Kędziora Karolina (red.), Śmiszek Krzysztof (red.), Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: WK 2017
Stan prawny: 1 listopada 2016 r.
Autorzy komentarza:

Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Komentarz

Autorzy fragmentu:

Wprowadzenie

Przyjęcie ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania to rezultat zobowiązań Rzeczypospolitej Polskiej w kontekście członkostwa naszego kraju w Unii Europejskiej, która zarówno w prawie traktatowym, jak i wtórnym zakazuje dyskryminacji z takich powodów, jak płeć, wiek, niepełnosprawność, rasa lub pochodzenie etniczne, orientacja seksualna, religia lub wyznanie. Zobowiązanie to zmaterializowane zostało przez polskiego ustawodawcę po latach opóźnień, głównie jako efekt postępowań wszczętych przez Komisję Europejską przeciwko Polsce za naruszenie obowiązków wdrożeniowych.

Ustawa wprowadziła do systemu prawa polskiego przepisy, których celem jest ustanowienie gwarancji - materialnoprawnych, procesowych oraz instytucjonalnych - w wielu dziedzinach życia, w których prawodawca unijny uznał, że istnieje wysokie ryzyko pojawienia się nieobiektywnego, nierównego traktowania, czyli dyskryminacji. Komentowany akt normatywny nie jest pierwszą ustawą, która wdraża unijny standard zakazu dyskryminacji. Od 2004 r. w kodeksie pracy funkcjonują regulacje, na mocy których pracownikom doświadczającym dyskryminacji umożliwiono dochodzenie odrębnego roszczenia w tym zakresie. Po ponad dekadzie obowiązywania antydyskryminacyjnych przepisów kodeksowych należy zauważyć, że potrzeba było aż tak długiego czasu obowiązywania przepisów, aby stały się one znane i wykorzystywane zwłaszcza przez tych, którzy w najwyższym stopniu potrzebują ochrony przed nierównym traktowaniem. Co istotne, czas ten pozwolił także na ukształtowanie się orzecznictwa sądowego oraz praktyki sądowej w tym obszarze.

Komentowana ustawa jest aktem normatywnym, który - jak się okazuje - nie jest w pełni wykorzystywany. Dowodzą tego zarówno doświadczenia pełnomocników procesowych, jak i organizacji pozarządowych działających na rzecz równego traktowania i praw człowieka. Także statystyki sądowe wykazują wciąż niskie wykorzystanie w praktyce omawianych przepisów. Uznać to należy za zjawisko niepokojące, zwłaszcza biorąc pod uwagę badania socjologiczne przeprowadzane zarówno przez polskie ośrodki badawcze oraz organizacje pozarządowe, jak i europejskie instytucje zajmujące się monitorowaniem przestrzegania praw człowieka, które wykazują, że poziom doświadczanej w Polsce dyskryminacji ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę lub pochodzenie etniczne, orientację seksualną, religię lub wyznanie jest wciąż wysoki. Praktyka wykorzystywania przepisów komentowanej ustawy do dochodzenia praw naruszonych dyskryminacją pozostaje zatem w kontraście do sytuacji społecznej. Za główne przyczyny utrzymującej się niskiej liczby postępowań sądowych wszczynanych na podstawie ustawy uznaje się powszechnie zawiłość jej regulacji, niewspółmiernie dużą liczbę wyjątków od jej zastosowania, a także - i chyba co najważniejsze - bardzo małą wiedzą na temat jej znaczenia i zakresu obowiązywania. Niski poziom świadomości istnienia ustawy wykazywany jest nie tylko przez tych, których w zamiarze ustawa ma chronić, lecz także - co wynika z doświadczenia autorów komentarza - przez pełnomocników procesowych oraz sędziów sądów powszechnych.

Zatem aby wyjść naprzeciw powyższym trudnościom, autorzy podjęli wyzwanie przybliżenia znaczenia regulacji ustawy tym wszystkim, którzy mogą chcieć z niej skorzystać. Komentarz oparty jest nie tylko na dorobku własnym autorów, którzy są na co dzień prawnikami tworzącymi Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego - ogólnopolską organizację prawnoczłowieczą, której głównym celem statutowym jest wspieranie osób doświadczających dyskryminacji. Komentarz jest także wynikiem analizy prawnoporównawczej podobnych regulacji w innych krajach Unii Europejskiej, jak również szczegółowej analizy dorobku orzeczniczego sądów polskich i zagranicznych, trybunałów europejskich oraz działalności krajowych organów do spraw równego traktowania.

Oddajemy w Państwa ręce komentarz, który jest pierwszą publikacją tego typu na rynku polskim. Mamy w związku z tym nadzieję, że będzie ona przydatnym przewodnikiem po tym krótkim, aczkolwiek skomplikowanym akcie normatywnym i okaże się pomocna w zrozumieniu nowych instytucji ochrony w polskim systemie prawnym.

radca prawny Zofia Jabłońska

radca prawny Karolina Kędziora

Maciej Kułak

dr Krzysztof Śmiszek

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)

1.

Przepis normuje cele ustawy, jakimi są sposoby przeciwdziałania naruszeniom zasady równego traktowania; odwołuje się do pojęcia obszarów, w których może dochodzić do złamania wyżej wskazanej zasady; definiuje katalog cech uznanych za prawnie chronione, jak również odnosi się do aspektów instytucjonalnej ochrony przed nierównym traktowaniem. Komentowany przepis nie zawiera szczegółowych postanowień określających, które obszary ustawodawca uznał za objęte zakresem ustawy, pozostawia to do doprecyzowania dalszym przepisom. Co do zakresu podmiotowego ustawy skonkretyzowano precyzyjnie kryteria podlegające ochronie, tj. cechy, które nie mogą zostać uznane za relewantne, czyli obiektywizujące czynniki dyferencjacji położenia (traktowania) podmiotu objętego ochroną. Ustawa zawiera zamknięty katalog przesłanek uznanych za chronione, tj. płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Lista kryteriów...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX