Zawadzka Patrycja Wanda (red.), Ustawa o Narodowym Banku Polskim. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: LexisNexis 2013
Stan prawny: 1 kwietnia 2013 r.
Autorzy komentarza:

Ustawa o Narodowym Banku Polskim. Komentarz

Autorzy fragmentu:

Wprowadzenie

Pozycja i funkcje banku centralnego w czasach wspólnego, globalnego rynku są bardzo istotne. Jeszcze stosunkowo niedawno bank centralny był postrzegany jako krajowy bank emisyjny, którego pozostały zakres działalności ma raczej charakter uzupełniający. Kryzys na rynku finansowym zapoczątkowany upadkiem rynku kredytów subprime w Stanach Zjednoczonych w 2007 r. spowodował, że polityka monetarna banków centralnych jest jedną z najbardziej istotnych spraw dla stabilności całego systemu finansowego, a tym samym prawidłowego rozwoju gospodarki. Terminy QE, LTRO, OMT na stałe weszły do języka inwestorów na całym świecie. Używana przez banki centralne strategia QE (ang. quantitative easing - „luzowanie ilościowe”) polegająca na zwiększeniu podaży pieniądza w drodze zakupu papierów wartościowych (np. rządowych) znajdujących się w obiegu, ma na celu pobudzenie gospodarki, kiedy tradycyjne metody polityki pieniężnej nie przynoszą pożądanych rezultatów. Formy długoterminowego refinansowania w postaci niskooprocentowanych trzyletnich pożyczek LTRO (ang. long term refinancing operation - długoterminowe operacje refinansowania) udzielanych bankom komercyjnym przez Europejski Bank Centralny poprawiają płynność szeroko rozumianych instytucji finansowych, podobnie jak przeprowadzany przez EBC program skupu obligacji rządowych będących w obrocie wtórnym (ang. outright monetary transactions - „bezwarunkowe transakcje pieniężne”; OMT). Doniosła rola banków centralnych oraz EBC nie budzi zatem wątpliwości.

Narodowy Bank Polski w doktrynie jest ukazywany jako jedno z ogniw sieci bezpieczeństwa finansowego (ang. financial safety net), obok organu nadzoru i systemu gwarantowania depozytów, służące ochronie stabilności systemu finansowego oraz mające za zadanie zapewnienie ochrony klientów instytucji finansowych.

Pierwszym polskim bankiem centralnym był Bank Polski (1828-1886), następnie na ziemiach polskich funkcję banku centralnego pełniły Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa (1918-1924) oraz Bank Polski SA (1924-1945). Narodowy Bank Polski został utworzony na mocy nieobowiązującego już dekretu z 15 stycznia 1945 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 14).

Obecnie obowiązująca ustawa o NBP została uchwalona po transformacji gospodarczej oraz po uchwaleniu Konstytucji RP w 1997 r. W okresie obowiązywania ustawy o NBP wprowadzonych zostało wiele zmian, co wynikało z pewnych niedoskonałości tego aktu prawnego, a także związane było z wprowadzaniem nowych regulacji prawnych. Najbardziej istotną zmianą była likwidacja organu nadzoru bankowego, który funkcjonował w ramach NBP.

Niniejszy komentarz w swym założeniu jest syntetyczną prezentacją instytucji i rozwiązań prawnych przyjętych przepisami ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.). Obok przepisów rozdziału X Konstytucji RP jest to podstawowy akt regulujący zakres oraz sposób prowadzenia działalności przez bank centralny. Zasadnicza materia dotycząca funkcjonowania polskiego banku centralnego została zawarta w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) w rozdziale X zatytułowanym „Finanse publiczne”. Przepisy ustawy zasadniczej wyznaczają ramy prawne w zakresie celu działania NBP, jego organizacji, zasad wykonywania funkcji, ale także określają źródła prawa, co jednoznacznie przesądza o możliwej klasyfikacji aktów prawnych wydawanych przez organy NBP. Zawarcie przez prawodawcę tematyki bankowości centralnej w Konstytucji RP nastąpiło po raz pierwszy od utworzenia NBP. W zgodzie z przepisami Konstytucji RP mają być uchwalane ustawy oraz akty wykonawcze do nich, a zgodność z ustawą zasadniczą podlega badaniu przez Trybunał Konstytucyjny. Regulacja zawarta w ustawie o NBP jest uzupełniana przepisami innych ustaw szczegółowych oraz aktami o charakterze wykonawczym. Narodowy Bank Polski został przedstawiony w niniejszym opracowaniu w kontekście działalności Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego realizujących cele Unii Gospodarczej i Monetarnej.

Komentarz jest publikowany w 2013 r., a zatem w roku planowanego jeszcze stosunkowo niedawno przyjęcia przez Rzeczpospolitą Polską waluty euro. Z chwilą przyjęcia wspólnej waluty europejskiej polski bank centralny utraciłby prawo do emitowania złotego jako waluty krajowej oraz do prowadzenia niezależnej polityki pieniężnej. Funkcjonując w ramach Eurosystemu (stanowiącego część Europejskiego Systemu Banków Centralnych, w którego skład wchodzi Europejski Bank Centralny, banki centralne państw członkowskich strefy euro), NBP będzie wówczas pełnił funkcję wykonawcy decyzji Rady Prezesów Europejskich Banków Centralnych. Autonomiczną działalność będzie prowadził w ramach funkcji banku państwa oraz banku banków. Ogólnoświatowy kryzys na rynku finansowym spowodował, iż perspektywa ta została oddalona. Utworzenie na terytorium Europy unii walutowej, przypominającej tę jaka zaistniała za cesarza Justyniana, można zasadnie poddać pod wątpliwość. Mimo to, działalność polskiego banku centralnego będzie ulegała dalszym zmianom w sferze polityki pieniężnej (zwłaszcza modyfikacji instrumentów o charakterze administracyjnym i rynkowym), jak również systemu płatniczego i finansowego. Kierunki rozwoju aktualnej bankowości centralnej są bowiem mocno związane ze zmianami zachodzącymi na rynkach finansowych oraz stanem systemu monetarnego.

Niniejszy komentarz - w porównaniu do dotychczasowych, ogólnych opracowań ustawy o NBP (K. Koperkiewicz-Mordel, Komentarz do nowej ustawy o Narodowym Banku Polskim, w: Prawo bankowe, red. E. Fojcik-Mastalskiej, Warszawa 1998; oraz L. Góral, K. Koperkiewicz-Mordel, Z. Ofiarski, Komentarz do wybranych przepisów ustawy o Narodowym Banku Polskim, Warszawa 1999; LexPolonica/el.) jest pierwszym od chwili uchwalenia ustawy o NBP kompleksowym omówieniem wszystkich artykułów ustawy.

Komentarz napisany został w oparciu o stan prawny na 1 kwietnia 2013 r., zarówno w odniesieniu do prawa polskiego, jak i prawa Unii Europejskiej dotyczącego omawianych zagadnień. Komentarz zawiera orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Uwzględnia ponadto dorobek doktryny przy omawianiu poszczególnych zagadnień.

Partycja Zawadzka

Autorzy fragmentu:
Art. 1art(1)

1.

Funkcje, zadania oraz status prawny NBP określają: Konstytucja RP, ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.), ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.), a w zakresie prawa Unii Europejskiej: Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE 2012 C 360/01), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz.Urz. UE 2012 C 360/01) oraz statuty ESBC i EBC. Ponadto NBP działa zgodnie z założeniami polityki pieniężnej na poszczególne lata oraz planem działalności NBP uchwalanym na okresy dwuletnie.

Narodowy Bank Polski, będący jednym z konstytucyjnych organów państwa, nie posiada kompetencji do wydawania aktów powszechnie obowiązującego prawa, o których mowa w art. 87Konstytucji RP. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego w systemie bankowym, tworzącym układ organizacyjny, ze względu na zależności zachodzące między...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX