Pietraszewska-Macheta Agnieszka (red.), Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, wyd. IV

Komentarze
Opublikowano: WKP 2023
Stan prawny: 1 maja 2023 r.
Autorzy komentarza:

Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, wyd. IV

Autor fragmentu:

WSTĘP

Przedstawiam Państwu czwarte wydanie komentarza do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Od momentu pierwszej publikacji w 2010 r. wiele wydarzyło się w zakresie funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Niniejszy praktyczny komentarz ma na celu aktualizację dotychczas przedstawionej wiedzy, ze szczególnym uwzględnieniem doświadczeń zawodowych autorów – pracowników Narodowego Funduszu Zdrowia – w zakresie funkcjonowania instytucji komentowanej ustawy.

Obowiązująca od blisko dwudziestu lat ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jest jedną z podstawowych ustaw określających zasady funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej w Polsce. Warto przypomnieć, że zastąpiła ona ustawę o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz wcześniej obowiązującą ustawę o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, zastępując tym samym model ubezpieczeniowy modelem mieszanym . W ten sposób komentowana ustawa zmieniła charakter systemu. „Ubezpieczeniowość” zeszła na dalszy plan, a podstawowym elementem stała się kwestia ustalenia warunków i zakresu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Taka modyfikacja wynikała z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7.01.2004 r., K 14/03, OTK-A 2004/1, poz. 1, który uznając większość przepisów ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia za niezgodne z Konstytucją RP, wskazał, że przyznaje ona obywatelom prawo do świadczeń zdrowotnych niezależnie od tego, czy obywatel jest osobą ubezpieczoną . Wyrok Trybunału Konstytucyjnego zdeterminował zatem ustawowy model systemu ochrony zdrowia, w którym państwo powinno zapewnić obywatelom realne prawo do ochrony zdrowia, jednak szczegółowe zasady funkcjonowania systemu określa obecnie obowiązująca ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Widać to również w ostatnich kilku latach, w których ustawodawca zdaje się zapominać o ubezpieczeniowym charakterze uprawnień, które pomimo zmian w przepisach nie powinny tracić całkowitego znaczenia. Nie można bowiem zapominać, że w ustawie kwestii podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu poświęcona jest jej znaczna część. Dotychczas prosta zasada, wedle której świadczenia dla ubezpieczonych finansowane są ze składek, a dla innych osób z budżetu państwa, doznaje istotnych wyłomów, a sposób wprowadzanych zmian powoduje, że nawet specjalistom trudno się zorientować, jaki jest ich cel.

Niewątpliwie komentowana ustawa, jak większość regulacji prawnych, ma charakter dynamiczny, co przekłada się na wiele jej nowelizacji, wpływających na kształt systemu, interpretację przepisów oraz pojawiające się nowe problemy praktyczne.

Od publikacji poprzedniej wersji komentarza ustawa o świadczeniach była wielokrotnie nowelizowana, co spowodowało, że utracił on już walory praktyczne. Będące synonimem naszych czasów niezwykle szybko wprowadzane zmiany powodują, że tego rodzaju publikacja prawie natychmiast się dezaktualizuje. Chociaż współczesny sposób wprowadzania zmian legislacyjnych powoduje szybką bezprzedmiotowość aktualizacji takich publikacji, to jednak duży stopień ich skomplikowania wymaga czasem sięgnięcia do wiedzy historycznej oraz przepisów aktów jednorazowych, niewprowadzanych co do zasady do tekstów jednolitych czy ujednoliconych podstawowych ustaw. Niewątpliwie pomimo wielu zapowiedzi wprowadzane zmiany nie mają charakteru systemowego, można nawet stwierdzić, że niektóre z nich nie były znaczące.

Zapowiadana likwidacja Narodowego Funduszu Zdrowia nie nastąpiła, nie wprowadzono również alternatywnych form ubezpieczeń zdrowotnych. Nie można jednak zapominać o tak istotnych modyfikacjach jak wprowadzenie z dniem 1.01.2012 r. ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, która zastąpiła dotychczasowe regulacje ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zakresie refundacji cen leków i wyrobów medycznych. Ponadto trzeba pamiętać o obowiązującej od 1.01.2013 r. nowelizacji z 27.07.2012 r., która zmieniła system weryfikacji uprawnień do świadczeń opieki zdrowotnej, oraz o nowelizacji z 11.10.2013 r., istotnie modyfikującej zasady kontraktowania świadczeń opieki zdrowotnej. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych uległa również ważnym zmianom w związku z transpozycją do polskiego porządku prawnego dyrektywy transgranicznej.

Od kilkunastu lat, tj. od wejścia w życie nowelizacji z 25.06.2009 r., wobec określenia wykazu świadczeń gwarantowanych ustalanych w drodze rozporządzeń wydawanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, obowiązuje tzw. pozytywny koszyk świadczeń gwarantowanych, którego główną rolą jest precyzyjne wskazanie świadczeń opieki zdrowotnej, które są przedmiotem finansowania ze środków publicznych.

Rok 2014 przynosi kolejne gruntowne zmiany ustawy: nowelizacja z 21.03.2014 r. to powrót do starych rozwiązań w zakresie organizacji podstawowej opieki zdrowotnej i praktyk lekarskich internistyczno-pediatrycznych, który nie utrzymał się zbyt długo; nowelizacja z 22.07.2014 r. – tzw. pakiet kolejkowy, który zmienia zasadniczo kształt systemu finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych nie tylko w zakresie zasad ustalania kolejności dostępu do świadczeń, ich taryfikacji, lecz także planowania potrzeb zdrowotnych oraz zakupu świadczeń, jak również zasad organizacji Narodowego Funduszu Zdrowia; oraz nowelizacja z 10.10.2014 r., wprowadzająca do prawa krajowego dyrektywę transgraniczną.

Następne lata to kolejne zmiany: 2016 r. – nowelizacja z 21.07.2016 r., wprowadzająca system IOWISZ, oraz nowelizacja z 4.11.2016 r., umożliwiająca uporządkowanie kwestii uprawnień do świadczeń ze środków publicznych; 2017 r. – wprowadzenie tzw. sieci szpitali nowelizacją z 23.03.2017 r. oraz wyłączenie ustawą o podstawowej opiece zdrowotnej z 27.10.2017 r. regulacji dotyczącej podstawowej opieki zdrowotnej z przepisów komentowanej ustawy. Wzbogaciło się również orzecznictwo sądów powszechnych i administracyjnych w zakresie stosowania komentowanej ustawy, co przełożyło się na praktykę Narodowego Funduszu Zdrowia w zakresie realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej oraz wydawania decyzji administracyjnych, zarówno tych związanych z problematyką ubezpieczenia zdrowotnego i ustalania prawa do świadczeń, jak i podejmowanych w toku postępowania w sprawie zawarcia umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

Od czasów ostatniej publikacji komentarza (2018 r.) najistotniejsze modyfikacje systemu to przede wszystkim znacząca centralizacja w zarządzaniu Narodowym Funduszem Zdrowia oraz zmiany wynikające z przeorganizowania systemu w związku z pandemią COVID-19.

Wśród najistotniejszych modyfikacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych warto zwrócić uwagę na te wynikające z: nowelizacji z 21.02.2019 r., dotyczącej centralizacji procesu kontroli; ustawy o Funduszu Medycznym z 7.10.2020 r.; nowelizacji z 14.08.2020 r., dotyczącej w dużej części zmian w organizacji NFZ; nowelizacji z 20.05.2021 r., dotyczącej modyfikacji systemu opracowania i wdrażania map potrzeb zdrowotnych; nowelizacji z 16.11.2022 r., w głównej mierze odnoszącej się do systemu finansowania świadczeń opieki zdrowotnej oraz ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej, w istotny sposób modyfikującej system opieki onkologicznej w Polsce.

To wszystko wymaga nowego komentarza, często weryfikacji poprzednio przedstawionych poglądów oraz zaprezentowania praktycznych rozwiązań dotyczących zastosowania przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w praktyce.

Agnieszka Pietraszewska-Macheta

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)Zakres przedmiotowy ustawy

I.Konstytucyjny model ochrony zdrowia

1.

Przepis ten określa zakres przedmiotowy regulacji, która jest wynikiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 7.01.2004 r., K 14/03, OTK-A 2004/1, poz. 1. W świetle art. 68 ust. 1 Konstytucji RP „każdy ma prawo do ochrony zdrowia”. Zgodnie zaś z art. 68 ust. 2 Konstytucji RP „obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa”. Pełnej wykładni powyższej normy, w związku z art. 30 i 38 Konstytucji RP, dokonał Trybunał Konstytucyjny w powoływanym wyżej wyroku. Wywiódł on podmiotowe prawo jednostki do ochrony zdrowia z art. 68 ust. 1Konstytucji RP. Treścią prawa do ochrony zdrowia nie jest jakiś abstrakcyjnie określony (i w gruncie rzeczy niedefiniowalny) stan zdrowia poszczególnych jednostek, lecz możliwość korzystania z systemu ochrony zdrowia, funkcjonalnie ukierunkowanego na zwalczanie i...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX