Mednis Alfred, Noga-Bogomilska Joanna, Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych. Komentarz

W dniu 14 lutego 2003 r. Sejm uchwalił ustawę o udostępnianiu informacji gospodarczych. Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw Nr 50 z dnia 25 marca 2003 r. pod pozycją 424 i weszła w życie 26 kwietnia 2003 r. Akt ten tworzy ramy prawne dla „systemu wczesnego ostrzegania” przedsiębiorców o niesolidnych kontrahentach, a konkretnie system wymiany informacji o osobach niewywiązujących się ze swych zobowiązań. W pierwotnym zamyśle autorów koncepcji nowej regulacji miała ona dotyczyć wyłącznie danych o konsumentach. W toku prac nad projektem rozszerzono jednak zakres informacji, które mają być objęte wymianą, o informacje dotyczące niesolidnych przedsiębiorców.

O ile w przypadku danych o konsumentach na przeszkodzie wymianie informacji stała dotychczas ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926), o tyle kwestia wymiany danych o przedsiębiorcach zasadniczo nie była regulowana (nie była zabroniona).

Potrzeba uchwalenia ustawy wynikła ze skali oszustw i wyłudzeń dokonywanych w Polsce w ostatnim okresie oraz porównania z pozytywnym doświadczeniem państw, w których wymiana informacji o niewypłacalnych dłużnikach, w tym konsumentach, jest dopuszczalna. Jeżeli dodać do tego niezbyt sprawne polskie sądownictwo oraz poczucie przedsiębiorców, że w Polsce dłużnik ma pozycję silniejszą niż wierzyciel, wprowadzenie w naszym kraju podobnych rozwiązań wydaje się uzasadnione.

Ustawa określa następujący tryb i zasady udostępniania informacji o nierzetelnych dłużnikach. Wymiana informacji będzie odbywać się za pośrednictwem biur informacji gospodarczej (b.i.g.), tworzonych w formie spółek akcyjnych o kapitale w wysokości co najmniej 4 000 000 zł. Biura informacji gospodarczej mogą być tworzone przez dowolne podmioty.

Pozostaną one jednak pod nadzorem ministra właściwego do spraw gospodarki, który będzie zatwierdzał regulaminy działania biur (od zatwierdzenia zależy możliwość rozpoczęcia działalności przez b.i.g.).

Ustawa nie wyłącza możliwości przekazywania danych o dłużnikach, w sytuacji gdy odbiorca danych jest znany. Niedopuszczalne będzie natomiast publikowanie wszelkiego typu „czarnych list” dłużników, itp., bo w takim przypadku krąg odbiorców pozostanie nieokreślony.

Ustawa różnicuje dane o dłużnikach - konsumentach i dłużnikach - przedsiębiorcach. Z uwagi na konieczność ochrony prywatności, ustawa ogranicza zakres podmiotów upoważnionych do przekazywania do b.i.g. danych o konsumentach. Takie dane będą mogły przekazywać tylko określone kategorie podmiotów (wyodrębniono je ze względu na masowość zawieranych przez nie umów konsumenckich). Są to m.in.: banki, zakłady ubezpieczeń, operatorzy lub podmioty udostępniające usługi telekomunikacyjne, podmioty świadczące usługi dostawy energii elektrycznej, ciepła, paliw gazowych, wody, odprowadzania nieczystości lub wywozu śmieci, instytucje pośrednictwa kredytowego, spółdzielnie mieszkaniowe, operatorzy telewizji kablowej i satelitarnej.

Dane o zobowiązaniu albo zobowiązaniach konsumenta będzie można do b.i.g. przekazać wyłącznie wówczas, gdy spełnione zostaną łącznie następujące warunki:

- zobowiązanie albo zobowiązania wobec przedsiębiorcy pragnącego przekazać dane powstały z tytułu umowy o kredyt konsumencki lub umowy o przewóz osoby w regularnej komunikacji publicznej,

- łączna kwota zobowiązań konsumenta wobec przedsiębiorcy wynosi co najmniej 200 zł,

- świadczenie albo świadczenia są wymagalne od co najmniej 60 dni,

- upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez przedsiębiorcę listem poleconym, na adres do korespondencji wskazany przez konsumenta lub na adres miejsca zameldowania konsumenta, wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do b.i.g., z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura.

Dane o dłużnikach - przedsiębiorcach będzie mógł przekazać każdy przedsiębiorca. Warunki przekazania są takie same, jak w przypadku danych o konsumencie, z zastrzeżeniem, że zobowiązanie jest związane z działalnością gospodarczą, a minimalny próg kwoty zobowiązań wynosi 500 zł.

Dane do b.i.g. przekazuje się na podstawie podpisanej z nim uprzednio umowy.

Biuro informacji gospodarczej ujawnia dane o zadłużeniu przedsiębiorców każdemu, kto złoży odpowiedni wniosek, zaś dane o zadłużeniu konsumentów - tylko podmiotom, które podpisały z nim odpowiednią umowę oraz mają upoważnienie konsumenta do weryfikacji jego danych (ważne 30 dni). Jeśli konsument odmówi upoważnienia, przedsiębiorca może odmówić zawarcia z nim umowy lub zawrzeć ją na mniej korzystnych warunkach, np. zażądać kaucji.

Biuro informacji gospodarczej będzie również przetwarzać informacje o przypadkach posłużenia się w obrocie gospodarczym podrobionym lub cudzym dokumentem. Na życzenie dłużnika, może zamieścić w swoich raportach informacje pozytywne o tym dłużniku, tj. informacje o fakcie wywiązania się przez niego z innych zobowiązań.

Ustawa zawiera również szczegółowe wymagania dotyczące poprawności i aktualności danych oraz przepisy karne. Między innymi za prowadzenie działalności objętej ustawą bez zatwierdzenia regulaminu grozi grzywna do 5 000 000 zł albo kara pozbawienia wolności do 3 lat, albo obie te kary łącznie.