Tryniszewska Katarzyna, Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Komentarz, wyd. II

Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 332) reguluje zasady i formy wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych oraz sprawowaniu pieczy zastępczej, jak również pomocy w usamodzielnianiu jej pełnoletnich wychowanków. Normuje ona również postępowanie adopcyjne prowadzone przez ośrodki adopcyjne. Określa zasady finansowania wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej. Jej regulacje skupiają się na rodzinie i dziecku przez uznanie, iż skuteczna pomoc dla rodziny przeżywającej trudności w opiekowaniu się dziećmi i ich wychowywaniu oraz skuteczna ochrona dzieci i pomoc dla nich mogą być osiągnięte przez współpracę wszystkich osób, instytucji i organizacji pracujących z dziećmi i rodzicami.

Ustawa jest powołanym do życia z dniem 1 stycznia 2012 r. aktem prawnym regulującym w sposób kompleksowy zasady wspierania rodziny, pieczy zastępczej i postępowania adopcyjnego. Zastąpiła ona częściowo w tym zakresie ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 163). Wprowadziła dotychczas nieznane instytucje w zakresie pieczy zastępczej i zasad wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Zostali powołani asystenci rodziny, których zadaniem jest prowadzenie pracy z rodziną przeżywającą trudności. W ramach pieczy zastępczej zostały wyodrębnione rodzinne domy dziecka jako element rodzinnej pieczy zastępczej. Został powołany organizator i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej. Doszło do zmian w zakresie dotychczas istniejących placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego oraz całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych. Wprowadzone zostały interwencyjne ośrodki preadopcyjne. Zostały wprowadzone zmiany w zakresie finansowania pieczy zastępczej oraz pomocy dla osób usamodzielnianych. Na gminy został nałożony obowiązek partycypacji w kosztach pieczy zastępczej.

Drugie wydanie komentarza zostało usystematyzowane pod kątem regulacji wprowadzonych do ustawy wraz z jej uchwaleniem bądź niezwłocznie sporządzanymi nowelizacjami, które miały wejść w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2015 r. Dotyczy to przede wszystkim zasad przydzielania rodzinie asystentów oraz obejmowania opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Wydanie poszerzone zostało ponadto o obszerną nowelizację, która weszła w życie z dniem 19 września 2014 r., jak również w zakresie niektórych przepisów z dniem 1 stycznia 2015 r. w ramach ustawy z dnia 25 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1188). Nowelizacja dokonała doprecyzowania wielu przepisów, jak również zmian w zakresie procedury adopcyjnej prowadzonej przez ośrodek adopcyjny. W uzasadnieniu projektu tej nowelizacji (druk sejmowy nr 2532) wskazano, iż "Po dwóch latach funkcjonowania nowych rozwiązań analiza niektórych przepisów, a nade wszystko ich realizacja nie zawsze przyjmuje pożądany kierunek. Przedkładany projekt nowelizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej uwzględnia zmiany, które poprawią funkcjonowanie rozwiązań systemowych oraz przyczynią się do lepszego jakościowo wsparcia rodzin i poprawy opieki nad dziećmi umieszczonymi w pieczy zastępczej. Propozycje zmian zmierzają również do poprawy funkcjonowania procedur adopcyjnych". Planowano również zmiany w zakresie procedury sądowej, umożliwiającej sądowi jedynie umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej, bez określenia, czy jest to piecza rodzinna czy instytucjonalna, jednakże zmiany te nie zostały uchwalone. Zmiany dotyczyły również przepisów w zakresie kontroli nad wykonywaniem przez poszczególne podmioty zadań nałożonych przez ustawę, ochrony danych osobowych, kwestii organizacyjnych związanych z funkcjonowaniem pieczy zastępczej, oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej. Poszczególne przepisy zostały opatrzone dodatkowo orzecznictwem sądów administracyjnych, które zostało wydane w czasie stosowania ustawy.

Komentarz jest adresowany do pracowników zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych gmin, powiatów, samorządów województwa oraz administracji rządowej w województwie, które realizować będą zadania z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz procedur adopcyjnych, a także rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i kandydatów do przysposobienia dziecka. Z komentarza mogą skorzystać również organizacje pozarządowe oraz inne podmioty niepubliczne realizujące zadania ustawowe na zasadzie zlecenia tego zadania, jak również prawnicy specjalizujący się w tematyce objętej ustawą.