Bielak-Jomaa Edyta i in., Rehabilitacja zawodowa i społeczna oraz zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami. Komentarz

Szczególna sytuacja osób z niepełnosprawnościami dostrzegana jest przez polskiego ustawodawcę od dawna. Już w ustawie z 29.12.1989 r. o zatrudnieniu (Dz.U. Nr 75, poz. 446 ze zm.) ustanowiono dla tej kategorii osób szczególne uprawnienia. Formalnie znalazło to wyraz w umieszczeniu tej regulacji w odrębnym rozdziale ustawy. Z czasem ich sytuacja została określona w specjalnej regulacji prawnej, tj. w ustawie z 9.05.1991 r. o zatrudnianiu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 46, poz. 201 ze zm.), którą zastąpiła ustawa z 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst pierwotny: Dz.U. Nr 123, poz. 776).

Osoby z niepełnosprawnościami zostały uznane przez prawodawcę za szczególną kategorię osób na rynku pracy, wymagającą szczególnego wsparcia. Przede wszystkim na potrzeby obsługi tych osób utworzono specjalną służbę publiczną działającą na rzecz osób z niepełnosprawnościami, w skład której wchodzi wiele podmiotów i instytucji, a w szczególności Pełnomocnik do Spraw Osób Niepełnosprawnych, Krajowa Rada Konsultacyjna do Spraw Osób Niepełnosprawnych czy Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W rozległe kompetencje wyposażono samorządy wojewódzkie i powiatowe. Ustawa określa również uprawnienia osób z niepełnosprawnościami związane z ich funkcjonowaniem w życiu społecznym i zawodowym – a więc odnoszące się zarówno do okresu poszukiwania zatrudnienia, jak i w fazie jego realizacji. Wreszcie znaczną część regulacji zajmują sprawy odnoszące się do organizacji procesu zatrudnienia u przedsiębiorców i uprawnienia tych ostatnich z tym powiązane. Przyjęte w ustawie rozwiązania pozwalają sformułować tezę, że spośród wszystkich kategorii osób uznanych za szczególne na rynku pracy osoby z niepełnosprawnościami zostały wyposażone w najbardziej zaawansowane urządzenia prawne mające za zadanie zniwelować konsekwencje tych niepełnosprawności.

Zasygnalizowana powyżej różnorodność spraw, które są przedmiotem ustawy, wielość podmiotów, które zostały objęte przedmiotową regulacją, oraz rozliczne i różne uprawnienia, obowiązki, kompetencje tymże podmiotom przypisane stawiają wiele wyzwań przed badaczami przedmiotowych zagadnień. Owa rozmaitość materii sprawia, że musi ona być oceniana z punktu widzenia wielu gałęzi prawa, a w szczególności prawa pracy, prawa administracyjnego, prawa finansowego czy gospodarczego. Istotna trudność wynika dodatkowo z jakości przepisów, które nierzadko mają charakter opisowy i brakuje w nich konsekwencji terminologicznej. Wskazane okoliczności bez wątpienia powodują, że ustawa nie jest wdzięcznym obszarem badawczym, o czym świadczy zasadniczo bardzo ograniczona aktywność przedstawicieli nauk prawniczych w tym zakresie.

Niniejsza książka adresowana jest do bardzo szerokiego kręgu odbiorców, poczynając od przedstawicieli instytucji publicznych (państwowych i samorządowych, centralnych i lokalnych) działających w sferze obsługi osób z niepełnosprawnościami, przez przedsiębiorców zatrudniających takie osoby, kadrowców w tych zakładach pracy, osoby zajmujące się obsługą prawną podmiotów gospodarczych, osoby działające na rzecz osób z niepełnosprawnościami w ramach organizacji pozarządowych, a kończąc na przedstawicielach wymiaru sprawiedliwości orzekających w takich sprawach. Zawarty w tym opracowaniu dorobek i doświadczenia szczególnie mogą stać się przydatne w przyszłych pracach legislacyjnych, jeśli w ich założeniach będzie się mieścić potrzeba doskonalenia jakości tej regulacji.

Komentarz w założeniu ma na celu nie tylko przedstawienie opinii jego autorów na temat zawartych w przedmiotowej ustawie przepisów, lecz także zgromadzenie dorobku nauk prawnych oraz judykatury. W tym kontekście możliwa jest w pewnym zakresie ocena zaawansowania badań prawniczych na tym polu, a tym samym rozważenie przyszłych ich kierunków. Wszystkie wskazane wyżej okoliczności stanowią podstawę do przypuszczenia, że przedstawiona Czytelnikowi książka pozwoli zapełnić dotkliwą z wielu punktów widzenia lukę na rynku komentarzy prawniczych.

Autorzy