Czechowski Paweł (red.), Ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: WKP 2018
Stan prawny: 2 maja 2018 r.
Autorzy komentarza:

Ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Komentarz

Autor fragmentu:

Słowo wstępne

Ustawa z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw to jedna z ważniejszych regulacji normatywnych o charakterze ustrojowym. Ustawa ta w sposób istotny wpłynęła na strukturę agrarną polskiego rolnictwa. Wpisuje się ona w proces przekształceń prywatyzacyjnych i restrukturyzacji mienia rolnego będącego we władaniu Skarbu Państwa, rozpoczętego w wyniku zmian ustrojowych po roku 1989. Komentowana ustawa, licząca obecnie 27 lat od dnia wejścia jej w życie, była nowelizowana kilkanaście razy.

Na podstawie powyższej regulacji ustawowej został stworzony rolny fundusz własności państwowej w postaci Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (ZWRSP). Obejmuje on mienie rolnicze (zwłaszcza nieruchomości) Skarbu Państwa gromadzone w wyniku likwidacji państwowego sektora rolnego. Dotyczyło to w szczególności nieruchomości skarbowych wraz z innymi składnikami majątkowymi, które pozostały po likwidacji państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej i ich jednostek organizacyjnych. Z czasem nieruchomości rolne znajdujące się w Państwowym Funduszu Ziemi zostały również włączone do ZWRSP.

Likwidacja państwowego sektora rolnego pozwoliła na zgromadzenie w ZWRSP ok. 4,7 mln ha gruntów rolnych wraz z innymi składnikami mienia. Gospodarowanie ZWRSP wymagało powołania scentralizowanej instytucji publicznej wraz z oddziałami terenowymi. Przedmiotowa ustawa nadała jej status agencji wykonawczej sektora publicznego w rozumieniu ustawy o finansach publicznych – posiadającej osobowość prawną oraz realizującej zadania powiernicze. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP) jako jednostka powiernicza działała w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, wykonując prawa własności i inne prawa rzeczowe w stosunku do mienia powierzonego przez Skarb Państwa w drodze przedmiotowej ustawy.

W 2003 r. AWRSP w wyniku kolejnej nowelizacji ustawy zmieniła nazwę na: Agencja Nieruchomości Rolnych (ANR), nie zmieniając generalnie posiadanych zadań i kompetencji. W roku 2017 ANR została zastąpiona przez instytucję o nazwie Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR), który przejął w zakresie gospodarowania nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa dotychczasowe zadania i kompetencje ANR.

Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa został normatywnie zdefiniowany jako państwowa osoba prawna będąca agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa jako państwowa agencja wykonawcza wykazuje daleko idące podobieństwo do ANR.

Mimo uchylenia w roku 2017 wielu przepisów komentowanej ustawy stanowi ona nadal dla KOWR podstawę materialnoprawną realizacji zadań i kompetencji w zakresie gospodarowania nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz innymi składnikami majątkowymi pozostającymi w ZWRSP.

Autorzy komentarza zdecydowali się na skomentowanie również znacznej części nieobowiązujących (uchylonych) artykułów ustawy, które mogą mieć znaczenie dla ewentualnego usuwania kolizji norm prawnych w czasie. Dotyczy to w szczególności tych stosunków prawnych, które powstały pod rządami nieobowiązującej już regulacji ustawowej (ustawy dawnej), ale trwają także pod rządami ustawy nowej. W celu usunięcia występującej kolizji norm prawnych mają zastosowanie reguły prawa międzyczasowego (intertemporalne).

Należy nadmienić, że komentowana ustawa nie reguluje kompleksowo całości problematyki gospodarki skarbowymi nieruchomościami rolnymi, jednakże zajmuje wiodącą pozycję spośród innych ustaw. Przy analizie i wykładni komentowanej ustawy należy uwzględniać regulacje Kodeksu cywilnego, ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości ZWRSP, ustawy o zasadach zbywania mieszkań będących własnością przedsiębiorstw państwowych, niektórych spółek handlowych z udziałem Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych oraz niektórych mieszkań będących własnością Skarbu Państwa czy ustawy o finansach publicznych. Dlatego w ramach założeń przyjętych przez autorów komentarza uwzględniono również analizę wybranych części innych ustaw będących w relacji swoistej koegzystencji normatywnej z komentowaną ustawą. W szczególności dotyczy to odesłań przez ustawę do regulacji znajdujących się w innych ustawach czy też regulacji wymagających zastosowania wykładni prawa w przypadku wystąpienia kolizji norm.

Autorzy komentarza wywodzą się ze środowiska akademickiego Uniwersytetu Warszawskiego, reprezentując nauki prawne i ekonomiczne. Dysponują oni także wieloletnim doświadczeniem jako doradcy lub pracownicy administracji gospodarczej, w tym w AWRSP i ANR. Uczestniczyli oni również w pracach legislacyjnych nad komentowaną ustawą, a także byli zatrudnieni we wspomnianych agencjach wykonawczych.

Komentarz, który oddajemy do rąk Czytelników, uwzględnia stan prawny na dzień 1.05.2018 r. Skierowany jest on zarówno do praktyków wykonujących zawody prawnicze, administracyjne, w tym prawników prowadzących działalność orzeczniczo-sądową i administracyjną, jak i do pracowników KOWR oraz do osób zainteresowanych statusem prawnym ZWRSP. Komentarz kierujemy również do dzierżawców, przedsiębiorców i producentów rolnych, pracowników administracji państwowej i samorządowej zajmujących się rolnictwem oraz obszarami wiejskimi.

Paweł Czechowski

Warszawa, maj 2018 r.

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)Zakres przedmiotowy ustawy

1.

Artykuł 1 określa zakres przedmiotowy ustawy w aspekcie dotyczącym gospodarowania nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Pojęcie „gospodarowanie nieruchomościami” nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę. Przyjąć należy zatem, że wszelkie uregulowania prawne zawarte w komentowanej ustawie stanowią o „gospodarowaniu nieruchomościami”, uwzględniając nieruchomości rolne Skarbu Państwa. W literaturze przedmiotu przyjęto, że pojęcie to oznacza ogół czynności faktycznych i prawnych, które składają się na zarządzanie, dysponowanie oraz zajmowanie się nieruchomościami – w domyśle, przez uprawnione podmioty prawne i fizyczne (por. G. Bieniek [w:] G. Bieniek, S. Rudnicki, Nieruchomości. Problematyka prawna, Warszawa 2011, s. 82; zob. także zbliżone stanowisko, które sformułował E. Gniewek, Obrót nieruchomościami skarbowymi i samorządowymi, Kraków 1999, s. 27–28). Przyjąć należy, że ustawodawca, wprowadzając powyższe pojęcie, uznał, iż ustawa reguluje...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX