Jakowlew Aleksander, Kuc Oktawian, Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: LexisNexis 2014
Stan prawny: 5 marca 2014 r.
Autorzy komentarza:

Ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych. Komentarz

Autor fragmentu:
Ogólneall()

Wstęp

Ogrodnictwo działkowe początkami sięga XIX wieku. Przyjmuje się, że ideę tę zapoczątkowali niezależnie od siebie około 1860 r. dr Schreber z Lipska oraz mer i notariusz w Sceanx pod Paryżem - Renandin. W Lipsku powstało również pierwsze towarzystwo ogrodów działkowych. Idea ta szybko jednak rozprzestrzeniła się na pozostałe kraje Europy Zachodniej. W czasie I wojny światowej powstawały również tzw. wojenne ogródki warzywne (Kriegsgemüsegärten) w olbrzymiej liczbie szczególnie w Niemczech i Austrii. Po działaniach zbrojnych wrócono jednak do zwykłych ogrodów działkowych. W 1925 r. było już półtora miliona działek w Niemczech, a w Anglii 1,2 miliona. Nosiły one na przestrzeni lat różne nazwy, takie jak ogródki robotnicze, kolonie ogrodnicze, altanki (Gartenlauben), ogródki Schrebera - od nazwy pomysłodawcy, osady ogrodowe lub ogrody rodzinne. Najbardziej popularne jest jednak określenie ogrody działkowe (E. Jankowski, Dzieje ogrodnictwa, t. 2, Od początku wieku XIX do roku 1930, Kraków 1938, s. 411-412).

Przyczyn powstania i rozwoju ogrodnictwa działkowego należy upatrywać w zmianach społeczno-gospodarczych doby industrializacji. Znaczny napływ ludności do miast wiązał się z pauperyzacją grup społecznych, pogorszeniem warunków higienicznych i zdrowotnych, zwiększeniem zagęszczenia zaludnienia. W celu poprawy sytuacji materialnej i społecznej oraz zniwelowania pewnych negatywnych skutków tego zjawiska rozpoczęto eksperyment przekazywania małych działek położonych na mało atrakcyjnych czy nawet zdegradowanych terenach uboższym osobom czy rodzinom. Ogrody działkowe na początku stanowiły zatem swego rodzaju formę pomocy społecznej, gdyż umożliwiały najuboższym własną uprawę owoców i warzyw oraz spełniały funkcje wypoczynkowe i rekreacyjne.

Wkrótce idea ogrodnictwa działkowego dotarła również na tereny dzisiejszej Polski. Przyjmuje się, że pierwszy ogród działkowy „Kąpiele Słoneczne” powstał w 1897 r. w Grudziądzu. Tym samym ogrodnictwo działkowe na ziemiach polskich ma ponadstuletnią tradycję. W czasie zaborów ogrody powstawały głównie w tzw. województwach zachodnich: poznańskim, śląskim i pomorskim, zaś na terenach byłego Królestwa Kongresowego i w Małopolsce były one mało znane. Pierwszy ogród w Warszawie powstał w 1907 r. pomiędzy dzisiejszą ulicą Wołoską i aleją Niepodległości na wysokości ulicy Odyńca pod nazwą „Obrońcy Pokoju”.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości ogrodnictwo działkowe zaczęło się rozwijać o wiele szybciej. Działkowcy zrzeszali się dobrowolnie w towarzystwa ogrodów działkowych, które prowadziły ogrody działkowe.

Początki organizacji działkowców na poziomie ponadlokalnym i ogólnopolskim należy łączyć z miastem Poznaniem i osobami Stefana Wilczyńskiego - naczelnika Wojewódzkiego Wydziału Pracy i Opieki Społecznej w Poznaniu, Władysława Marcińca - dyrektora Ogrodów Miejskich w Poznaniu, oraz Władysława Lubawego - podreferendarza wojewódzkiego w Poznaniu. Z ich inicjatywy zwołano zjazd, który 3 lipca 1927 r. zdecydował o założeniu Związku Towarzystw Ogrodów Działkowych Rzeczypospolitej Polskiej. Jako dewizę przyjęto zasadę, że: „Miasta budują ogrody działkowe, Towarzystwa je administrują, a Państwo ochrania”.

Związek od samego początku działał bardzo prężnie. Nie tylko prowadził akcje informacyjne i propagandowe w zakresie ogrodnictwa działkowego w całej Polsce, lecz także sam zakładał i tworzył ogrody działkowe na wydzierżawionych gruntach. Wspierany był przy tym dotacjami i subwencjami Ministerstwa Opieki Społecznej, jak również z Funduszu Pracy. To jego staraniom należy przypisać olbrzymi wręcz wzrost liczby ogrodów działkowych w II Rzeczpospolitej. Dane statystyczne z tego okresu wskazują, że w 1918 r. istniało jedynie 19 ogrodów działkowych z 2064 działkami obejmującymi powierzchnię 7016 ha. Natomiast w 1939 r. tuż przed wybuchem wojny liczba ogrodów wzrosła do 421 z liczbą działek równą 48 209, zajmujących obszar 27 046 800 ha, które prowadziło 401 towarzystw ogrodowych.

Związek Towarzystw Ogrodów Działkowych wydawał kwartalnik „Ogródek Działkowy”, a od 1934 r. jako miesięcznik pod nazwą „Działka i Osiedle”. W okresie międzywojennym organizacja ta rozrosłą się tak, że okręgi związku istniały początkowo w 11 województwach, tj. śląskim, pomorskim, warszawskim, lwowskim, poznańskim, krakowskim, wileńskim, wołyńskim, kieleckim, lubelskim i łódzkim. W połowie 1937 r. podjęto decyzję o utworzeniu okręgów w województwach białostockim i poleskim. Centrala początkowo mieściła się w Poznaniu, a następnie została przeniesiona do Warszawy. Do wybuchu II wojny światowej odbyło się również pięć Wszechpolskich Kongresów Delegatów Towarzystw Ogrodów Działkowych, ostatni w Warszawie we wrześniu 1937 r.

Oprócz działalności w Polsce Związek Towarzystw Ogrodów Działkowych szybko włączył się również w międzynarodowy ruch ogrodnictwa działkowego. W 1928 r. przystąpił do Międzynarodowego Związku Towarzystw Ogrodów Działkowych z siedzibą w Brukseli i aktywnie uczestniczył w jego pracach. Zostało to docenione i już podczas III Międzynarodowego Kongresu Ogrodów Działkowych w Brukseli w 1931 r. prezes związku - Władysław Marciniec - został wybrany do zarządu tej organizacji, a w 1933 r. został wiceprezesem. Dwa lata później, tj. w dniach 20-23 września 1935 r., miał miejsce w Poznaniu V Międzynarodowy Kongres Ogrodów Działkowych, w którym uczestniczyli przedstawiciele organizacji z Anglii, Austrii, Belgii, Czechosłowacji, Irlandii, Holandii, Luksemburga, Włoch i Szwajcarii.

Związek próbował również doprowadzić do uregulowania ogrodnictwa działkowego w Polsce na drodze ustawowej. Podejmował różne działania lobbingowe w tym zakresie i przygotował nawet stosowny projekt ustawy, jednak do wybuchu II wojny światowej kroki te nie przyniosły zamierzonych rezultatów (W. Lubawy, Historia ogrodów działkowych w Polsce, Warszawa 1939).

W czasie II wojny światowej ogrody działkowe stanowiły ważny punkt na mapie miast. Były miejscem zaopatrzenia w żywność, ukrywali się na ich terenach poszukiwani przez władze okupacyjne, a niekiedy prowadzono w ogrodach również działalność konspiracyjną. Na przykład na terenie ogrodu działkowego „Rakowiec” w Warszawie założonego w 1927 r. sierż. podch. dr Wacław Leśkiewicz z batalionu „Bałtyk” prowadził magazyn broni. Znajdowała się tam również tajna radiostacja.

Mimo podejmowania prób uregulowania ogrodnictwa działkowego w okresie międzywojennym - w tym przez Związek Towarzystw Ogrodów Działkowych - pierwszy akt prawny w tym zakresie został wydany dopiero po II wojnie światowej. Był to dekret z 25 czerwca 1946 r. o ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 34, poz. 208; uchylony), który wszedł w życie 2 sierpnia 1946 r. Zgodnie z art. 1 tego dekretu „celem ogrodów działkowych jest spożytkowanie wolnego czasu ludzi pracy umysłowej i fizycznej oraz ich rodzin przez umożliwienie im zajęcia w zdrowotnych warunkach na działce ziemi i ułatwienie uzyskania tą drogą płodów ogrodniczych dla zaspokojenia własnych potrzeb i podniesienia w ten sposób swego poziomu zdrowotnego i gospodarczego”. Dekret o ogrodach działkowych przewidywał tworzenie stałych i czasowych ogrodów działkowych. Stałe były zakładane przez gminy lub zakłady pracy zatrudniające więcej niż 200 osób. Podmioty te wydzierżawiały ogrody działkowe towarzystwom ogrodów działkowych, które następnie oddawały działki w poddzierżawę swoim członkom. Ogrody czasowe zaś tworzone były na okres od 2 do 10 lat głównie dla zaspokojenia potrzeb żywnościowych. Zadaniami towarzystw ogrodów działkowych były: nadzór fachowy nad ogrodami, prowadzenie poradni ogrodniczej, popieranie prac naukowych oraz inicjowanie akcji społecznych. Towarzystwa zrzeszały się w Związek Towarzystw Ogrodów Działkowych.

Przepisy dekretu o ogrodach działkowych - wzorowane w pewnym sensie na organizacji ogrodów działkowych jeszcze z okresu międzywojennego i oparte na oddolnych zrzeszeniach - w dobie stalinizmu straciły rację bytu. Dlatego już po trzech latach obowiązywania dekret o ogrodach działkowych został uchylony przez ustawę z 9 marca 1949 r. o pracowniczych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 18, poz. 117; uchylona), która weszła w życie 4 kwietnia 1949 r. Z jednej strony chodziło o zmiany ideologiczne, czego najlepszym przykładem było dodanie przymiotnika „pracownicze” przed nazwą ogrodów działkowych, oraz nowe określenie celów takich ogrodów (celem pracowniczego ogrodu działkowego jest stworzenie ludziom pracy i ich rodzinom możliwości wykorzystania wolnego czasu z pożytkiem dla zdrowia oraz poprawa ich sytuacji gospodarczej drogą uzyskania ziemiopłodów na potrzeby własnego gospodarstwa domowego - art. 1 ust. 2 u.p.o.d. z 1949 r.). Z drugiej strony głównym zamierzeniem była centralizacja ogrodnictwa działkowego w Polsce i poddanie go kontroli państwowej. Zarząd nad pracowniczymi ogrodami działkowymi został przekazany na zasadach wyłączności Zrzeszeniu Pracowniczych Związków Zawodowych (Komisji Centralnej Związków Zawodowych), zaś ustawowo nakazano likwidację istniejących towarzystw prowadzących ogrody działkowe. Podobnie jak wcześniej, istniała możliwość tworzenia czasowych ogrodów działkowych.

Niemniej jednak ustawa o pracowniczych ogrodach działkowych z 1949 r. miała charakter zrębowy i enigmatyczny. Pierwszym bardziej rozbudowanym aktem prawnym była ustawa z 6 maja 1981 r. o pracowniczych ogrodach działkowych (tekst jedn. Dz. U. z 1996 r. Nr 85, poz. 390 ze zm.), która weszła w życie 12 maja 1981 r. Główna zmiana wprowadzona przez ustawę o pracowniczych ogrodach działkowych z 1981 r. polegała na powołaniu ustawowej osoby prawnej w postaci Polskiego Związku Działkowców, który miał prowadzić pracownicze ogrody działkowe na zasadzie wyłączności. Polski Związek Działkowców przejął więc nieodpłatnie majątek ogrodów działkowych, a terenowe ograny administracji państwowej zostały zobligowane do przekazywania gruntów w użytkowanie Polskiemu Związkowi Działkowców nieodpłatnie (art. 8 u.p.o.d. z 1981 r.). Utworzono również Fundusz Rozwoju Pracowniczych Ogrodów Działkowych, którego wyłącznym dysponentem był PZD, a który był zasilany m.in. z dotacji budżetowych oraz wpłat użytkowników działek (art. 15 i 16 u.p.o.d. z 1981 r.). Doszło również do złączenia członkostwa w PZD z przydzieleniem działki, zaś stosowne uchwały wyłączono z kognicji sądów powszechnych. Likwidacja pracowniczych ogrodów działkowych była możliwa jedynie za zgodą PZD przy zapewnieniu terenu zastępczego i wypłaceniu odszkodowań na rzecz użytkowników działek oraz związku.

W 2005 r. zniknęły pracownicze ogrody działkowe, a na mocy ustawy z 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych zastąpiły je rodzinne ogrody działkowe (ROD). Niemniej większość regulacji ustawy o pracowniczych ogrodach działkowych z 1981 r. została powtórzona w nowej ustawie. Nadal Polski Związek Działkowców był odpowiedzialny za zakładanie i zagospodarowanie ROD, przy czym użytkowanie działki ustanawiane było jedynie na rzecz członków związku. Art. 14 ust. 1 u.r.o.d. z 2005 r. przewidywał użytkowanie działki w rozumieniu tej ustawy jako podstawowy tytuł prawny do działki przysługujący działkowcowi, co oznaczało bezpłatne i bezterminowe prawo używania działki i pobierania z niej pożytków.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie badał poszczególne regulacje prawne ogrodnictwa działkowego w Polsce, za każdym razem orzekając o niezgodności przynajmniej części przepisów z Konstytucją RP. W 1996 r. Trybunał uznał art. 8 ust. 1 oraz ust. 2 u.p.o.d. z 1981 r. oraz niektóre przepisy ustawy zmieniającej u.p.o.d. z 1981 r. za niekonstytucyjne m.in. w zakresie, w jakim wynikający z nich obowiązek nieodpłatnego przekazania przez gminę gruntów w użytkowanie dotyczy jedynie Polskiego Związku Działkowców. Niekonstytucyjne przepisy ustalały wyłączność w uzyskaniu tego prawa na rzecz jednej z organizacji zrzeszających działkowców oraz pozbawiały obywateli prawa dobrowolnego zrzeszania się w celu użytkowania pracowniczych ogrodów działkowych, co stanowiło naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego (orzeczenie TK z 10 listopada 1996 r., K. 27/95, LexisNexis nr 313833, OTK 1996, nr 6, poz. 50). U uzasadnieniu czytamy również, że badany przez Trybunał stan prawny „w istocie wprowadza swoisty monopol Polskiego Związku Działkowców, ponieważ organizacja ta jest jedynym podmiotem, na rzecz którego istnieje obowiązek nieodpłatnego przekazywania wszelkich gruntów przeznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod pracownicze ogrody działkowe. Tym samym przepis ten wprowadza zasadę uprzywilejowania Polskiego Związku Działkowców w stosunku do innych organizacji zrzeszających działkowców. Uprzywilejowanie to ma szczególny charakter, albowiem faktycznie wyklucza możliwość powstania obok PZD innej organizacji zrzeszającej działkowców mogącej zrealizować zakładane cele. [...] W istocie Związek ten uzyskuje na mocy tego przepisu nie tylko wyłączność w zakresie uzyskiwania terenów przeznaczonych pod pracownicze ogrody działkowe, lecz także w sferze członkostwa, albowiem każdy podmiot, który chciałby uzyskać możliwość użytkowania pracowniczego ogrodu działkowego musi zostać członkiem PZD. Regulacja ta prowadzi zatem do zasadniczego ograniczenia prawa zrzeszania się obywateli”. Orzeczenie to nie doprowadziło jednak do zmiany stanu prawnego, gdyż zgodnie z obowiązującym wtedy prawem Sejm uchylił orzeczenie TK.

W wyroku z 20 lutego 2002 r., K. 39/2000, LexisNexis nr 355901 (OTK-A 2002, nr 1, poz. 4), Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z art. 165 i 167 Konstytucji RP przepisy art. 2 ust. 1 i 3 ustawy o zmianie ustawy o pracowniczych ogrodach działkowych z 23 czerwca 1995 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 486) przewidujące roszczenie PZD o ustanowienie bezpłatnego użytkowania wieczystego gruntów, na których zlokalizowane były pracownicze ogrody działkowe. „Preferencyjne, nieusprawiedliwione żadnymi obiektywnymi przesłankami, »uwłaszczenie« PZD kosztem mienia komunalnego, pozostaje w sprzeczności [...] z konstytucyjnymi zasadami ochrony własności jednostek samorządu terytorialnego”.

Mimo uznania niekonstytucyjności niektórych postanowień ustawy o pracowniczych ogrodach działkowych z 1981 r., uchwalając ustawę o rodzinnych ogrodach działkowych z 2005 r., ustawodawca powtórzył część z nich w nowej ustawie. W wyroku z 9 grudnia 2008 r., K. 61/2007, LexisNexis nr 1972794 (OTK-A 2008, nr 10, poz. 174), Trybunał Konstytucyjny zwrócił na to uwagę, uznając art. 10 oraz art. 17 ust. 3 u.r.o.d. z 2005 r. za niekonstytucyjne. Podważono wtedy zasadność uzyskania zgody PZD w przypadku likwidacji ROD na cele publiczne oraz oddawania gruntów stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego w bezpłatne użytkowanie na rzecz PZD.

Jednak dopiero wyrok TK z 11 lipca 2012 r., K. 8/2010, LexisNexis nr 3911116 (OTK-A 2012, nr 7, poz. 78), w sposób najszerszy zbadał konstytucyjność regulacji prawnych dotyczących ogrodnictwa działkowego w Polsce i doprowadził do uchwalenia nowej ustawy w 2013 r. W związku bowiem z zasadniczymi zastrzeżeniami co do konstytucyjności przepisów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych z 2005 r. I Prezes Sądu Najwyższego złożył 22 lutego 2010 r. wniosek o stwierdzenie niezgodności kilku przepisów tej ustawy z Konstytucją RP. Następnie pismem z 6 września 2010 r. wniosek został rozszerzony w taki sposób, że wnioskodawca wniósł o orzeczenie niezgodności całej ustawy z Konstytucją RP, alternatywnie jej 14 przepisów.

Ostatecznie w wyroku z 11 lipca 2012 r., K. 8/2010, LexisNexis nr 3911116 (OTK-A 2012, nr 7, poz. 78), Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności 24 artykułów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych z 2005 r. z Konstytucją RP, wskazując, iż tracą one moc obowiązującą z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem art. 10 u.r.o.d. z 2005 r., który utracił moc z chwilą ogłoszenia wyroku. Zdaniem Trybunału uchylone przepisy naruszały zasadę demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji RP), wolność zrzeszania się (art. 58 ust. 1 Konstytucji RP), prawo równego traktowania (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP), zasadę ustrojową ochrony własności (art. 21 Konstytucji RP), prawo ochrony własności i innych praw majątkowych (art. 64 Konstytucji RP) oraz dopuszczalność ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP).

Wyrok jednoznacznie wskazał, że „forma szczególnego, ustawowego uprzywilejowania jednego typu ogrodów działkowych funkcjonujących w Polsce, zapewnia PZD faktycznie monopolistyczną pozycję w stosunku do ogrodów tworzonych i funkcjonujących w ramach innych niż PZD organizacji zrzeszających działkowców”, zaś „PZD nie jest formą realizacji wolności zrzeszania się. Status prawny tego podmiotu prawa ukształtowany przez art. 25 ust. 3 w związku z art. 27 u.r.o.d. [z 2005 r. - przyp. red.] narusza bowiem zasady równości wobec prawa oraz zasady samodzielności i samorządności zrzeszeń. Aktualnie funkcjonujący Związek - jako następca prawny PZD działającego na podstawie ustawy z 1981 r. - ma bowiem dominującą pozycję prawną i majątkową w stosunku do innych organizacji, co samo przez się wywiera mrożący wpływ na podejmowanie przez inne grupy osób realnych i konkurencyjnych działań na rzecz tworzenia towarzystw działkowców na gruntach gminnych i Skarbu Państwa przeznaczonych na ten cel”, a „ogrodnictwo działkowe nie należy do takich zadań publicznych, których realizacja wymaga, czy też usprawiedliwia powoływanie »odgórnie tworzonej« tylko jednej instytucji, pozornie jedynie mającej charakter stowarzyszenia”.

Trybunał Konstytucyjny nie poprzestał jedynie na wskazaniu niekonstytucyjnych przepisów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych z 2005 r., ale dodatkowo zawarł w swoim orzeczeniu ocenę skutków prawnych tej sytuacji oraz wskazówki dla ustawodawcy. Z chwilą utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych z 2005 r. PZD utraciłby podstawę prawną swojego istnienia. Wygasłyby również prawa użytkowania wieczystego i użytkowania gruntów przyznane związkowi. Zdaniem Trybunału przyszłe zabiegi legislacyjne powinny więc przewidywać ochronę prawną samych działkowców, „którzy w dobrej wierze, niekiedy od wielu lat, a nawet kilku pokoleń użytkują przyznane im działki w funkcjonujących ROD”.

Orzekając o niekonstytucyjności większości regulacji ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych z 2005 r., Trybunał nie podważył jednak aksjologicznych podstaw ogrodnictwa działkowego. „Z pewnością ogrody działkowe spełniają pozytywną rolę społeczną. Umożliwiają rekreację na świeżym powietrzu, zapewniają kontakt z naturą i możliwość spędzenia wolnego czasu poza miastem, a korzystanie z nich nie wymaga wnoszenia wygórowanych opłat. Działki spełniają zatem cele, których zastąpienie inną, porównywalną formą wsparcia byłoby trudne i zdecydowanie bardziej kosztowne. Szczególnie istotna jest rola, jaką ogrody działkowe odgrywają w życiu osób starszych. Działki umożliwiają im bowiem samodzielnie wybrane zajęcie, stały kontakt z grupą osób o podobnych zainteresowaniach w różnym wieku, aktywność fizyczną, która pozwala na zachowanie zdrowia i dobrego samopoczucia. Stąd też szacunek Trybunału dla rzeszy działkowców i dla instytucji ogrodów działkowych w wolnościowym, demokratycznym i prawnym ustroju RP wymaga zwrócenia się do ustawodawcy, aby w możliwie najkrótszym terminie, z poszanowaniem tez wynikających z konsekwentnego orzecznictwa Trybunału w tej i w poprzednich sprawach dotyczących ogrodów działkowych, jak również z uwzględnieniem całości porządku konstytucyjnego RP, wykonał niniejszy wyrok”.

W wyroku tym Trybunał zwrócił uwagę na konieczność uchwalenia przez Sejm RP nowej ustawy lub wnikliwej nowelizacji ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych z 2005 r. Do laski marszałkowskiej wpłynęły łącznie cztery projektu - trzy poselskie i jeden obywatelski. Projekt Solidarnej Polski (druk sejmowy nr 1148) zakładał całkowitą likwidację Polskiego Związku Działkowców, zaś prowadzenie poszczególnych ogrodów działkowych przejąć miały wspólnoty ogrodowe, które wstąpiłyby w prawa PZD w odniesieniu do poszczególnych ogrodów. Prawo do działki przysługujące działkowcom miałoby mieć formę nowego ograniczonego prawa rzeczowego w postaci użytkowania działki lub prawa własności. Projekt Sojuszy Lewicy Demokratycznej (druk sejmowy nr 1170) jako jedyny stanowiłby nowelizację ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych z 2005 r. Prowadzenie ogrodów zostałoby powierzone organizacjom pozarządowym, przy czym nie doszłoby do likwidacji PZD, a jedynie jego przekształcenia w taką organizację. Natomiast zgodnie z projektem Platformy Obywatelskiej (druk sejmowy nr 1240) tworzenie ogrodów działkowych byłoby zadaniem zleconym gmin z zakresu administracji rządowej, które miałyby zlecać prowadzenie ogrodów działkowych stowarzyszeniom ogrodowym na podstawie umowy o prowadzenie ogrodu, przy czym możliwe byłoby również prowadzenie ogrodu przez samą gminę. Dodatkowo, likwidacji miałby ulec PZD, a jego mienie zostałoby przejęte przez Skarb Państwa i gminy. Projekt obywatelski ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych (druk sejmowy nr 1204) stał się projektem bazowym procedowanym przez Sejm i to on stanowi podstawę obowiazującej ustawy z 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 40).

Ostatecznie, po uwzględnieniu wszystkich poprawek Senatu RP (druk sejmowy nr 2004), ustawa o rodzinnych ogrodach działkowych w obowiązującym brzmieniu została uchwalona 13 grudnia 2013 r. przez Sejm RP, Prezydent podpisał ją 18 grudnia 2013 r., a ogłoszona została w Dzienniku Ustaw 9 stycznia 2014 r. pod pozycją 40.

W związku z niedawnym wejściem w życie, trudno z tak krótkiej perspektywy ocenić, czy aktualnie obowiazująca ustawa stanowi odpowiednie wykonanie wyroku TK z 11 lipca 2012 r., K. 8/2010, LexisNexis nr 3911116 (OTK-A 2012, nr 7, poz. 78). Pewne wątpliwości natury konstytucyjnej mogą się bowiem pojawiać, szczególnie w odniesieniu do przepisów przejściowych, które niejako utrwalają faktyczny monopol PZD w rodzinnych ogrodach działkowych. Niektóre podmioty już wyrażają pewne rozczarowanie przyjętymi rozwiązaniami. Dla przykładu Związek Miast Polskich wystosował do Prezydenta list zawierający prośbę o skierowanie ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych do Trybunału Konstytucyjnego (http://www.zmp.poznan.pl/aktualnosc-947-pismo_do_prezydenta_rp.html). Apel ten na razie pozostał bez odpowiedzi.

W dniu 31 grudnia 2008 r. na terenie Polski istniały 4970 rodzinne ogrody działkowe składające się z 964 682 działek. Rodzinne ogrody działkowe zajmowały łączną powierzchnię 43 517,87 ha, przy czym na działki przeznaczono 33 576,96 ha. Najwięcej działek znajduje się w województwach dolnośląskim (155 332), śląskim (107 255), wielkopolskim (93 737), mazowieckim (88 351) oraz zachodniopomorskim (73 187). Wśród działkowców najliczniejszą grupę stanowią emeryci i renciści (46,9%), następnie pracownicy fizyczni (24%), pracownicy umysłowi (18,4%) oraz bezrobotni (5%) (Informacja o wynikach kontroli zapewnienia warunków dla prawidłowego funkcjonowania rodzinnych ogrodów działkowych, Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa 2010, KSR-410-19/09).

Według badań CBOS 29% ankietowanych wskazało, że oni sami lub ktoś z ich najbliższej rodziny ma działkę na terenie ROD, a większość z nich, tj. 60%, spędza na niej czas. Oznacza to, że „17% dorosłych Polaków korzysta z rodzinnych ogródków działkowych”. Najwięcej korzystających z ROD jest w województwach zachodniopomorskim (45%), warmińsko-mazurskim (30%), dolnośląskim (28%) i opolskim (25%). Wśród respondentów powszechne jest również opowiedzenie się za tym, by ROD istniały na terenie miast (88%), a jedynie 8% twierdzi, że tereny te powinny być inaczej zagospodarowane (Opinie o ogródkach działkowych. Komunikat z badań, CBOS, BS/122/2012, wrzesień 2012).

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)

Art. 1 określa zakres regulacji ustawy poprzez wskazanie sześciu głównych zagadnień stanowiących podstawy funkcjonowania ogrodnictwa działkowego w Polsce. Zasady zakładania i funkcjonowania rodzinnych ogrodów działkowych są opisane zarówno w rozdziale 2 w art. 7-17, art. 3-6, jak i art. 53, 57, 58 i 60, a kwestia likwidacji ROD została uregulowana w rozdziale 3 (art. 18-26) oraz w art. 75, 76 i 77. Nie ulega przy tym wątpliwości, że do zagadnienia likwidacji ROD odnoszą się również ustawy szczególne (zob. m.in. art. 61, 63 i 64). Prawa i obowiązki działkowców stanowią natomiast przedmiot regulacji rozdziału 4 (art. 27-44) oraz art. 66. W końcu zasady zrzeszania się działkowców oraz zadania organizacji działkowców zostały ustawowo określone w rozdziale 5 (art. 45-52) oraz w art. 54, 55, 59, 62, 65 i 67-74.

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX