Kwapisz-Krygel Krystyna, Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: LexisNexis 2014
Stan prawny: 15 września 2014 r.
Autor komentarza:

Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej. Komentarz

Autor fragmentu:

Wprowadzenie

Oddział specjalizujący się głównie w walce z pożarami nazywano pierwotnie strażą ogniową lub strażą pożarną. W kwietniu 1991 r. Minister Spraw Wewnętrznych powołał Zespół do Zorganizowania Państwowej Straży Pożarnej. W wyniku prac tego zespołu przygotowano m.in. koncepcję nowej organizacji ochrony przeciwpożarowej, a do Sejmu zostały skierowane projekty dwóch ustaw: o ochronie przeciwpożarowej i o Państwowej Straży Pożarnej.

Wchodząc w życie 1 stycznia 1992 r., ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1340 ze zm.) powołała Państwową Straż Pożarną jako zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formację, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami. W dużym stopniu uchyliła ona obowiązujący od 1 stycznia 1975 r. dekret z 27 grudnia 1974 r. o służbie funkcjonariuszy pożarnictwa, który przez kilkanaście lat określał prawa i obowiązki funkcjonariuszy pożarnictwa.

Od 1995 r. zaczął funkcjonować w Polsce, zorganizowany przez Państwową Straż Pożarną na mocy art. 127 u.PSP, krajowy system ratowniczo-gaśniczy. Zgodnie z założeniami jego podstawowym celem miała być ochrona życia, zdrowia oraz mienia podczas walki z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi a także w toku ratownictwa technicznego i ratownictwa chemicznego. Funkcje związane z ratownictwem ekologicznym i medycznym zaczęły być pełnione przez krajowy system ratowniczo-gaśniczy od 1997 r. Jak czytamy na stronach internetowych poświęconych Państwowej Straży Pożarnej, podstawowym założeniem w budowie systemu ratowniczo-gaśniczego było stworzenie jednolitego i spójnego układu, skupiającego powiązane ze sobą różne podmioty ratownicze, tak aby można było podjąć skutecznie każde działanie ratownicze (m.in. www.straz.gov.pl).

Od czasu wejścia w życie przepisów komentowanej ustawy była ona wielokrotnie nowelizowana. Z lektury uzasadnień wprowadzanych zmian wynika, iż miały one na celu zmiany o charakterze porządkowym, uzupełniającym oraz zapewniającym spójność przepisów o PSP z innymi przepisami. Przykładowo należy wskazać, iż w treści art. 30 zawierającego rotę ślubowania strażaka, który podejmuje służbę w Państwowej Straży Pożarnej, zawarte jest odwołanie do zasad etyki zawodowej, które nie były przyjęte. Zmiany porządkowe dotyczyły także m.in. uzupełnienia w art. 57a ust. 12 u.PSP luki dotyczącej braku upoważnienia dla określenia wzoru oświadczenia dla strażaków Państwowej Straży Pożarnej innych niż pełniących funkcje organów Państwowej Straży Pożarnej. Dokonano także nowelizacji przepisów dotyczących ustalania wysokości uposażenia strażaków, którym powierza się pełnienie obowiązków na innym stanowisku, wprowadzając możliwość ustalenia uposażenia w wysokości przewidzianej dla tego stanowiska. Uszczegółowiono regulacje dotyczące czasu służby strażaka, co było konieczne z uwagi na zmniejszenie liczby strażaków pełniących codziennie służbę w podziale bojowym, które było spowodowane regulacjami ustawowymi obowiązującymi od 1 lipca 2005 r. ustanawiającymi 40-godzinną normę czasu służby tygodniowo.

W ramach kolejnych nowelizacji próbowano uzupełnić brak uregulowania kwestii dotyczących postępowania kwalifikacyjnego do służby w Państwowej Straży Pożarnej w akcie prawnym rangi ustawowej, gdyż pozostawał on w sprzeczności ze standardami wyznaczonymi przez orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w zakresie zasady równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP) oraz zasady równego dostępu obywateli polskich do służby publicznej (art. 60 Konstytucji RP). W celu uniknięcia sytuacji, w których stosuje się niejednolite kryteria w zakresie przyjmowania kandydatów do służby, w tym o charakterze dyskryminującym, postanowiono unormować nieuregulowanie w ustawie o Państwowej Straży Pożarnej kwestii dotyczących postępowania kwalifikacyjnego do służby w Państwowej Straży Pożarnej. Mając na uwadze konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, ustawą z 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 105, poz. 655) do ustawy - Kodeks pracy, dodano art. 1031 -1035, regulujące kwestie związane z prawami i obowiązkami stron wynikającymi z udzielenia płatnego urlopu szkoleniowego.

W ramach dokonywanych nowelizacji w 2007 r. uregulowano także kwestie wprowadzenia przepisów, które w istotny sposób ograniczyły potencjalną możliwość występowania praktyk korupcyjnych w Państwowej Straży Pożarnej. Tytułem przykładu można wskazać nowelizację przepisów art. 57a oraz 57b, która była podyktowana faktem, że przepisy te w początkowo obowiązującym kształcie nie odgrywały swojej roli. W szczególności brak było odpowiednich przepisów w zakresie podejmowania przez strażaków dodatkowych zajęć zarobkowych poza służbą. Powodowało to powstanie stanu, w którym Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej nie posiadał instrumentów prawnych umożliwiających mu ustalenie skali zjawiska polegającego na podejmowaniu przez strażaków PSP dodatkowych zajęć zarobkowych, jak również podejmowania przez małżonków strażaków, a także wstępnych, zstępnych pierwszego stopnia lub ich rodzeństwo pozostających z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym zatrudnienia lub innych czynności zarobkowych u przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w obszarze ochrony przeciwpożarowej. Jednocześnie wyniki działań kontrolnych wskazywały, iż występowały przypadki prowadzenia działalności z zakresu szeroko rozumianej ochrony przeciwpożarowej przez członków rodzin strażaków oraz otrzymywano sygnały wskazujące na nieuczciwą konkurencję wynikającą z wykonywania działalności gospodarczej w obszarze ochrony przeciwpożarowej przez strażaków PSP lub członków ich rodzin. Stąd też konieczne stało się, wzorem uregulowań dotyczących Policji oraz Straży Granicznej, wprowadzenie ograniczeń swobody prowadzenia działalności zarobkowej strażaka poza służbą przez wymóg uzyskania zgody właściwego przełożonego strażaka oraz wprowadzenie obostrzonych zasad składania oświadczeń majątkowych przez strażaków, tak aby było możliwe wychwytywanie wyżej wspomnianych przypadków korzystnych zmian w sferze majątkowej nieproporcjonalnych do osiąganych dochodów.

W listopadzie 2007 r. weszły w życie przepisy ustanawiające dodatek motywacyjny (art. 87 pkt 2a). W odróżnieniu od regulacji dot. Policji i Straży Granicznej, dla strażaków PSP nie przewiduje się dodatku funkcyjnego, a tym samym nowelizacja była spowodowana koniecznością uzupełnienia katalogu dodatków przysługujących strażakom.

Komentowana ustawa była nowelizowana także w 2014 r. Na mocy przepisów ustawy z 24 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o Policji, ustawy o Straży Granicznej, ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, ustawy o Biurze Ochrony Rządu, ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych, ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, ustawy o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego, ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r., poz. 502). Ustawa ta wprowadziła m.in. tryb postępowania w przypadku przebywania strażaka na zwolnieniu lekarskim. Szerzej jest o tym mowa w komentarzu do art. 105 i n. u.PSP.

Kolejna nowelizacja została dokonana w wyniku wejścia w życie przepisów ustawy z 4 kwietnia 2014 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą (Dz. U. z 2014 r., poz. 616 ze zm.). Istotną zmianą dokonaną w wyniku tej nowelizacji, było uchylenie od 1 lipca 2014 r. art. 59 u.PSP. Przepis ten w zakresie zasad otrzymywania odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu lub szkodę w mieniu odsyłał do zasad, które stosuje się w odniesieniu do funkcjonariuszy Policji. Obecnie w zakresie trybu i zasad przyznawania i wypłaty świadczeń odszkodowawczych, czyli jednorazowego odszkodowania przysługującego w razie wypadku pozostającego w związku ze służbą lub choroby pozostającej w związku ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby lub odszkodowania za przedmioty osobistego użytku utracone, zniszczone lub uszkodzone wskutek wypadku, a także w zakresie trybu i zasad ustalania okoliczności i przyczyn wypadku oraz związku choroby ze szczególnymi warunkami lub właściwościami służby stosuje się przepisy przywołanej ustawy nowelizacyjnej z 4 kwietnia 2014 r.

Obecnie przepisy ustawy o Państwowej Straży Pożarnej regulują kwestie związane z organizacją Państwowej Straży Pożarnej, zasadami finansowania PSP, prawami i obowiązkami strażaków, zasadami ustalania wysokości uposażenia przysługującego strażakom itp. W wielu miejscach przepisy ustawy odsyłają do stosowania innych regulacji, np. do Kodeksu pracy, jednakże jedynie w zakresie, który nie został uregulowany w komentowanej ustawie. O odesłaniach lub regulacjach szczegółowych (np. rozporządzeniach wydanych na podstawie ustawy) szerzej jest mowa w komentarzach do poszczególnych przepisów.

Komentarz odzwierciedla stan prawny na dzień 15 września 2014 r.

Krystyna Kwapisz-Krygel

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)

1.

Państwowa Straż Pożarna jest zorganizowaną formacją, której zadaniami są przede wszystkim prewencja oraz walka z pożarami. Przepis art. 1 wśród podstawowych zadań Państwowej Straży Pożarnej wymienia także walkę z klęskami żywiołowymi oraz innymi miejscowymi zagrożeniami. Zgodnie z brzmieniem art. 3ustawy z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r., poz. 333 ze zm.) przez klęskę żywiołową rozumie się katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem. Katastrofą naturalną są zdarzenia związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry,...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX