Trela Marcin (red.), Wajda Paweł (red.), Wierzbowski Marek (red.), Ustawa o transporcie kolejowym. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: WKP 2022
Stan prawny: 19 kwietnia 2022 r.
Autorzy komentarza:

Ustawa o transporcie kolejowym. Komentarz

Autor fragmentu:

Wstęp

Codziennie na polskiej kolei uruchamianych jest średnio 4761 pociągów pasażerskich oraz 1217 pociągów towarowych. Każdego dnia z usług transportu kolejowego korzysta średnio ponad 573 000 pasażerów, a przewożonych jest 611 000 ton ładunków – i to mimo spadków liczby podróżnych i przewożonych towarów będących efektem pandemii COVID-19 (dane z podsumowania roku 2020 przygotowanego przez Urząd Transportu Kolejowego). Czasem niejasne i niespójne prawo może mieć wpływ na sprawne funkcjonowanie podmiotów działających na rynku transportu kolejowego oraz prowadzić do podważenia zaufania obywateli do sprawności funkcjonowania państwa. W swojej codziennej pracy często stykam się ze skutkami nieprecyzyjnych i niedostosowanych do rzeczywistości przepisów. Niniejszy komentarz opracowany przez ekspertów z zakresu transportu kolejowego może stanowić przydatne narzędzie i być dobrym przewodnikiem w odkodowaniu prawnych zawiłości i zagadnień związanych z funkcjonowaniem systemu kolejowego.

W naszym kraju bardzo ważnym aktem prawnym dla tegoż systemu jest ustawa o transporcie kolejowym. Jej obecnie obowiązująca wersja została uchwalona 28.03.2003 r. i weszła w życie 1.06.2003 r. Przez ponad 18 lat obowiązywania ten akt prawny doczekał się kilkudziesięciu zmian i nowelizacji.

Jaki to akt prawny? Z pewnością zauważalne jest w nim jedno: podział na część dotyczącą interoperacyjności systemu kolei, personelu kolejowego, bezpieczeństwa i część regulacyjną, na które dodatkowo nakładają się kwestie interoperacyjności, nadzoru oraz bardzo ważnej kwestii dotyczącej praw pasażerów kolei. Ponadto ustawa reguluje zasady i tryb funkcjonowania Prezesa UTK, Państwowej Komisji Badania Wypadków Kolejowych, komisji kolejowych, straży ochrony kolei, Rzecznika Praw Pasażerów Kolei, a także szczególnych zasad i warunków przygotowania inwestycji dotyczących linii kolejowych oraz ochrony porządku na obszarze kolejowym. Z pewnością jest to akt prawny coraz bardziej obszerny, w szczególności jeżeli uświadomimy sobie liczbę oraz zakres związanych z nim rozporządzeń wykonawczych.

W ostatnim czasie doszło do istotnych nowelizacji i zmian w ustawie o transporcie kolejowym, np. wdrożono IV pakiet kolejowego, i to zarówno w filarze technicznym, jak i regulacyjnym.

Wejście w życie aktów prawnych tworzących tzw. IV pakiet kolejowy w znaczący sposób przeorganizowało wiele istotnych dla kolejnictwa procesów z zakresu bezpieczeństwa kolejowego i interoperacyjności. Nowy podział kompetencji między Agencją Kolejową Unii Europejskiej a krajowymi organami do spraw bezpieczeństwa pociągnął za sobą zmiany wielu procedur, do których firmy działające na rynku kolejowym powinny się dostosować. Uruchomienie filaru regulacyjnego skutkuje wieloma zmianami wpływającymi na funkcjonowanie zarządców infrastruktury, przewoźników, aplikantów i operatorów obiektów infrastruktury usługowej oraz Prezesa UTK. Rozszerzono uprawnienia nadzorcze Prezesa UTK, wprowadzone zostały istotne zmiany w przepisach dotyczących udzielania licencji, zasad przyznawania otwartego dostępu. Określone zostały również zasady zapewnienia niezależności zarządców infrastruktury kolejowej.

Na uwagę zasługuje także nowelizacja dokonana na mocy ustawy z 23.07.2021 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym (Dz.U. poz. 1556). Od 1 stycznia 2023 r. egzaminy na licencję maszynisty oraz pierwsze świadectwo maszynisty przeprowadzał będzie Prezes UTK. Dotychczasowa forma egzaminu na świadectwo maszynisty zostanie rozszerzona o zadanie na symulatorze pojazdu kolejowego. W tym celu powstanie Centrum Egzaminowania i Monitorowania Maszynistów, wyposażone w nowoczesne sale egzaminacyjne oraz trzy symulatory pozwalające na egzaminowanie maszynistów we wszystkich kategoriach świadectwa. Powstanie także prowadzony przez Prezesa UTK rejestr egzaminatorów – osób, które będą uprawnione do przeprowadzania egzaminów zarówno z ramienia Prezesa UTK, jak i w ośrodkach szkolenia, które powstaną na bazie ośrodków szkolenia i egzaminowania.

Wszyscy jesteśmy świadomi zalet, jakie oferuje transport kolejowy. Jest to efektywny, niskoemisyjny, energooszczędny, przyjazny dla środowiska oraz generujący niskie koszty społeczne środek transportu. Dostrzega to Unia Europejska – w ramach Europejskiego Zielonego Ładu opracowano wiele inicjatyw mających na celu promowanie kolei jako niskoemisyjnej i zrównoważonej gałęzi transportu. Kolej jako środek transportu z najniższą emisyjnością CO2 może odegrać istotną rolę w uczynieniu Europy bardziej przyjaznej środowisku naturalnemu.

O ile współczesne społeczeństwo jest świadome, jaki wpływ na środowisko ma wybór środka transportu, którym się podróżuje, o tyle wciąż wiele jest do zrobienia w kwestii dostępności podróży koleją. Kolej musi sprostać wielu czekającym na nią wyzwaniom oraz stale rosnącym oczekiwaniom klientów. Współczesny pasażer spodziewa się już nie tylko lepszej infrastruktury technicznej, punktualnego i nowoczesnego pociągu, ładnych dworców, lecz także wdrożenia całej palety innowacyjnych rozwiązań technologicznych wpływających na całość usług okołokolejowych.

Pandemia COVID-19 pokazała, że w warunkach niespotykanego na dotychczasową skalę kryzysu kolej okazała się jednym z bezpieczniejszych i pewnych środków transportu. Pociągi gwarantowały swobodny przepływ osób i towarów w komunikacji krajowej, a co bardziej istotne – także międzynarodowej.

W obliczu zachodzących zmian klimatycznych znaleźliśmy się w idealnym momencie, aby w pełni wykorzystać istotne atuty, jakie posiada zarówno osobowy, jak i towarowy transport kolejowy w konkurowaniu o klientów i przewóz ładunków. Jednak rewolucja transportowa może zostać zrealizowana tylko wtedy, gdy na poziomie krajowym i europejskim docenimy ten olbrzymi potencjał, jaki drzemie w transporcie kolejowym. Sygnały płynące z rynku kolejowego pozwalają wierzyć, że mimo trudności ten rodzaj transportu stanie się przyszłością gospodarki. Rosnące zainteresowanie świadczeniem usług przewozu osób i rzeczy to najlepszy dowód na to, jak szerokie perspektywy otwarte są przed kolejami.

Życzę inspirującej lektury.

dr inż. Ignacy Góra

Prezentowane poglądy autorów poszczególnych rozdziałów niniejszego komentarza do ustawy o transporcie kolejowym nie mogą być utożsamiane z poglądami organów publicznych czy podmiotów rynku kolejowego, w jakich autorzy są zatrudnieni. Nie stanowią one również oficjalnego stanowiska tych organów czy wiążącej wykładni przepisów prawa.

Autorzy fragmentu:
Art. 1art(1)Zakres zastosowania regulacji

1.

Komentowany przepis określa podmiotowy i przedmiotowy zakres zastosowania regulacji .

2.

Ustawa o transporcie kolejowym jest podstawową regulacją, która ma fundamentalne znaczenie dla istnienia i funkcjonowania całego sektora transportu kolejowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ta ma walor regulacji systemowej (legi generali) dla całego transportu kolejowego odbywającego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i jako taka może być z powodzeniem postrzegana jako swoista konstytucja krajowego rynku kolejowego.

3.

Komentowany akt prawny nie ma charakteru regulacji autonomicznej i wyłącznej. Funkcjonowanie rynku kolejowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest jednocześnie przedmiotem regulacji wielu innych aktów zarówno prawa krajowego (np. Kodeksu cywilnego, Prawa przedsiębiorców, ustawy z 31.03.2004 r. o przewozie koleją towarów niebezpiecznych ), jak i prawa unijnego (np. dyrektywy oraz rozporządzenia tworzące tzw. cztery...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX