Czaplicki Kamil (red.), Szpor Grażyna (red.), Ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych

Ustawa z 4.04.2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych z jednej strony stanowi wykonanie obowiązku wdrożenia do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2016/2102, z drugiej – wpisuje się również w założenia rządowego Programu Dostępność Plus ustanowionego uchwałą nr 102/2018 Rady Ministrów z 17.07.2018 r. w sprawie ustanowienia Rządowego Programu Dostępność Plus (RM-111-89-18) . Głównym celem Programu jest podniesienie jakości życia i zapewnienie niezależności obywateli, którzy w szczególności ze względu na stan zdrowia, wiek czy niepełnosprawność napotykają na ograniczenia mobilności i percepcji w życiu codziennym. Program powstał w odpowiedzi na potrzeby osób z niepełnosprawnościami i we współpracy ze środowiskiem. Cel ma zostać osiągnięty poprzez zapewnienie swobodnego dostępu do dóbr, produktów, usług i możliwości udziału w życiu społecznym i publicznym. Przestrzeń cyfrowa to jedna z form przestrzeni publicznej, która wymaga przebudowy, zwłaszcza że dla coraz większej liczby obywateli informacje przekazywane drogą elektroniczną stanowią podstawę kontaktów z podmiotami sektora publicznego i prywatnego. Coraz więcej usług realizowanych jest również przy użyciu nowoczesnych technologii. Tymczasem szacuje się, że grupa ok. 2–3 mln osób może mieć trudności lub stać się całkiem bezradną wobec coraz powszechniejszego wymogu wymiany informacji i dostępu do usług drogą elektroniczną .

Rządowy Program Dostępność Plus skierowany jest do bardzo szerokiego grona odbiorców: przede wszystkim do osób z rozmaitymi niepełnosprawnościami, osób starszych i osłabionych chorobami, kobiet w ciąży, osób z małymi dziećmi, w tym z wózkami dziecięcymi, osób mających trudności w komunikowaniu się z otoczeniem (także z rozumieniem języka pisanego albo mówionego), osób o nietypowym wzroście (w tym również dzieci), a nawet do osób z ciężkim lub nieporęcznym bagażem lub towarem. Ma charakter wieloaspektowy, systemowy, przewiduje wiele skoordynowanych działań w obszarach: architektonicznym, informacyjnym, komunikacyjnym, edukacyjnym, służby zdrowia oraz w zakresie innych usług o charakterze powszechnym. Idea dostępności przestrzeni publicznej nie została bowiem jeszcze zinternalizowana ani w wymiarze społecznej świadomości, ani w sferze politycznych zobowiązań i realnych działań decydentów .

W ramach Programu Dostępność Plus przygotowano przygotowano również ustawę z 19.07.2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz.U. poz. 1696). Ma ona w ocenie projektodawcy tworzyć wraz z ustawą z 4.04.2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych spójny system norm regulujących dostępność podmiotów publicznych . Narzędziem zapewniającym unifikację wymagań w zakresie dostępności w całym kraju będzie koordynacja dostępności realizowana przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, którego wspierać ma Rada Dostępności, powołana na mocy Zarządzenia Ministra Inwestycji i Rozwoju z 20.12.2018 r. w sprawie utworzenia Rady Dostępności (Dz.Urz. MIniR. poz. 55), będąca ciałem o charakterze opiniodawczo-doradczym. Na podstawie art. 28 ust. 2 ustawy zaplanowano wydanie rozporządzenia w zakresie certyfikacji dostępności. Rozporządzenie określi między innymi szczegółowe wymogi, jakie muszą spełniać podmioty dokonujące certyfikacji dostępności oraz wzory dokumentów – w tym wzór samego certyfikatu i wniosku o jego wydanie. Ustawa przewiduje również określone przepisy intertemporalne w odniesieniu do przepisów dotyczących dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych. Ich wejście w życie zostało dostosowane do terminów określonych w ustawie z 4.04.2019 r. o dostępności stron cyfrowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.

Ustawa z 4.04.2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych wraz z ustawą z 19.07.2019 r. o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami stanowią także istotny fundament wynikającego z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13.12.2006 r., ratyfikowanej przez Polskę 6.09.2012 r. (Dz.U. poz. 1169 ze sprost.) zobowiązania międzynarodowego do zapewnienia osobom niepełnosprawnym dostępności. Konwencja podkreśla znaczenie dostępności nie tylko środowiska fizycznego, lecz także społecznego, gospodarczego i kulturalnego, dostępności towarów, usług, nowych technologii, z uwzględnieniem ich przystępności cenowej i zapewnienia dostępności informacji o nich, dostępu do opieki zdrowotnej i edukacji oraz do informacji i środków komunikacji. Sama regulacja dostępności jest mocno rozbudowana, przewidując, jakie środki i w jakim zakresie mają być podjęte. Zgodnie z art. 9 ust. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych Państwa Strony zobowiązane są podjąć odpowiednie środki w celu zapewnienia osobom niepełnosprawnym, na zasadzie równości z innymi osobami, dostępu do środowiska fizycznego, środków transportu, informacji i komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, a także do innych urządzeń i usług, powszechnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych, zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich. Dalsze postanowienia wskazują, że środki te obejmują rozpoznanie i eliminację przeszkód czy barier w zakresie dostępności oraz wskazują, w jakim zakresie mają one zastosowanie (ust. 1 lit. a i b). Część z nich odnosi się również do podmiotów prywatnych. W tym celu państwa-strony zobowiązują się do zapewnienia, że instytucje prywatne, które oferują urządzenia i usługi ogólnie dostępne lub powszechnie zapewniane, będą brały pod uwagę wszystkie aspekty ich dostępności (art. 9 ust. 2 Konwencji).

O ile zatem celem dyrektywy i wykonującej ją komentowanej ustawy jest zwiększenie dostępności stron internetowych i aplikacji mobilnych organów sektora publicznego w oparciu o zharmonizowane wymogi dostępności, o tyle Program Dostępność Plus i ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami odnoszą się również do sektora prywatnego. Zakres podmiotowy tej ustawy obejmuje jednostki sektora publicznego i osoby prawne utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, z odpowiednim udziałem podmiotów publicznych, jak również we wskazanym zakresie przedsiębiorców i organizacje pozarządowe.

Trwałym efektem Programu ma być włączenie problematyki dostępności do wszystkich polityk publicznych, do praktyki planowania, realizacji i oceny funkcjonowania państwa, przez inwestycje (budowlane, transportowe, technologiczne) w istniejące budynki użyteczności publicznej i zasoby mieszkaniowe wielorodzinne, przestrzeń, środki transportu, strony internetowe czy usługi o charakterze powszechnym, a nawet działania wzmacniające producentów technologii adaptacyjnych i kompensacyjnych. W tym celu już zrealizowano lub zaplanowano konkretne działania we wszystkich obszarach .

Ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych ma też znaczenie niezwiązane stricte z celem regulacji. Przy okazji wprowadza ona bowiem do polskiego porządku prawnego definicje legalne takich pojęć jak: strona internetowa, intranet, ekstranet czy chociażby aplikacja mobilna. Można przypuszczać, iż w przyszłości ustawodawca będzie się odwoływał wprost do wskazanych definicji w innych regulacjach prawnych, albo domyślnie, posługując się tymi pojęciami będzie je rozumiał tak, jak zostały zdefiniowane w ustawie. Można przyjąć, że taką drogą będą też podążać interpretatorzy, bowiem naturalne jest poszukiwanie w systemie prawa pojęć już zdefiniowanych. Zatem oddziaływanie komentowanej ustawy będzie szersze, niż to wynika z jej celu, którym jest zapewnienie dostępności stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych osobom z niepełnosprawnościami.