Kapica Wojciech (red.), Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: WKP 2020
Stan prawny: 4 listopada 2019 r.
Autorzy komentarza:

Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Komentarz

Autor fragmentu:

Wprowadzenie

W listopadzie 2018 r. nakładem wydawnictwa Wolters Kluwer ukazała się pierwsza publikacja, w której w sposób kompleksowy omawiamy problematykę nowej ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu – Przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Przewodnik praktyczny. Oddając Państwu niniejszy komentarz równo rok później, wzbogaciliśmy go zarówno o nowe stanowiska, jak i komunikaty organów nadzoru (Generalnego Inspektora Informacji Finansowej oraz Komisji Nadzoru Finansowego) ułatwiające interpretację i stosowanie przepisów ustawy, praktyczne wskazówki wynikające z doświadczenia autorów komentarza w codziennym stosowaniu przepisów ustawy oraz kompleksowe spojrzenie na system przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, jakie autorzy wynieśli z prawie półtorarocznego stosowania przepisów nowej ustawy. Szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę, że szczytnym celem nowych przepisów jest oparcie systemów przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu tworzonych przez zobowiązane do tego instytucje na indywidualnym poziomie ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu (risk based approach). W odróżnieniu od poprzedniego stanu prawnego, gdzie główną rolę odrywały jednak przepisy ustawowe, które wyznaczały zakres obowiązków instytucji, w nowej rzeczywistości to instytucja musi zaprojektować system przeciwdziałania, który będzie dostosowany do zidentyfikowanego ryzyka związanego z działalnością instytucji, w tym typu jej klientów, jej produktów, kanałów ich dystrybucji czy zakresu geograficznego działalności. I do zidentyfikowanego poziomu ryzyka dobrać takie narzędzia, które zapewnią skuteczność systemu. A co równie ważne, instytucja musi być w stanie na każdym kroku wykazać ową należytą staranność przy projektowaniu systemu przed organami nadzoru.

Poziom wdrożenia regulacji nowej ustawy w polskim sektorze finansowym należy ocenić jako wysoki, ale z pewnością nie można powiedzieć, że prace w tym obszarze zostały zakończone. Instytucje zobowiązane nadal mają problemy z odpowiednią dokumentacją przeprowadzonej oceny ryzyka, prawidłową identyfikacją i weryfikacją beneficjentów rzeczywistych, a także należy stwierdzić, że większość podmiotów zobowiązanych nie docenia ryzyka nierezydenta.

Mimo że większość przepisów nowej ustawy weszła w życie już rok temu, temat ten wciąż nie schodzi z pola zainteresowania nie tylko instytucji finansowych, ale przede wszystkim organów nadzoru. Rekordowe pod względem nowych zaleceń i komunikatów w tej materii były miesiące czerwiec i lipiec 2019 r. Generalny Inspektor Informacji Finansowej opublikował ponad połowę (dziesięć) spośród dotychczas wydanych komunikatów (szesnaście) w trakcie ostatnich 2 miesięcy. Komunikaty odnosiły się przede wszystkim do nowych zasad raportowania transakcji ponadprogowych, obowiązujących od lipca 2019 r. Dnia 17.07.2019 r. światło dzienne ujrzała natomiast Krajowa Ocena Ryzyka, będąca kompleksowym dokumentem opisującym system przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu w Polsce, wymuszająca na instytucjach obowiązanych aktualizację swoich ocen ryzyka. Z Krajowej Oceny Ryzyka wynika, że wskutek przeprowadzonych przez GIIF kontroli zidentyfikowano najczęstsze naruszenia obowiązków nakładanych nową ustawą, przede wszystkim związane z nieprawidłową identyfikacją beneficjenta rzeczywistego, niewłaściwym udokumentowaniem przeprowadzenia oceny ryzyka, niedokonywaniem bieżącej analizy transakcji, niezapewnieniem pracownikom odpowiednich szkoleń.

Mogłoby się zatem wydawać, że okres najbardziej dynamicznych zmian w otoczeniu prawnym, które w sposób bezpośredni kreują system przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu w Polsce, jest już za nami. Nic bardziej mylnego. Na horyzoncie bowiem już czeka dyrektywa AML V, która istotnie zmienia przepisy wprowadzone dyrektywą AML IV, a które znalazły swoją implementację w naszej nowej ustawie. Państwa członkowskie muszą transponować przepisy dyrektywy AML V do 10.01.2020 r. Zmiany dotyczące obejmują większą przejrzystość na temat tego, kto tak naprawdę jest właścicielem spółek i trustów. W tym celu obowiązkowo wprowadzone mają być publiczne rejestry beneficjentów rzeczywistych dla osób prawnych. Ten szerszy dostęp do części informacji o beneficjentach rzeczywistych usprawni kontrolę publiczną i przyczyni się do zapobiegania niewłaściwemu wykorzystaniu podmiotów prawnych do celów prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Krajowe rejestry informacji o beneficjentach rzeczywistych zostaną połączone bezpośrednio, aby ułatwić współpracę i wymianę informacji między państwami członkowskimi. Ponadto państwa członkowskie będą musiały wprowadzić mechanizmy weryfikacji informacji o beneficjentach rzeczywistych zebranych przez rejestry, aby poprawić dokładność informacji i wiarygodność tych rejestrów. Ponadto zgodnie z dyrektywą państwa członkowskie będą musiały ustanowić scentralizowane rejestry rachunków bankowych lub systemy wyszukiwania w celu identyfikacji posiadaczy rachunków bankowych i płatniczych. Nowe przepisy dyrektywy mają również za cel przeciwdziałać ryzyku finansowania terroryzmu związanemu z anonimowym użyciem wirtualnych walut i instrumentów przedpłaconych. Przepisy będą miały teraz zastosowanie do podmiotów, które świadczą usługi związane z utrzymywaniem, przechowywaniem i transferem walut wirtualnych, usługi podobne do usług świadczonych przez audytorów, zewnętrznych księgowych i doradców podatkowych, którzy są już objęci dyrektywą AML IV, oraz handlujących dziełami sztuki. Ci nowi gracze będą musieli zidentyfikować swoich klientów i zgłaszać wszelkie podejrzane działania jednostkom analityki finansowej. Ponadto V dyrektywa AML rozszerzy kryteria oceny krajów trzecich wysokiego ryzyka i zapewni wspólny wysoki poziom zabezpieczeń przepływów finansowych z takich krajów.

Około 6 miesięcy po przyjęciu V dyrektywy AML UE przyjęła VI dyrektywę AML, którą państwa członkowskie muszą transponować do 3.12.2020 r. Dyrektywa ta wymienia 22 konkretne przestępstwa źródłowe dotyczące prania pieniędzy, które powinny być kryminalizowane we wszystkich państwach UE. Niektóre z bardziej interesujących to przestępstwa przeciwko środowisku, cyberprzestępczość oraz bezpośrednie i pośrednie przestępstwa podatkowe. Instytucje będą musiały dogłębnie zrozumieć istotę tych przestępstw bazowych, by móc zastosować odpowiednie czynniki zarządzania ryzykiem. Przepisy dyrektywy rozszerzają zakres odpowiedzialności karnej osób prawnych oraz osób na niektórych stanowiskach (przedstawiciele, decydenci lub osoby uprawnione do sprawowania kontroli), którzy popełniają przestępstwa na rzecz swojej organizacji, w tym jeżeli przestępstwo było możliwe z powodu braku nadzoru lub kontroli nad danym podmiotem.

Na koniec nie wypada nie wspomnieć o fakcie, że w dniu 4.07.2019 r. opublikowano ponadto na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego projekt nowelizacji u.p.p.p. Główną implikacją dla instytucji finansowych wynikającą z tego projektu będzie objęcie karami pieniężnymi z art. 154 nowej ustawy do 1 000 000 złotych już nie tylko wyznaczonych członków zarządu, lecz także przedstawicieli kadry kierowniczej wyznaczonych na podstawie art. 6 i 8 nowej ustawy. Pojawienie się osobistej odpowiedzialności coraz to szerszego kręgu osób odpowiedzialnych za system przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu niech będzie kolejnym asumptem do pochylenia się nad skutecznością naszych wewnętrznych systemów.

Powyższe zmiany stanu prawnego w obszarze przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu prowadzą do wniosku, że obszar ten będzie podlegał ciągłym zmianom w najbliższym okresie. Właściwe przygotowanie się na te wyzwania poprzez odpowiednie zrozumienie już istniejących przepisów wydaje się więc oczywiste.

Mam nadzieję, że niniejszy komentarz, którego współautorami są uznani praktycy w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy reprezentujący sektor bankowy i maklerski, prawnicy z uznanych polskich kancelarii prawnych oraz specjaliści z doświadczeniem pracy w organach nadzoru (Urząd Komisji Nadzoru Finansowego oraz Generalny Inspektor Informacji Finansowej), ułatwi Państwu codzienne zmagania z tematyką przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Na koniec chciałbym podziękować bardzo całemu zespołowi redakcyjnemu Wolters Kluwer Polska za wsparcie w procesie wydawniczym.

Szczególne podziękowania należą się również Magdalenie Jaczewskiej, która wspierała mnie na każdym etapie powstawania komentarza oraz była jego pierwszym i mocno krytycznym czytelnikiem.

Warszawa, październik 2019 r.

Wojciech Kapica – redaktor

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)Zakres przedmiotowy

Przepis art. 1 u.p.p.p. ma charakter informacyjny i ogólnie charakteryzuje zakres przedmiotowy ustawy, która oprócz przepisów normujących środki bezpośrednio służące przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w celu ochrony interesu publicznego, reguluje również obowiązki instytucji obowiązanych.

Zgodnie z motywem 1 preambuły dyrektywy AML IV „przepływy pieniędzy pochodzących z nielegalnych źródeł mogą szkodzić integralności, stabilności i wiarygodności sektora finansowego oraz stanowić zagrożenie dla rynku wewnętrznego Unii, jak również rozwoju międzynarodowego. Pranie pieniędzy, finansowanie terroryzmu i przestępczości zorganizowanej nadal stanowią poważny problem, którym należy się zająć na szczeblu Unii. Oprócz dalszego rozwijania instrumentów prawnokarnych na szczeblu Unii niezbędne są ukierunkowane i proporcjonalne działania zapobiegające wykorzystaniu systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, które to...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX