Kosikowski Cezary, Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, wyd. II

Komentarze
Opublikowano: LexisNexis 2011
Stan prawny: 1 maja 2011 r.
Autor komentarza:

Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, wyd. II

Autor fragmentu:

Wstęp

Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) stanowi jedną z nielicznych na świecie, a trzecią w Polsce (po ustawie z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 ze zm., oraz po ustawie z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych, Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm.) kodyfikację zasad i przepisów prawnych normujących finanse publiczne. Dynamizm norm prawnych w tej dziedzinie wydaje się skutecznie zniechęcać wielu prawodawców do przeprowadzenia kodyfikacji przepisów regulujących ten obszar życia społecznego. Tymczasem finanse publiczne nie bez racji zostały nazwane w przeszłości „nerwem republiki” (Jean Bodin) i pozostały nim na stałe.

Finanse publiczne dają olbrzymie możliwości oddziaływania władzy publicznej na społeczeństwo, ale jednocześnie społeczeństwu trzeba zapewnić ochronę przed nadużywaniem finansów publicznych przez władzę publiczną. Z tego powodu w konstytucjach państwowych określa się podstawowe zasady finansów publicznych oraz uprawnienia i obowiązki z nimi związane. Dzięki takiej regulacji prawodawstwo zwykłe w dziedzinie finansów publicznych musi kształtować się z poszanowaniem konstytucyjnych zasad i wartości. Taka sytuacja ma miejsce obecnie również w Polsce.

Zawdzięczamy ją postanowieniom Konstytucji RP z 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze spr. i zm.), która w szerokim zakresie normuje zagadnienia finansów publicznych [patrz szerzej C. Kosikowski, Finanse publiczne w świetle Konstytucji RP oraz orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (na tle porównawczym), Warszawa 2004 oraz Zasady ustroju społecznego i gospodarczego w procesie stosowania Konstytucji, red. C. Kosikowski, Warszawa 2005]. W zgodności z jej postanowieniami mają być uchwalane ustawy zwykłe oraz wydawane do nich akty wykonawcze. Proces zgodności jest kontrolowany przez Senat i Prezydenta RP oraz badany przez Trybunał Konstytucyjny.

Ustawa o f.p. nie tylko nawiązuje do konstytucyjnych zasad i wartości, lecz rozwija je w sposób twórczy w swych postanowieniach. Przepisy ustawy wprowadzają Polskę w świat finansów publicznych właściwych gospodarce rynkowej. Ustawa reguluje instytucje nieznane dotychczasowemu prawu polskiemu ze względu na odmienność ustroju politycznego i systemu gospodarczego z lat 1944-1989. Na tle takich instytucji, jak: sektor finansów publicznych, dług publiczny, audyt wewnętrzny, inaczej brzmią też postanowienia ustawy dotyczące instytucji budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych powstała w wyniku prac podjętych na skutek krytyki kierowanej pod adresem ustawy o f.p. z 2005 r. Częściowo stanowi ona także początek zapowiadanych od dawna i koniecznych reform w zakresie finansów publicznych w Polsce (patrz szerzej C. Kosikowski, Reforma finansów publicznych w Polsce w świetle nowej ustawy o finansach publicznych, PiP 2009, nr 12, s. 3-15). Już podczas obowiązywania ustawy o f.p. z 2005 r. dokonano w niej wiele zmian. Było to konieczne zarówno ze względu na liczne niedoskonałości legislacyjne ustawy, jak i z powodu braku jej pełnej harmonizacji z przepisami prawa unijnego.

Ustawa o f.p. jest aktem trudnym w interpretacji. Zawiera bowiem regulacje prawne licznych i skomplikowanych zagadnień. Dlatego też ustawa wymaga komentarza mającego służyć wszystkim, którzy muszą znać lub chcą poznać skomplikowany system finansów publicznych. Tymczasem dotychczas - oprócz moich wcześniejszych wydań komentarzy do kolejnych ustaw o finansach publicznych - powstał tylko jeden komentarz do ustawy o f.p. z 2005 r. (patrz Finanse publiczne. Komentarz praktyczny, red. E. Ruśkowski, J.M. Salachna, Gdańsk 2007).

Komentarz jest adresowany przede wszystkim do służb finansowych jednostek sektora finansów publicznych, a także do podmiotów korzystających ze środków publicznych. Wśród tych pierwszych znajdują się jednostki państwowe i samorządowe, a także podmioty zaangażowane w proces kontroli przestrzegania dyscypliny finansów publicznych (rzecznicy dyscypliny i komisje orzekające). Książka powinna zainteresować posłów, senatorów oraz radnych i ułatwiać im pracę, a także stanowić pomoc dla licznych organów kontroli finansowej, w tym zwłaszcza dla pracowników Najwyższej Izby Kontroli oraz regionalnych izb obrachunkowych. Potencjalnie zatem istnieje liczna rzesza odbiorców i czytelników komentarza. Uzupełnia je duże grono studentów i pracowników naukowych studiów prawniczych, ekonomicznych i administracyjnych oraz wszystkich osób szkolących się w zakresie finansów publicznych.

Komentarz uwzględnia stan prawny na dzień 15 kwietnia 2011 r., ale uwzględnia również zmiany, które wchodzą w życie 1 maja 2011 r. i to zarówno w odniesieniu do prawa polskiego, jak i prawa UE dotyczącego omawianych zagadnień. Komentarz zawiera również najnowsze orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, a także piśmiennictwo dotyczące zagadnień objętych przepisami ustawy o f.p. Ułatwieniem dla czytelników komentarza ma być także wykaz aktów wykonawczych do ustawy o f.p. oraz skorowidz przedmiotowy.

W komentarzu uwzględniono ponadto praktykę parlamentarną i samorządową, związaną z tworzeniem i stosowaniem prawa finansów publicznych. Tezy komentarza do niektórych artykułów ustawy o f.p. są ilustrowane fragmentami ustawy budżetowej na rok 2011. Natomiast idea budżetu zadaniowego jest wyjaśniana także na podstawie wytycznych do przygotowania tego aktu.

W Aneksie zamieszczono tekst ustawy wprowadzającej ustawę o finansach publicznych. Pomocny ma być także „Wykaz aktów wykonawczych do ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych” oraz „Wykaz aktów wykonawczych obowiązujących do czasu wydania nowych aktów wykonawczych, jednak nie dłużej niż do końca 2012 r.”

Ponadto Czytelnikom bliżej zainteresowanym problematyką naukową zagadnień opisywanych w komentarzu polecam bibliografię obejmującą zestaw najważniejszych prac naukowych z tej dziedziny.

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)

1.

Ustawa o f.p. stanowi trzecią próbę kodyfikacji finansów publicznych w Polsce. Pierwszą była ustawa o f.p. z 1998 r. (patrz C. Kosikowski, Z. Szpringer, Finanse publiczne. Komentarz do ustawy z 26 listopada 1998 roku, Zielona Góra 2000). Jej uchwalenie było ważnym wydarzeniem w dziejach polskiego prawa finansowego. Ustawa ta stanowiła bowiem pierwszą w naszej historii próbę kodyfikacji podstawowej dla finansów publicznych grupy przepisów prawnych. Ustawa ta realizowała częściowo ideę kodyfikacji polskiego prawa finansowego, zgłoszoną w 1983 r. w nauce prawa finansowego (C. Kosikowski, Problemy legislacyjne polskiego prawa finansowego i jego kodyfikacji, Wrocław 1983). Była to jednocześnie jedna z pierwszych całościowych regulacji prawnych finansów publicznych na świecie. Z wcześniej uchwalonych aktów normatywnych tego typu należy wymienić: we Francji - Ordonnance n. 59-2 du 2 janvier 1959 portant loi organique relative aux lois de finances, modifiee par la loi organique du...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX