Zając-Rzosińska Małgorzata, Ustawa o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Komentarz

Ustawa z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych jest aktem prawnym adresowanym do nauczycieli, wprowadzającym przejściowe rozwiązanie w przedmiocie uprawnień emerytalnych omawianej grupy zawodowej.

Komentowana ustawa została wprowadzona do polskiego porządku prawnego w celu umożliwienia wcześniejszego przejścia na emeryturę nauczycielom, którzy po dniu 31 grudnia 2008 r. zostali pozbawieni możliwości skutecznego złożenia wniosku o emeryturę na warunkach przewidzianych w art. 88 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Zgodnie z art. 88 ust. 2a KN nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. mogli przejść na emeryturę na podstawie art. 88, jeżeli spełnili wymagane warunki do dnia 31 grudnia 2008 r. Po tym terminie wymieniona grupa nauczycieli nie mogła skorzystać z uprawnienia do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 88 KN. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że celem jej jest wprowadzenie przejściowego rozwiązania adresowanego do nauczycieli, którzy mają stosunkowo długi staż pracy. Zwrócono również uwagę na to, że do podstawowych problemów zgłaszanych przez nauczycieli należą z jednej strony częste zmiany prawa oświatowego, a z drugiej - niesatysfakcjonujące zarobki. Proponowany system ma stanowić element łagodzący skutki zmian w systemie edukacji i jest adresowany do tych osób, które w mniejszym stopniu skorzystają z innych rozwiązań proponowanych nauczycielom, w szczególności podwyżek czy rozwiązań przewidzianych w ramach programu „Solidarność pokoleń 50+” (zob. Uzasadnienie do poselskiego projektu ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, druk nr 1462 Sejmu VI kadencji).

Na etapie prac legislacyjnych Zespół Prawa Europejskiego wydał opinię, że przedmiot projektu ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej i nie jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej (zob. Opinia prawna w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych oraz Opinia prawna w sprawie stwierdzenia - w trybie art. 95a ust. 3 Regulaminu Sejmu - czy poselski projekt ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych jest projektem ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej, druk nr 1462 Sejmu VI kadencji). Wskazano zwłaszcza na dyrektywę Rady 79/7/EWG z 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, z której wynika, że dyrektywa nie narusza prawa państw członkowskich do wyłączenia z jej zakresu ustalenia wieku emerytalnego do celów przyznania rent i emerytur oraz skutków mogących z tego wypływać w odniesieniu do innych świadczeń.

Komentowana ustawa składa się z trzydziestu artykułów. W art. 1-18 został określony zakres podmiotowy i przedmiotowy ustawy, warunki wymagane do nabycia prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, postępowanie w tych sprawach oraz zasady wypłaty świadczenia. W art. 19-29 wymienione zostały zmiany w poszczególnych ustawach, które stały się konieczne w związku z wprowadzeniem ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Ostatni przepis, tj. art. 30 ustawy określa moment jej wejścia w życie na dzień 1 lipca 2009 r.

Niniejszy komentarz stanowi próbę przybliżenia regulacji nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych oraz próbę porównania tej regulacji z innymi emerytalnymi uprawnieniami nauczycielskimi, jakimi są: emerytury pomostowe, wcześniejsze emerytury (w oparciu o art. 88 Karty Nauczyciela) i emerytury nabywane na zasadach ogólnych. W samej treści opracowania przytaczane jest bogate orzecznictwo, które powstało na kanwie problemów dotyczących nauczycieli w związku ze stosowaniem Karty Nauczyciela, ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Przy stosowaniu samej ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, pomimo problemów interpretacyjnych, pojawiło się niewiele orzeczeń, zwłaszcza Sądu Najwyższego, dlatego po usystematyzowaniu ich, w celu ich łatwiejszego odnalezienia, zostały załączone do niniejszego opracowania. W treści komentarza zostały przywołane tezy orzeczeń sądów powszechnych, których przedmiotem były spory na tle stosowania ustawy.

Mam nadzieję, że zaproponowane opracowanie ułatwi rozumienie i stosowanie w praktyce komentowanej ustawy, będącej jednym z wielu aktów normatywnych regulujących uprawnienia zawodowe nauczycieli.