Knysiak-Sudyka Hanna, Skarga i skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Komentarz. Orzecznictwo, wyd. V

Postępowanie sądowoadministracyjne jest uregulowane przepisami ustawy z 30.08.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, która weszła w życie 1.01.2004 r., realizując wynikającą z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego. Realizacja tej zasady spowodowała rewolucję w dotychczasowym systemie sądowej kontroli administracji publicznej, który do 31.12.2003 r. opierał się na zasadzie jednoinstancyjności, ukształtowanej na wzór austriacki, a realizowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny z siedzibą w Warszawie, działający także przez ośrodki zamiejscowe. Reforma sądownictwa administracyjnego wprowadziła kasacyjny model instancyjności, w którym środkiem odwoławczym od orzeczeń (wyroków i niektórych postanowień kończących postępowanie w sprawie) sądów administracyjnych pierwszej instancji jest skarga kasacyjna. Ustawą z 9.04.2015 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. poz. 658) został znowelizowany art. 188 p.p.s.a., co spowodowało, iż skarga kasacyjna utraciła w zasadzie swój kasacyjny charakter.

Choć ustawodawca nie wprowadził w postępowaniu sądowoadministracyjnym – co do zasady – przymusu adwokacko-radcowskiego, jednak profesjonalni pełnomocnicy (adwokaci, radcowie prawni, doradcy podatkowi, rzecznicy patentowi) stanowią najistotniejszą kategorię podmiotów uprawnionych do reprezentowania w nim stron. Przy sporządzaniu skargi kasacyjnej, zażalenia na postanowienie wojewódzkiego sądu administracyjnego o odrzuceniu skargi kasacyjnej, skargi o wznowienie postępowania (jeśli do wznowienia postępowania właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny) oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia obowiązuje przymus adwokacko-radcowski, w kształcie, jaki nadano mu w art. 175 p.p.s.a.

W postępowaniu sądowoadministracyjnym na etapie wniesienia skargi (a od 1.06.2017 r., w wyniku nowelizacji Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ustawą z 7.04.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 935, również sprzeciwu od decyzji wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a.) oraz skargi kasacyjnej obowiązuje zasada skargowości, a zatem postępowanie sądowe (pierwszo- i drugoinstancyjne) jest uruchamiane na skutek wniesienia przez legitymowany podmiot odpowiedniego środka prawnego. Skarga (jak również sprzeciw, o którym była mowa wyżej) do wojewódzkiego sądu administracyjnego jest środkiem prawnym nadzwyczajnym, o charakterze zewnętrznym, który uruchamia postępowanie kontrolne prowadzone przez sąd administracyjny. Przedmiotem kontroli, sprawowanej w oparciu o kryterium legalności, jest działalność administracji publicznej w zakresie określonym ustawowo. Skarga kasacyjna jest środkiem odwoławczym, służącym od wskazanych w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, uruchamiającym kontrolę instancyjną sprawowaną przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Niezwykle istotne jest zatem, aby pismo procesowe będące skargą, sprzeciwem od decyzji wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. lub skargą kasacyjną było prawidłowo skonstruowane zarówno pod względem formalnym, jak i materialnym, gdyż tylko takie pismo procesowe spełni swoją rolę polegającą na uruchomieniu postępowania przed sądem administracyjnym pierwszej lub drugiej instancji.

Niniejsza książka ma w założeniu stanowić pomoc dla profesjonalnych pełnomocników (adwokatów, radców prawnych, doradców podatkowych, rzeczników patentowych), działających w postępowaniu sądowoadministracyjnym w spełnianiu ich obowiązków procesowych, polegających na sporządzaniu skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, sprzeciwu od decyzji wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. i skargi kasacyjnej. Opracowanie ma również służyć jako materiał szkoleniowy, w szczególności dla aplikantów adwokackich i radcowskich, stanowiący pomoc w przygotowaniu do egzaminów: adwokackiego i radcowskiego.

Książka ma postać opracowania komentarzowego, jednak jej układ abstrahuje od kolejności przyjętej w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W publikacji zamieszczono wybrane przepisy tej ustawy, mające istotne znaczenie na etapie sporządzania skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, sprzeciwu od decyzji wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. oraz skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Uwzględnione zostały także te przepisy, które dotyczą wniosków dodatkowych, fakultatywnie zamieszczanych w powyższych pismach procesowych (np. o wstrzymanie wykonania aktu lub czynności, o przywrócenie terminu, o wyłączenie sędziego).

Dla zachowania przejrzystości wywodów opracowanie zostało podzielone na trzy części, obejmujące kolejno rozważania dotyczące skargi do WSA oraz sprzeciwu od decyzji wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. (część pierwsza), skargi kasacyjnej (część druga) oraz wniosków dodatkowych, jakie mogą być fakultatywnie zamieszczane zarówno w skardze (sprzeciwie od decyzji wydanej na podstawie art. 138 § 2 k.p.a.), jak i skardze kasacyjnej (część trzecia). W suplemencie przedstawiono przykładowe wzory pism procesowych.

Poszczególne części zostały opracowane według jednolitego schematu, zamieszczono w nich komentarz do wybranych przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz bogaty wybór orzecznictwa sądów administracyjnych związanego z poruszanymi zagadnieniami, uwzględniający nie tylko dominującą linię orzeczniczą, lecz również orzeczenia od niej odbiegające. Ponieważ opracowanie ma mieć walor przede wszystkim praktyczny, rozważania teoretyczne oraz poglądy przedstawicieli nauki są cytowane i powoływane jedynie w niezbędnym zakresie.

W piątym wydaniu niniejszego opracowania uwzględniono w szczególności zmiany ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wprowadzone art. 96 pkt 1–17 i 19 ustawy z 18.11.2020 r. o doręczeniach elektronicznych (Dz.U. poz. 2320 ze zm.), które wchodzą w życie 1.10.2029 r. Powyższe zmiany zostały w tekście oznaczone kursywą.

W opracowaniu został uwzględniony stan prawny na dzień 1.09.2021 r., wraz ze zmianami wyżej wymienionymi.