 r. zmieniła także brzmienie art. 58 u.z.l., zawierającego przepisy karne, m.in. przez wprowadzenie nowego typu przestępstwa i wykroczenia, związanych z przeprowadzaniem eksperymentów medycznych niezgodnie z przepisami ustawy.

Warto też zaznaczyć, że dla celów podatkowych zawód lekarza, podobnie jak i inne zawody medyczne, nie są aktualnie zaliczane do tzw. wolnych zawodów. Zmiana ta została wprowadzona na podstawie ustawy z 29.10.2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105) nowelizującej m.in. ustawę o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, która zawiera listę wolnych zawodów. Wprawdzie w reakcji na protesty środowisk medycznych tłumaczono to usunięcie dążeniem do stworzenia lekarzom i innym pracownikom medycznym możliwości korzystniejszego opodatkowania (zob. https://pulsmedycyny.pl/mf-wylaczenie-lekarzy-z-kategorii-wolnych-zawodow-jest-dla-nich-korzystne-1140958, dostęp: 10.06.2022 r.). Niemniej jednak należy zgodzić się z opinią środowisk medycznych, że efekt ten można było osiągnąć w inny sposób, a także podzielić ich obawy, że to posunięcie legislacyjne może wpłynąć niekorzystnie na ogólne rozumienie istoty i etosu zawodu lekarza, a także społeczne postrzeganie tego zawodu, w tym również przez organy tworzące i stosujące prawo.

Niektóre zmiany w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty były konsekwencją uznania przez Trybunał Konstytucyjny części przepisu art. 39, regulującego tzw. klauzulę sumienia, za niezgodną z Konstytucją RP.

Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego zgłoszony przez NRL zawierał cztery zarzuty, z których dwóm Trybunał przyznał słuszność w wyroku z 7.10.2015 r., K 12/14, OTK-A 2015/9, poz. 143.

Trybunał, po pierwsze, uznał za niezgodny z zasadą prawidłowej legislacji (wywodzoną z art. 2 Konstytucji RP) i zasadą wolności sumienia (art. 53 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) przepis dotyczący tzw. klauzuli sumienia (art. 39 zdanie pierwsze) w związku z art. 30 u.z.l. przewidującym bezwzględny obowiązek udzielenia pomocy lekarskiej, w zakresie, w jakim ten ostatni przepis nakłada na lekarza obowiązek wykonania niezgodnego z jego sumieniem świadczenia zdrowotnego w „innych przypadkach niecierpiących zwłoki”. Trybunał podzielił w ten sposób obiekcje strony skarżącej, że użyta w art. 30 u.z.l. przesłanka „w innych przypadkach niecierpiących zwłoki” jest niedostatecznie określona. Po drugie, Trybunał uznał, że art. 39 zdanie pierwsze u.z.l. w zakresie, w jakim nakłada na lekarza powstrzymującego się od wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z jego sumieniem obowiązek wskazania realnych możliwości uzyskania takiego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym, jest niezgodny z zasadą wolności sumienia (art. 53 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP). Natomiast Trybunał nie dopatrzył się niezgodności z Konstytucją RP art. 39 u.z.l., w zakresie, w jakim zobowiązuje lekarza, wykonującego zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, do uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego o zamiarze skorzystania z prawa do odmowy wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z jego sumieniem, a także w zakresie, w jakim zobowiązuje każdego lekarza korzystającego z klauzuli sumienia do odnotowania tego faktu w dokumentacji medycznej.

W konsekwencji, nowelizacją z 16.07.2020 r., która weszła w życie 8.08.2020 r., została uchylona ta część przepisu art. 39 u.z.l., która zobowiązywała lekarza korzystającego z klauzuli sumienia do wskazania realnej możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego, którego udzielenia odmawiał, w innym podmiocie leczniczym. Ponadto zmodyfikowano art. 30 u.z.l., uchylając część przepisu odnoszącą się do obowiązku udzielenia pomocy lekarskiej w razie wystąpienia innych (niż zagrożenie życia lub zdrowia) „przypadków niecierpiących zwłoki”. Pomimo że wyrok Trybunału Konstytucyjnego miał charakter zakresowy, ponieważ dotyczył tylko art. 39 u.z.l., czyli odmowy z uwagi na sprzeczność z sumieniem, ustawodawca rozszerzył podstawy odmowy udzielania świadczeń zdrowotnych przez lekarza również na inne przypadki, o których mowa np. w art. 38, co w świetle treści sentencji i uzasadnienia wyroku Trybunału nie było konieczne, a jest rozwiązaniem bardzo niekorzystnym dla pacjentów.

Warto zaznaczyć, że w komentarzu pozostawiono, po zaktualizowaniu, omówienie niektórych przepisów, które zostały przeniesione do innych ustaw. Dotyczy to zwłaszcza form i rodzajów wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty dotychczas uregulowanych w uchylonych art. 49a, 50 i 50b–52 u.z.l., a które obecnie znajdują się w ustawie o działalności leczniczej. Taką decyzję podjęto, uznając za celowe całościowe przedstawienie zaktualizowanego stanu prawnego odnoszącego się do sytuacji zawodowej lekarza, bez potrzeby sięgania do innych ustaw.

Od czasu drugiego wydania naszego komentarza w 2014 r. ukazał się w Wydawnictwie Wolters Kluwer w 2016 r. kolejny komentarz do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Jego współautorami są głównie prawnicy – praktycy, którzy, jak podkreśla redaktor naukowy, skoncentrowali się przede wszystkim na omówieniu praktycznych zagadnień prawno-administracyjnych ustawy. W międzyczasie ukazał się też, w tym samym wydawnictwie, trzytomowy System Prawa Medycznego, którego redaktorką naukową całej serii jest pisząca te słowa, zaś redaktorami naukowymi poszczególnych tomów najwybitniejsi w Polsce specjaliści z dziedziny prawa medycznego. Opublikowano też drugi system prawa medycznego oraz wiele pozycji monograficznych, a także artykułów naukowych poświęconych zagadnieniom szczegółowym, pojawiającym się na tle ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, które starano się uwzględnić w tym wydaniu komentarza.

Skład autorski niniejszego wydania komentarza nie uległ zasadniczej zmianie, z dwoma wyjątkami. Dotychczasowy autor komentarza do rozdziałów 2a i 3 nie podjął się tym razem aktualizacji, w związku z czym troje innych autorek i autorów na nowo napisało komentarz do tych przepisów.

Ponadto do aktualizacji i zmiany komentowanych przepisów w poprzednich wydaniach komentarza przez piszącą te słowa dołączyła nowa osoba.

Adresatami komentarza są przede wszystkim lekarze i lekarze dentyści, a także przyszli adepci tych zawodów. Autorki i autorzy mają nadzieję, że komentarz wyjaśni wątpliwości rodzące się na tle niektórych przepisów dotyczących przygotowania i dopuszczenia do wykonywania zawodu, a także ułatwi realizację standardów organizacyjnych i medycznych w ich codziennej praktyce oraz pomoże w rozwiązaniu wielu problemów prawnych, z jakimi borykają się w pracy zawodowej. Wyboru omawianych zagadnień starano się dokonać właśnie pod kątem przydatności komentarza do potrzeb środowiska lekarskiego. Autorki i autorzy dążyli w związku z tym również do tego, aby tok wywodu był zrozumiały dla osób nieposiadających przygotowania prawniczego.

Komentarz może być jednak także ważnym źródłem informacji dla prawników, zwłaszcza wykonujących zawód adwokata, radcy prawnego prokuratora czy sędziego, którzy stykają się coraz częściej ze sprawami lekarskimi, a niektóre jego części mogą ponadto być interesujące dla obecnych pacjentów i przyszłych.

Eleonora Zielińska

Autorzy fragmentu:
Art. 1art(1)Zakres regulacji

1.

Przepis art. 1 określa zakres podmiotowy oraz przedmiotowy ustawy.

2.

Pod względem podmiotowym ustawa dotyczy dwóch grup zawodów zaliczanych w klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy do grupy specjalistów ds. zdrowia, oznaczonych symbolem 221 (lekarze) oraz 226 (lekarze dentyści) (zob. załącznikdo rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 7.08.2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, Dz.U. z 2018 r. poz. 227 ze zm., które zastąpiło rozporządzenie z 27.04.2010 r. w tej samej sprawie). Klasyfikacja została opracowana na podstawie Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów ISCO-88, przyjętego na XIV Międzynarodowej Konferencji Statystyków Pracy w Genewie w 1987 r., oraz jego nowej edycji z 1994 r., tzw. ISCO-88 (COM), dostosowanej do potrzeb Unii Europejskiej. Służy ujednoliceniu nazewnictwa zawodów i specjalności występujących na rynku pracy oraz racjonalnemu...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX