Michalak Magdalena, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz w perspektywie unijnej

Komentarze
Opublikowano: LEX/el. 2016
Stan prawny: 1 kwietnia 2016 r.
Autor komentarza:

Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz w perspektywie unijnej

Autor fragmentu:

Wprowadzenie

1.Wstęp

W obecnych czasach ochrona środowiska, w tym ochrona przyrody przedstawia niezwykle doniosłe znaczenie, co zostało uznane zarówno na poziomie międzynarodowym, unijnym, jak i polskim. Należy ona do tych dziedzin, w których wyraźnie widać istotne tendencje rozwojowe – w ostatnich latach możemy obserwować powstawanie licznych aktów prawnych w tym zakresie, wywodzących się z różnych źródeł.

Nie sposób nie zauważyć, że coraz większy wpływ na regulacje krajowe w wielu dziedzinach mają akty prawa unijnego. W przypadku ochrony środowiska jest on niezwykle silny – wiele elementów systemu ochrony, takich jak gospodarowanie odpadami, ochrona wód czy właśnie ochrona przyrody jest w istotnym zakresie kształtowanych, w sposób pośredni lub bezpośredni, przez regulacje wydawane na poziomie Unii Europejskiej. Wpływ ten wywierany jest już od ponad 12 lat – wprowadzenie zmian w szeregu ustaw, jakie miało miejsce w roku akcesji Polski do UE, było zwieńczeniem długotrwałych przygotowań rozwiązań prawnych mających służyć dostosowaniu prawa polskiego do wymogów unijnych. Obecnie zarówno podmioty tworzące, jak i interpretujące i stosujące przepisy ustawy muszą uwzględniać regulacje prawa UE i dążyć do zapewnienia jego pełnej implementacji. Należy tu wyraźnie podkreślić, że obowiązek ten polega z jednej strony na takim ukształtowaniu treści przepisów krajowych, które odpowiadać będą wymogom stawianym przez prawo unijne, z drugiej natomiast na takiej ich interpretacji i stosowaniu, które prowadzić będą do zapewnienia jak najpełniejszej zgodności z regulacjami UE i ich praktycznego wykonania. Obowiązek taki wynika zarówno z przynależności Polski do Unii Europejskiej, Konstytucji RP oraz zasad prawa unijnego. Jednakże multicentryczny charakter źródeł prawa, duża liczba regulacji i nierzadko ich techniczny charakter czy ciągłe ścieranie się interesów ekologicznych i ekonomicznych powodują, że interpretacja i stosowanie przepisów w zakresie ochrony przyrody może sprawiać wiele trudności, zarówno teoretycznych, jak i praktycznych.

2.Cel komentarza

Choć już od ponad 10 lat trwa dostosowywanie polskiego systemu prawnego do regulacji unijnych, to proces ten wciąż rodzi wiele wątpliwości i trudności. Problemy dotyczą różnych jego aspektów. Po pierwsze, samego wprowadzenia wymaganych instytucji i rozwiązań poprzez włączenie odpowiednich przepisów do porządku krajowego lub też właściwą modyfikację regulacji już istniejących, po drugie, zgodnej z wymogami prawa UE interpretacji przepisów krajowych, czy w końcu stosowania przepisów prawa UE i implementujących je regulacji krajowych – zarówno przez podmioty prywatne, jak również organy administracji publicznej i sądy. Założeniem niniejszego opracowania jest pomoc w eliminacji tych trudności – zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym, w zakresie tworzenia, jak i stosowania prawa. Zawiera ono komentarz do tych artykułów ustawy, które są powiązane w prawem unijnym poprzez fakt, iż implementują jego regulacje bądź też odnoszą się do niego w inny sposób, co powoduje, iż ich interpretacja i stosowanie musi uwzględniać jego treść. Opracowanie to skierowane jest do podmiotów tworzących prawo, organów administracji, sądów, jak i podmiotów indywidualnych i ma na celu przede wszystkim wskazanie, w jaki sposób poszczególne przepisy ustawy powinny zostać ukształtowane, interpretowane i stosowane zgodnie z wymogami prawa UE. Pierwszym środkiem zastosowanym w opracowaniu jest wyjaśnienie unijnego rodowodu części przepisów ustawy w ich obecnym brzmieniu, porównanie regulacji obu systemów i ocena zgodności regulacji polskich z unijnymi, a przypadku braku takowej, w odniesieniu do poszczególnych przepisów, wskazanie elementów powodujących niezgodność, jak i rozwiązań mogących prowadzić do jej eliminacji. W komentarzu przedstawiono także interpretację poszczególnych regulacji przyjętą na szczeblu unijnym, wypracowaną przede wszystkim przez Komisję Europejską i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, i wyjaśniono, w jaki sposób, w świetle wymogu zachowania zgodności z prawem UE, należy interpretować powiązane z nimi przepisy ustawy. Ponadto wskazano również, w jaki sposób poszczególne regulacje powinny być stosowane przez organy administracji, sądy czy też podmioty indywidualne, aby wypełnić zobowiązania wynikające z prawa unijnego. Ponadto w komentarzu zostały omówione także akty Unii Europejskiej stosowane bezpośrednio w polskim porządku prawnym, dotyczące zagadnień tylko częściowo uregulowanych w ustawie. Ponieważ opracowanie zakłada jak najbardziej kompleksowe przedstawienie omawianej problematyki, porusza ono i wyjaśnia także praktyczne problemy, jakie mogą pojawić się na gruncie stosowania ustawy oraz implementowanych przez nią aktów prawa unijnego w procesach inwestycyjnych i w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Należy tu zauważyć, że część regulacji zawartych w ustawie ma charakter niezależny od prawa unijnego, w związku z czym nie zostały one omówione w niniejszym opracowaniu. Dotyczy to z jednej strony przepisów odnoszących się do zagadnień, które do tej pory nie zostały uregulowane na poziomie unijnym, jak na przykład wycinanie drzew i krzewów, jak również dyspozycji zajmujących się problematyką o charakterze wewnętrznym pozostawionej tradycyjnie w gestii państw członkowskich, jak na przykład przepisy dotyczące składu, trybu powoływania, kompetencji niektórych organów krajowych czy odpowiedzialności karnej.

3.Wpływ prawa unijnego w zakresie ochrony przyrody na prawo polskie

Omówienie i analiza przepisów ustawy przeprowadzona została w niniejszym komentarzu w świetle treści aktów prawa unijnego, ale również dokumentów Komisji Europejskiej, w szczególności wytycznych dotyczących regulacji z zakresu ochrony przyrody oraz wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wskazujących wiążąco właściwy sposób interpretacji i stosowania terminów zawartych w aktach prawa unijnego, ale i implementujących je przepisów prawa krajowego. Pojęcia występujące w tych regulacjach często nie są w nich definiowane i nierzadko mają nieostry charakter, jak np. w przypadku „znaczącego negatywnego oddziaływania”, występującego w przepisach dotyczących ochrony obszarów Natura 2000 czy też „właściwego stanu ochrony” związanego z systemem ochrony gatunkowej zwierząt, co powoduje wiele praktycznych trudności. Zastosowanie się przez podmioty krajowe – tworzące, jak i stosujące prawo – do wyjaśnień zawartych w orzecznictwie TSUE może z jednej strony ułatwić interpretację wielu regulacji, z drugiej natomiast nierzadko jest konieczne dla zachowania pełnej zgodności z wymogami prawa unijnego.

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze informacje dotyczące aktów prawa unijnego, w tym obowiązku ich transpozycji do prawa krajowego oraz związanych z nią mechanizmów. W zakresie ochrony przyrody podstawowe i najważniejsze znaczenie przedstawiają akty prawa wtórnego. Poza zawartymi w nich regulacjami w ustalaniu treści, jak i interpretacji i stosowaniu przepisów ustawy o ochronie przyrody uwzględnione muszą być także przepisy traktatów (przede wszystkim traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) oraz orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

3.1.Akty prawa pochodnego w dziedzinie ochrony przyrody

Zgodnie z traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w ramach prawa pochodnego przyjmowane są takie akty, jak: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia czy opinie. Należy jednak wyjaśnić, że nie wszystkie akty prawa unijnego mają taką samą moc i generują jednakowe obowiązki co do ich transpozycji. Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje mają charakter aktów prawnie wiążących, natomiast opinie i zalecenia nie mają mocy prawnie wiążącej. Z punktu widzenia ochrony przyrody najważniejsze znaczenie przedstawiają dyrektywy i rozporządzenia, a także, w mniejszym już zakresie, akty tzw. „soft law”, do którego należą m.in. opinie Komisji Europejskiej.

3.1.1.Rozporządzenia

Rozporządzenia to akty prawa wtórnego o zasięgu ogólnym. Wiążą w całości i są bezpośrednio skuteczne we wszystkich państwach członkowskich. Generują one obowiązek bezpośredniego stosowania przez władze krajowe. Samodzielnie, tzn. bez konieczności co do zasady wydania aktu prawa krajowego tworzą uprawnienia i nakładają obowiązki na jednostki. Spośród aktów prawa wtórnego UE mają najszerszy zasięg tak pod względem geograficznym, jak i podmiotowym – ich adresatami są nie tylko państwa członkowskie, ale i jednostki. Stosowanie rozporządzeń nie wymaga transpozycji do krajowego porządku prawnego – transformacji, wydania dodatkowego aktu prawa krajowego ani ogłaszania. Wyjątkowo tylko jest to konieczne – przepisy krajowe są wówczas potrzebne dla umożliwienia faktycznego stosowania rozporządzenia, np. poprzez wskazanie kompetentnych organów krajowych, ustanowienie odpowiednich urzędów, uregulowanie kwestii technicznych i podobnych dotyczących np. wystawiania dokumentów i certyfikatów wymaganych przez rozporządzenie. Ponadto państwa członkowskie, choć co do zasady nie muszą wydawać przepisów mających zapewnić transpozycję rozporządzeń, to jednak są one zobowiązane do uchylenia wcześniejszych krajowych przepisów prawnych sprzecznych z tymi rozporządzeniami oraz do powstrzymania się od ustanawiania takich przepisów w przyszłości.

3.1.2.Dyrektywy

Dyrektywa jest specyficznym aktem prawnym, niemającym odpowiednika w polskim porządku normatywnym. Charakteryzuje się tym, że po pierwsze, jest adresowana do państw członkowskich (inaczej niż rozporządzenia, w przypadku których zakres adresatów jest znacznie szerszy), po drugie, jest wiążąca w zakresie wskazanych w nim celów i po trzecie, pozostawia państwom swobodę co do form i metod w zakresie realizacji tych celów. Dyrektywy nie obowiązują bezpośrednio i wchodzą do porządków prawnych państw członkowskich w drodze procesu implementacyjnego. Wymagają przyjęcia przez władze krajowe odpowiednich środków, przede wszystkim wydania odpowiednich przepisów w celu ich implementacji. Jej zapewnienie stanowi bowiem obowiązek państwa członkowskiego i inaczej niż w przypadku większości rozporządzeń zobowiązanie to wymaga od władz krajowych podjęcia aktywnych działań.

Za szczególnie istotną cechę dyrektyw należy uznać to, że w przeciwieństwie do rozporządzenia wiążą adresatów tylko co do skutku. Nie wskazują one precyzyjnych wymogów co do formy i treści regulacji, jakie państwa mają przyjąć, lecz jedynie ustalają skutek, jaki państwa powinny osiągnąć poprzez swoje działanie. Z art. 288 TFUE oraz orzecznictwa ETS wynika, że wiążą one w kwestii celu oraz terminu jego realizacji, pozostawiając wybór co do metody jego osiągnięcia w gestii władz krajowych. Należy jednak wyjaśnić, że istnieją jednak pewne ograniczenia tej swobody. Wynikają one z ugruntowanego już orzecznictwa ETS. Pierwszy wymóg wynika z orzeczenia w sprawie 361/88 , następnie wielokrotnie potwierdzanego w innych sprawach i stanowi on, że implementacja dyrektyw nie może się ograniczać wyłącznie do aktywności organów administracyjnych i musi się wiązać również z prawotwórczą działalnością państwa. Z orzeczeń tych wynika, że implementacja dyrektywy wymaga przyjęcia odpowiednich przepisów prawnych, nie może opierać się tylko na praktycznych działaniach organów. Drugie ograniczenie związane jest z samą treścią i zakresem pewnych dyrektyw. Istnieją bowiem dyrektywy na tyle szczegółowe, że mogą być stosowane samodzielnie, jak i takie, w odniesieniu do których UE wymaga dokładnej transpozycji, ograniczając możliwości wyboru co do formy i treści aktów prawa krajowego. Ograniczenie takie istnieje właśnie w implementacji przepisów dyrektywy ptasiej i siedliskowej dotyczących wyznaczania obszarów specjalnej ochrony ptaków i specjalnych obszarów ochrony siedlisk i wynika ono z orzecznictwa ETS (na ten temat zob. komentarz do art. 26-27a).

W dziedzinie ochrony środowiska większość dyrektyw opiera się na wymogu przyjęcia minimalnych standardów. W związku z tym państwa członkowskie co do zasady mają możliwość wprowadzenia standardów bardziej rygorystycznych, przy założeniu zachowania zgodności z postanowieniami traktatów (TUE i przede wszystkim TFUE). Implementacja dyrektyw w dziedzinie ochrony środowiska, jak w innych przypadkach, wymaga podjęcia aktywnych działań przez państwo członkowskie, które polegać powinny na wydaniu odpowiednich aktów prawnych i następnie odpowiedniego ich stosowania przez organy administracyjne i sądownicze. W Polsce implementacji dyrektyw z tej dziedziny dokonano poprzez zmiany obowiązujących aktów prawnych albo poprzez przyjęcie całkiem nowych aktów regulujących sprawy, które wcześniej nie były w RP regulowane. W dziedzinie ochrony przyrody najważniejsze znaczenie przedstawiają dyrektywy siedliskowa i ptasia, które zostały co do zasady wprowadzone do polskiego porządku prawnego w ustawie o ochronie przyrody w momencie jej przyjęcia w 2004 roku. Ustawa ta była nowym aktem prawnym, uchylającym poprzednio obowiązującą ustawę z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody w związku z przystąpieniem RP do Wspólnoty Europejskiej. Dzięki temu możliwe było uwzględnienie w tekście nowej ustawy przepisów wskazanych dyrektyw (dyrektywa ptasia została wydana dnia 30 listopada 2009 r., jednakże stanowi ona w zasadzie powtórzenie o charakterze konsolidacji dyrektywy z 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków).

3.1.3.Opinie

Zgodnie z art. 288 TFUE opinie są aktami pozbawionymi mocy wiążącej. Są one wydawane przez instytucje unijne, kiedy chodzi o ocenę aktualnej sytuacji lub pewne fakty w Unii Europejskiej czy państwach członkowskich .

3.2.Zasady prawa unijnego istotne z punktu widzenia ochrony przyrody

Zapewnieniu efektywności prawa unijnego, przede wszystkim w przypadku jego kolizji z prawem krajowym lub braku jego transpozycji służą w dużej mierze nie same przepisy, lecz zasady prawa unijnego. Ich wypracowanie stanowi rezultat działalności Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, orzecznictwo którego także stanowi źródło prawa unijnego. Znajomość i zrozumienie tych zasad przez władze krajowe jest więc istotne, m.in. dlatego, iż aby zachować zgodność z systemem UE, muszą one kierować się tymi zasadami we wskazanych wyżej przypadkach, tzn. np. w sytuacji zaistnienia konfliktu pomiędzy normami prawa krajowego i unijnego, co dotyczy również ochrony przyrody. Zasady te są następujące:

pierwszeństwa przepisów prawa unijnego nad krajowymi

bezpośredniego skutku prawa unijnego

wykładni zgodnej z prawem unijnym (wykładni prounijnej).

3.2.1.Zasada pierwszeństwa prawa unijnego nad prawem krajowym

Zasada pierwszeństwa prawa UE zarówno prawa pierwotnego, jak i wtórnego nad prawem krajowym, wypracowana w orzecznictwie TS, znajduje zastosowanie w przypadku konfliktu przepisów krajowych z unijnymi. W orzeczeniu w sprawie 6/64 Flaminio Costa TS wskazał, że związku z włączeniem do prawa każdego z krajów członkowskich przepisów pochodzenia wspólnotowego, państwa nie mogą uznawać pierwszeństwa przepisów krajowych przed wspólnotowym porządkiem. W praktyce zastosowanie zasady pierwszeństwa zwykle ma miejsce, gdy dane działania zostały uregulowane w obu porządkach prawnych. Zgodnie z zasadą pierwszeństwa w przypadku kolizji pomiędzy normą prawa krajowego a normą prawa unijnego organ krajowy ma obowiązek zastosować tę ostatnią i odmówić zastosowania normy prawa krajowego z nią sprzecznej. Zasada ta kształtuje działania organów wykonawczych i sądowniczych. W sprawie 106/77 Simmenthal II TS wskazał, że „każdy sąd krajowy orzekający w ramach swoich kompetencji ma obowiązek stosować w całości prawo wspólnotowe i zapewnić ochronę uprawnień wynikających z tego prawa dla jednostek, odmawiając zastosowania jakiegokolwiek przepisu prawa krajowego, który byłby ewentualnie z nim sprzeczny, zarówno wcześniejszego, jak późniejszego od normy wspólnotowej”. Oznacza to, iż sąd krajowy w postępowaniu przed nim prowadzonym nie powinien brać pod uwagę przepisu prawa krajowego, który jest sprzeczny z prawem unijnym, w tym także z przepisem dyrektywy. W przypadku zaistnienia poważnych wątpliwości co do interpretacji prawa unijnego w takiej sytuacji i zależnej od niej zgodności z nim prawa wewnętrznego, sąd krajowy może (a sąd, od orzeczeń którego nie przysługują środki odwoławcze – musi) zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z prośbą o wykładnię w tzw. trybie prejudycjalnym .

Należy tu doprecyzować, że powinien on odmówić zastosowania normy prawa krajowego, jeśli nie jest możliwe nadanie jej brzmienia zgodnego z prawem unijnym na skutek prounijnej wykładni (zob. punkt „Zasada wykładni zgodnej z prawem unijnym”). Zasada ta dotyczy to również organów administracji wydających decyzję administracyjną, w stosunku do których została ona ustanowiona przez TS w sprawie 103/88 Fratelli .

3.2.2.Zasada skutku bezpośredniego

Zasada ta została sformułowania przez TS w orzeczeniu w sprawie 26/62 , gdzie wskazał on, że prawo wspólnotowe, niezależnie od ustawodawstwa krajowego, nie tylko nakłada na jednostki zobowiązania, lecz może również być źródłem uprawnień stanowiących element statusu prawnego tych jednostek. Zasada ta stanowi, że jasne, precyzyjne i bezwarunkowe normy prawa UE mogą być samodzielnym źródłem prawa i obowiązków jednostek (osób fizycznych, prawnych, jak i jednostek, które nie posiadają osobowości prawnej), które mogą się na nie powoływać bezpośrednio przed organami krajowymi . Przez bezpośredni skutek norm prawa wspólnotowego należy rozumieć to, że mogą one być samodzielnym źródłem praw albo obowiązków jednostek .

Przesłankami bezpośredniej skuteczności jest to, aby dany przepis był łącznie:

jasny i precyzyjny – tj. jednoznacznie określał treść obowiązku lub uprawnienia, które nakłada na jednostkę,

zupełny/kompletny – tj. jego stosowanie nie zależało od przedsięwzięcia dalszych środków implementacyjnych oraz

bezwarunkowy – tj. jego wykonanie nie było zastrzeżone żadnym warunkiem, a jego stosowanie nie było uzależnione od swobodnego uznania organu unijnego lub krajowego.

W przypadku rozporządzeń skutek ten wynika z samej ich natury i z ich bezpośredniego stosowania ustalonego w art. 288 TFUE. Z tego też powodu rozporządzeniom przypisuje się skutek bezpośredni wertykalny (pomiędzy obywatelami a państwem), jak i horyzontalny (pomiędzy obywatelami).

Problematycznym zagadnieniem jest określenie bezpośredniej skuteczności dyrektyw, które co do zasady dla swojej skuteczności wymagają wydania odpowiednich przepisów przez państwo członkowskie. Dyrektywy różnią się istotnie od rozporządzeń, są bowiem kierowane do państw członkowskich, a ich adresatami nie są inne podmioty prawa. W określonych sytuacjach zgodnie ze stanowiskiem TS postanowienia dyrektywy mogą jednak być stosowane bezpośrednio w krajowym porządku prawnym. Jak wskazuje słusznie A. Kalisz, dyrektywy nabierają skutku bezpośredniego dopiero od momentu upływu terminu przewidzianego do ich wykonania, wcześniej natomiast co do zasady nie można się powoływać się na nie w sposób bezpośredni. Po upływie tego terminu, przy braku implementacji postanowień dyrektywy lub implementacji nieprawidłowej, jej przepisy nabierają skuteczności wertykalnej . Potwierdza to orzecznictwo TS. Z orzeczeń w sprawach van Duyn (41/74) , Ratti (148/78) i Becker (8/81) wynika wyraźnie, iż osoba fizyczna lub prawna może się powoływać bezpośrednio na przepisy dyrektywy, wówczas gdy minął termin realizacji dyrektywy przez państwo członkowskie, a postanowienia dyrektywy są bezwarunkowe i wystarczająco dokładne dla bezpośredniego stosowania. Trybunał Sprawiedliwości wskazał również, co istotne także z punktu widzenia problemów związanych z implementację dyrektyw w dziedzinie ochrony przyrody, że bezpośredni skutek dyrektyw ma charakter wertykalny, tj. istnieje on tylko w stosunkach między obywatelami a państwem i tylko wtedy, gdy przynosi on korzyść, a nie szkodę obywatelowi UE . Profesor Klaus-Dieter Borchardt wskazuje natomiast, iż to, że bezpośredni skutek dyrektywy na korzyść jednego obywatela może działać na niekorzyść innego obywatela (tzw. dyrektywa z podwójnym skutkiem, z którą można się zetknąć w prawie ochrony środowiska), nie stoi na przeszkodzie stosowaniu efektu bezpośredniego wertykalnego . Autor wskazuje również, że bezpośredni skutek dyrektywy niekoniecznie zakłada, że przepis dyrektywy nadaje jednostce określone prawa. Przepisy dyrektyw wywierają bowiem również tzw. „skutek obiektywny”. Jego uznanie regulują te same warunki, jakie dotyczą skutku bezpośredniego, z tą różnicą, że zamiast jasno i precyzyjnie określonego prawa jednostki, ustalone są jasne i precyzyjne zobowiązania państw członkowskich. W tym przypadku wszystkie organy ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze państw członkowskich są związane dyrektywą i spoczywa na nich obowiązek przestrzegania i stosowania jej przepisów, nadrzędnych w stosunku do prawa krajowego . Innym skutkiem jest wówczas również obowiązek wykładni przepisów prawa krajowego zgodnie z dyrektywami.

3.2.3.Zasada wykładni zgodnej z prawem unijnym

Oprócz zasady pierwszeństwa przepisów UE eliminacji konfliktów pomiędzy regulacjami prawa krajowego i unijnego służy zasada prounijnej wykładni prawa krajowego. Zasada ta nakłada na organy krajowe, w tym sądy, ale i organy administracyjne i inne krajowe instytucje, w gestii których leży stosowanie prawa, dokonywania takiej wykładni przepisów krajowych, która pozwoli na nadanie im brzmienia zgodnego z prawem unijnym. Zasada ta również została wypracowana przez ETS, a jej podstawę prawną Trybunał upatruje w zasadzie lojalnej współpracy (art. 4 ust. 3 TUE). Zgodnie z tą ostatnią państwa członkowskie podejmują wszelkie środki ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z traktatów lub aktów instytucji unijnych, co obejmuje również obowiązek stosowania i wykładni przepisów prawa krajowego, na które nakładają się przepisy prawa unijnego, w zgodzie z brzmieniem i celem prawa unijnego. Pierwszym orzeczeniem, w którym ETS przywołał tę zasadę, było orzeczenie w sprawie 14/83 Colson i Kamann , gdzie wskazał on, że „stosując prawo wewnętrzne, a w szczególności przepisy prawa krajowego wprowadzone w celu wykonania dyrektywy [...], sądy krajowe są zobowiązane do wykładni prawa krajowego zgodnie z treścią i celem dyrektywy”. Zasada prounijnej wykładni stanowi uzupełnienie zasady pierwszeństwa i bezpośredniego skutku. Po pierwsze, łagodzi ona zasadę pierwszeństwa, pozwalając w przypadku kolizji norm prawa unijnego i krajowego na taką interpretację tych ostatnich, która nada im znaczenie zgodne z prawem UE. W odniesieniu natomiast do zasady bezpośredniego skutku jej rola polega przede wszystkim na zapewnieniu efektywności tym postanowieniom prawa unijnego, które nie mają cech koniecznych dla bezpośredniego stosowania. W sytuacji bowiem, gdy dany przepis nie jest bezpośrednio skuteczny, wykładnia prounijna może umożliwić jego praktyczne wprowadzenie w życie.

Zasadą tą objęte są z jednej strony wszystkie przepisy prawa krajowego, które regulują kwestie normowane przez prawo UE, a z drugiej strony wszystkie przepisy prawa unijnego. Należy tu zauważyć, że ze względu na szczególny charakter prawny aktów prawa UE, jakimi są dyrektywy (zob. komentarz dotyczący dyrektyw) wykładnię zgodną z dyrektywami uznaje się za szczególną formę wykładni prounijnej. W odniesieniu do dyrektyw zasada interpretacji prawa krajowego zgodnej z prawem unijnym nabiera szczególnego znaczenia, przybierając postać zasady interpretacji prawa krajowego zgodnej z dyrektywami. Państwa członkowskie są zobowiązane do transpozycji dyrektyw, przy czym, jak zostało wskazane powyżej, jest to zobowiązanie dotyczące realizacji określonych celów, osiągnięcia wskazanych rezultatów, przy czym forma i treść środków krajowych mających do tego prowadzić zależna jest od wyboru państw członkowskich, z czego wynika, że przepisy krajowe mogą, niekiedy nawet znacząco, różnić się od siebie i od przepisów prawa UE. W takiej sytuacji konieczne jest, aby sądy i organy stosujące prawo przyczyniły się do realizacji celów i założeń wskazanych w dyrektywach, m.in. właśnie poprzez wykładnię przepisów prawa krajowego zgodną z tymi dyrektywami unijnymi. Wykładnia zgodna z dyrektywami ma na celu zagwarantowanie zgodności praw krajowych z przepisami dyrektywy w zakresie stosowania prawa, zapewniając jednolitą wykładnię i stosowanie prawa krajowego, dostosowanego do przepisów unijnych, we wszystkich państwach członkowskich.

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)

Artykuł 1 wskazuje zakres regulacji ustawy o ochronie przyrody. Stanowi on powtórzenie art. 1u.o.p. z 1991 r., dlatego też uznać można, że jest on niezależny od regulacji prawa unijnego. Z drugiej strony należy jednak podkreślić, że choć sam zakres wskazany w taki sposób w obecnym brzmieniu ustawy nie jest niczym nowym i nie został zmieniony wraz z wejściem Polski do Wspólnoty Europejskiej, to jednak sama treść poszczególnych regulacji ustawy o ochronie przyrody, należących do tak określonego zakresu ustawy, jest już ściśle powiązana z przepisami prawa unijnego. Wprowadzanie szeregu rozwiązań prawnych do ustawy było konieczne ze względu na wynikający z przynależności Polski do Wspólnoty Europejskiej obowiązek dostosowania prawa polskiego do prawa wspólnotowego. To ostatnie nierzadko wymagało nie tylko wprowadzenia nowych regulacji prawnych, ale również determinowało ich treść. Obecny kształt polskiego prawa ochrony przyrody w istotnym zakresie formowany jest poprzez...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX