Krasuski Andrzej, Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, wyd. IV

Komentarze
Opublikowano: WK 2015
Stan prawny: 1 czerwca 2015 r.
Autor komentarza:

Prawo telekomunikacyjne. Komentarz, wyd. IV

Autor fragmentu:

WPROWADZENIE

I

Od dawna łączność towarzyszy człowiekowi jako nieodzowny element jego rozwoju. Z historycznego punktu widzenia początki łączności sięgają czasów starożytnych, kiedy to około 450 lat przed naszą erą po raz pierwszy Grecy do komunikowania się na odległość zastosowali optyczne kodowanie liter alfabetu. Postęp cywilizacyjny przyczynił się również do rozwoju łączności, czego przejawem było tworzenie nowych metod komunikacji na odległość. Przełomowym etapem rozwoju łączności było skonstruowanie pod koniec XVIII w. we Francji telegrafu semaforowego. Dzięki temu urządzeniu zapewniono po raz pierwszy w historii przekaz informacji na odległość 220 km. Drugim tak wielkim osiągnięciem w telekomunikacji było wynalezienie przez Grahama Bella w 1876 r. telefonu. Datę pierwszego przekazu telekomunikacyjnego – 10 marca 1876 r., kiedy przesłano historyczne zdanie wypowiedziane przez Grahama Bella: „Watsonie, proszę przyjść tutaj, pilnie pana potrzebuję” – traktuje się jako dzień narodzin przewodowej komunikacji telefonicznej.

Na początku XXI w. wysoko rozwinięty sektor telekomunikacji stanowi o sile każdego państwa. Wymieniany jest jako niezbędna przesłanka przeprowadzania procesów inwestycyjnych. Łączność jest aktualnie obecna w każdej dziedzinie gospodarki. Ma ona również istotny wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie obywateli, ochronę granic państwa. Właściwy rozwój sektora telekomunikacji może też podnosić poziom edukacji społeczeństwa. Z tych właśnie powodów rządy wielu państw chętnie widziałyby zagwarantowanie sobie jak największego nadzoru nad tym działem gospodarki. Z drugiej jednak strony rozwój rynku telekomunikacyjnego, zarówno w Polsce, jak i na świecie, nie mógłby się dokonać bez podmiotów innych niż państwowe lub powiązane ze Skarbem Państwa. Właściwy proces pozbywania się przez państwo swojego monopolu na rynku telekomunikacyjnym – z jednej strony – jak też szeroki dostęp przedsiębiorców do prowadzenia działalności gospodarczej na rynku telekomunikacyjnym – z drugiej – stanowią główne warunki rozwoju sektora telekomunikacyjnego. Jednym z celów stawianych na świecie oraz w Polsce na początku XXI w. jest rozwój społeczeństwa informacyjnego. Rozwój rynku telekomunikacyjnego w kierunku upowszechnienia informatyzacji stymulują dwa zjawiska: konwergencja i globalizacja. Pierwsze polega na stopniowym powszechnym przenikaniu się informatyki, telekomunikacji i mediów. Globalizacja polega natomiast na uniwersalizacji rynku, możliwej dzięki standaryzacji rozwiązań technicznych, połączeniom międzysieciowym i rozwojowi globalnych systemów i sieci telekomunikacyjnych.

Aby polski rynek telekomunikacyjny mógł się szybko rozwijać i cel powszechnej informatyzacji mógł zostać osiągnięty, operatorzy telekomunikacyjni dotychczas działający na tym rynku oraz nowi operatorzy zamierzający na nim efektywnie funkcjonować powinni mieć stabilne warunki prowadzenia działalności gospodarczej wynikające z jasnych i precyzyjnych regulacji prawnych. Polityka regulacyjna powinna być spójna z prawem unijnym, jak również uwzględniać przyjęte na szczeblu unijnym strategie, w tym np. wspierać cele i główne działania nakreślone w komunikacie Komisji z 3 marca 2010 r. „Europa 2020: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu” (COM (2010) 2020 final, nieopublikowany w Dz.Urz. UE) oraz w komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z 19 maja 2010 r. zatytułowanym „Europejska agenda cyfrowa” (COM (2010) 245 final, nieopublikowany w Dz.Urz. UE). Dla przykładu należy wskazać, że zgodnie z Europejską Agendą Cyfrową perspektywiczna europejska polityka dotycząca widma powinna promować efektywne zarządzanie widmem przy jednoczesnym uwzględnieniu nadawania poprzez wprowadzenie obowiązku stosowania niektórych częstotliwości zwolnionych w ramach dywidendy cyfrowej dla bezprzewodowego Internetu szerokopasmowego od określonej daty przez zapewnienie dodatkowej elastyczności (również dzięki umożliwieniu handlu częstotliwościami) oraz wspieranie konkurencyjności i innowacyjności. Należy w tym miejscu wskazać również na komunikat Komisji z 11 listopada 2010 r. „W kierunku aktu o jednolitym rynku” (COM (2010) 608 final/2, nieopublikowany w Dz.Urz. UE).

II

Obowiązująca od 3 września 2004 r. ustawa z 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 243 ze zm.) jest szóstą regulacją prawną odnoszącą się do rynku telekomunikacyjnego w Polsce wprowadzoną po II wojnie światowej. Ustawa ta stanowi kontynuację liberalizacji tego rynku w Polsce (zapoczątkowaną ustawą z 21 lipca 2000 r. – Prawo telekomunikacyjne, Dz.U. Nr 73, poz. 852 ze zm.) i wraz z ustawą z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 584 ze zm.) tworzy nowe warunki normatywne dla podmiotów podejmujących lub już prowadzących działalność telekomunikacyjną.

Celem wprowadzenia nowej ustawy regulującej rynek telekomunikacyjny była przede wszystkim realizacja nałożonych na rząd polski w Traktacie Akcesyjnym zobowiązań do zapewnienia zgodności polskiego prawa telekomunikacyjnego z unormowaniami unijnymi z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.

III

Przekazuję Państwu czwarte wydanie mojego komentarza do ustawy – Prawo telekomunikacyjne. Publikacja po raz pierwszy ukazała się 10 lat temu, tj. 15 stycznia 2005 r., kilka miesięcy po wejściu w życie 3 września 2004 r. nowej wówczas ustawy z 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne. Komentarz do prawa telekomunikacyjnego dotyczył zarówno pierwotnej treści tej ustawy, jak i towarzyszył w kolejnych wydaniach jej zmianom.

IV

Wydanie trzecie publikacji Prawo telekomunikacyjne. Komentarz miało miejsce w styczniu 2010 r. i obejmowało stan prawny na 1 grudnia 2009 r. W wydaniu tym były uwzględnione ostatnie zmiany wprowadzone ustawą z 24 kwietnia 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 85, poz. 716), które weszły w życie 6 lipca 2009 r.

W ciągu tych 5 lat, które upłynęły od trzeciego wydania komentarza, ustawa – Prawo telekomunikacyjne została wielokrotnie znowelizowana. W obecnym wydaniu zostały uwzględnione zmiany wynikające z nowelizacji ustawy. W 2010 r. ustawa – Prawo telekomunikacyjne została zmieniona na podstawie ustawy z 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (tekst pierwotny Dz.U. Nr 81, poz. 530) oraz ustawy z 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (tekst pierwotny Dz.U. Nr 106, poz. 675). Kolejną zmianą była nowelizacja wprowadzona na podstawie ustawy z 22 października 2010 r. o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (tekst pierwotny Dz.U. Nr 219, poz. 1443) w zakresie dotyczącym wykorzystania numerów alarmowych. Następnie – na podstawie ustawy z 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. Nr 238, poz. 1578) – do omawianego aktu dodano art. 61a. Ponadto ustawa – Prawo telekomunikacyjne została zmieniona na podstawie ustawy z 29 października 2010 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 229, poz. 1499). Nowela m.in. wprowadzała do ustawy art. 43a pr.tel. dotyczący trybu wystąpienia przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego z wnioskiem o zatwierdzenie szczegółowych warunków regulacyjnych. Kolejna nowelizacja została dokonana na podstawie ustawy z 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych (tekst pierwotny Dz.U. Nr 182, poz. 1228 ze zm.). Zmiany do ustawy – Prawo telekomunikacyjne zostały wprowadzone również na podstawie ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oceny zgodności oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 102, poz. 586), a następnie na podstawie ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 102, poz. 587). Kolejna nowelizacja tego aktu została wprowadzona na podstawie ustawy z 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy o grach hazardowych oraz niektórych innych ustaw (tekst pierwotny Dz.U. Nr 134, poz. 779). Zakres wprowadzonych zmian dotyczył zasad dostępu do danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną, określonych w przepisach art. 180a, 180d oraz 180g pr.tel. Do ustawy – Prawo telekomunikacyjne zostały wprowadzone również zmiany na podstawie ustawy z 30 czerwca 2011 r. o wdrożeniu naziemnej telewizji cyfrowej (tekst pierwotny Dz.U. Nr 153, poz. 903), a następnie na podstawie ustawy z 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 171, poz. 1016). Kolejna nowelizacja ustawy została wprowadzona na podstawie ustawy z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 234, poz. 1390). Dalsze zmiany wprowadzono na podstawie: ustawy z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381); ustawy z 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r., poz. 908) oraz ustawy z 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r., poz. 1256).

Istotne zmiany zostały wprowadzone do ustawy – Prawo telekomunikacyjne ustawą z 16 listopada 2012 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r., poz. 1445 ze zm.). Nowelizacja ta weszła w życie 21 stycznia 2013 r. Główna przyczyna tych zmian wynikała z potrzeby transpozycji do prawa polskiego zmian wprowadzonych w dyrektywach składających się na ramy regulacyjne w zakresie łączności elektronicznej w Unii Europejskiej. O pracach nad reformą unijnych ram regulacyjnych odnoszących się do łączności elektronicznej pisałem we wprowadzeniu do trzeciego wydania komentarza. W dniu 25 listopada 2009 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły przepisy nowelizujące regulacje dotyczące rynku telekomunikacyjnego. Na przepisy te składają się:

1)

dyrektywa 2009/140/WE z 25 listopada 2009 r. zmieniająca dyrektywy 2002/21/WE w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej, 2002/19/WE w sprawie dostępu do sieci i usług łączności elektronicznej oraz wzajemnych połączeń oraz 2002/20/WE w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.Urz. UE 2009 L 337/37 ze zm.),

2)

dyrektywa 2009/136/WE z 25 listopada 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2002/22/WE w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników, dyrektywę 2002/58/WE dotyczącą przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów (Dz.Urz. UE 2009 L 337/11 ze zm.).

Ponadto Parlament Europejski i Rada (WE) przyjęły rozporządzenie nr 1211/2009 z 25 listopada 2009 r. ustanawiające Organ Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej (BEREC) oraz Urząd (Dz.Urz. UE 2009 L 337/1 ze zm.).

Nowelizacja ustawy – Prawo telekomunikacyjne weszła w życie z prawie dwuletnim opóźnieniem w stosunku do terminów transpozycji wskazanych przez ustawodawcę europejskiego. Zgodnie z postanowieniami dyrektyw 2009/136/WE i 2009/140/WE z 2009 r. (zmieniających pakiet dyrektyw łączności elektronicznej) państwa członkowskie miały obowiązek przyjąć i opublikować do 25 maja 2011 r. przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do ich wykonania, przekazując jednocześnie tekst tych przepisów Komisji Europejskiej.

Istniały również inne przyczyny uchwalenia ustawy z 16 listopada 2012 r. o zmianie ustawy – Prawo telekomunikacyjne oraz niektórych innych ustaw. Zmiany wprowadzone nowelą z 16 listopada 2012 r. wynikały również z wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 11 marca 2010 r. w sprawie C-522/08 Telekomunikacja Polska SA w Warszawie v Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Zb.Orz. 2010, s. 2081. Trybunał bowiem orzekł, iż dyrektywę 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 maja 2005 r. dotyczącą nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającą dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.Urz. UE 2005 L 149/22) należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie przepisom krajowym, które poza pewnymi wyjątkami i nie biorąc pod uwagę specyficznych okoliczności danego wypadku, zakazują składania konsumentowi przez sprzedawcę jakichkolwiek ofert wiązanych (pkt 33 zdanie drugie wyroku). Powyższy wyrok stanowi potwierdzenie wcześniejszego wyroku TSUE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawach połączonych C-261/07 i C-299/07 VTB-VAB NV v Total Belgium NV i Galatea BVBA v Sanoma Magazines Belgium NV, Zb. Orz. 2009, s. 2949, pkt 68. Inne przyczyny wynikały z powołania BEREC, konieczności dostosowania polskiego prawa do przepisów rozporządzenia (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 544/2009 z 18 czerwca 2009 r. zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 717/2007 w sprawie roamingu w publicznych sieciach telefonii ruchomej wewnątrz Wspólnoty oraz dyrektywę 2002/21/WE w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.Urz. UE 2004 L 167/12), konieczności zmian przepisów ze względu na wdrożenie Europejskiego Systemu Zarządzania Ruchem Kolejowym (ERTMS)/GSM-R.

Nowela z 16 listopada 2012 r. wprowadziła istotne zmiany m.in. w zakresie dostępu telekomunikacyjnego, w tym dostępu do nieruchomości, w związku ze zmianami wprowadzonymi w przepisie art. 139 pr.tel. Nowela ta wprowadziła nową siatkę pojęciową dotyczącą dostępu telekomunikacyjnego (zakres zmiany definicji o dostępie, udogodnień towarzyszących, nowej definicji usług towarzyszących, sieci dostępu, dostępu do lokalnej pętli abonenckiej).

W wydaniu czwartym komentarza do ustawy – Prawo telekomunikacyjne omówiłem skutki zmian w ustawie – Prawo telekomunikacyjne z punktu widzenia praktycznych problemów związanych z prowadzoną działalnością telekomunikacyjną. Nowela wprowadziła narzędzie prawne dla Prezesa UKE do orzekania rozdziału funkcjonalnego. W obecnym wydaniu została podjęta analiza nowej sytuacji prawnej w tym zakresie w kontekście ustawy – Prawo telekomunikacyjne i postanowień dyrektyw unijnych. W wyniku noweli w istotny sposób zostały zmienione przepisy odnoszące się do elementów treści umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych. Uregulowana została forma elektroniczna jako fakultatywna forma zawarcia umowy o świadczenie usług elektronicznych. Przedstawiona została również analiza problemów prawnych z punktu widzenia dotychczasowych problemów związanych ze stosowaniem formy elektronicznej w obrocie gospodarczym. W noweli z 16 listopada 2012 r. w sposób istotny zostały zmienione przepisy odnoszące się do gospodarki częstotliwościami. W obecnym wydaniu analizie poddano m.in. zmiany przepisów określające warunki współkorzystania z częstotliwości, ograniczenia praw przedsiębiorcy telekomunikacyjnego do wykorzystywania częstotliwości radiowych; klauzule generalne w przesłankach dających podstawę do odmowy przedłużenia rezerwacji częstotliwości. Przedstawiono ponadto problemy związane z ustaleniem opłat za zmianę rezerwacji częstotliwości; omówiono zasady unieważniania przetargów, aukcji i konkursów na rezerwację częstotliwości. Zanalizowano postępowania polegające na przeprowadzeniu aukcji jako samodzielnego trybu przeprowadzania postępowania mającego na celu wyłonienie podmiotu, dla którego zostanie dokonana rezerwacja częstotliwości. Odniosłem się również do zasad wtórnego obrotu prawami do korzystania z częstotliwości, jak również do zasad określania i naliczania opłat za prawo do dysponowania częstotliwościami, a także przedstawiłem regulacje zapobiegające przetrzymywaniu i kumulowaniu praw do korzystania z częstotliwości. W wyniku noweli z 16 listopada 2012 r. zwiększono obowiązki dostawców usług telekomunikacyjnych odnoszących się do tajemnicy telekomunikacyjnej. Dodałem również komentarz do nowego działu VIIa dotyczącego bezpieczeństwa sieci i usług telekomunikacyjnych.

Po noweli z 16 listopada 2012 r. ustawa – Prawo telekomunikacyjne była również kilkakrotnie nowelizowana. Po raz pierwszy ustawą z 14 września 2012 r. o obowiązkach w zakresie informowania o zużyciu energii przez produkty wykorzystujące energię (Dz.U. z 2012 r., poz. 1203). Następnie ustawa – Prawo telekomunikacyjne została zmieniona na podstawie ustawy z 22 listopada 2013 r. o systemie powiadamiania ratunkowego (Dz.U. z 2013 r., poz. 1635 ze zm.). Istotne znaczenie dla działalności telekomunikacyjnej w obszarze świadczenia usług telekomunikacyjnych miało wejście w życie z dniem 25 grudnia 2014 r. ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2014 r., poz. 827). Zgodnie z art. 1 tej ustawy reguluje ona prawa przysługujące konsumentowi, w tym w szczególności:

1)

obowiązki przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem;

2)

zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa;

3)

zasady i tryb wykonania przysługującego konsumentowi prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa;

4)

zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość dotyczącej usług finansowych.

Ustawa o prawach konsumenta, jak również ustawa – Prawo telekomunikacyjne w części, która dotyczy umów o świadczenie usług telekomunikacyjnych zawieranych z konsumentami, stanowią regulacje współistniejące. Na podstawie ustawy z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta zmieniona została treść przepisu art. 172 pr.tel.

W dniu 1 stycznia 2015 r. weszła w życie ustawa z 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz.U. z 2014 r., poz. 1662), która wprowadziła zmiany do ustawy z 29 listopada 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 1182 ze zm.). Choć nowelizacja ta nie dokonała zmian w ustawie – Prawo telekomunikacyjne, to jednak ma istotne znaczenie dla przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy obok ustawy – Prawo telekomunikacyjne są obowiązani stosować przepisy ustawy o ochronie danych osobowych, w odniesieniu zarówno do przetwarzania danych osobowych klientów, potencjalnych klientów, jak również w odniesieniu do pracowników i osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Sposób stosowania ustawy – Prawo telekomunikacyjne i ustawy o ochronie danych osobowych wynika z zasady komplementarności, wyrażonej w art. 5 u.o.d.o. Do nowelizacji ustawy o ochronie danych osobowych na podstawie ustawy z 7 listopada 2014 r. należy odnieść się krytycznie. Co prawda celami tej ustawy o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej miały być m.in. poprawa warunków wykonywania działalności gospodarczej, uproszczenie regulacji, redukcja niektórych obowiązków informacyjnych, jak też ograniczenie obowiązków przedsiębiorców, niemniej jednak wszystkich celów ustawodawca nie zdołał zrealizować. Główna uwaga krytyczna dotyczy tego, że w stosunku do administratorów danych, w tym przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy dokonali zgłoszenia zbiorów danych do rejestru GIODO na podstawie przepisu art. 41 u.o.d.o. i powołali administratora bezpieczeństwa informacji (podlegającego zgłoszeniu do rejestru GIODO), który na podstawie art. 36a ust. 2 pkt 2 u.o.d.o. jest obowiązany do prowadzenia wewnętrznego rejestru zbiorów danych, ustawodawca nie przewidział wykreślenia (bądź z mocy prawa, bądź na podstawie decyzji GIODO) zbiorów danych zarejestrowanych w GIODO. Rejestr zbiorów danych m.in. pełni funkcję informacyjną. W tym kontekście istotne znaczenie ma zasada jawności formalnej. Rejestr jest publicznie dostępny. Brak jest barier dostępu w postaci np. obowiązku wykazania interesu prawnego. Brak jest również ograniczenia finansowego w postaci opłat za dostęp. De facto ustawodawca za pośrednictwem ustawy o ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej zwiększył zakres obowiązków administratorów danych. Krytyczne uwagi należy wyrazić również pod adresem budzącego wątpliwości interpretacyjne art. 35 u.u.w.d.g. będącego przepisem intertemporalnym.

W obecnym wydaniu publikacji Prawo telekomunikacyjne. Komentarz uwzględniony i omówiony został następujący wyrok TSUE. Wyrokiem z 8 kwietnia 2014 r. w połączonych sprawach C-293/12 Digital Rights Ireland Ltd. oraz C-594/12 Kärntner Landesregierung i inni („Digital Rights”), w którym Trybunał orzekł, że dyrektywa 2006/24/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie zatrzymywania generowanych lub przetwarzanych danych w związku ze świadczeniem ogólnie dostępnych usług łączności elektronicznej lub udostępnianiem publicznych sieci łączności oraz zmieniającej dyrektywę 2002/58/WE (Dz.Urz. UE 2006 L 105/54) jest nieważna. Uznał, że przepisy dyrektywy zostały przyjęte z przekroczeniem zasady proporcjonalności na gruncie art. 7, 8 i 52 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE 2010 C 83/389) oraz że przepisy dyrektywy retencyjnej naruszają prawo do prywatności oraz prawo do ochrony danych osobowych wyrażonych w art. 7 i 8 KPP. Trybunał wskazał, że ustanowiony w dyrektywie 2006/24/WE obowiązek zatrzymywania danych w celu ich ewentualnego udostępniania właściwym organom krajowym w istocie realizuje cel interesu ogólnego. Jednakże, odpowiadając na pytanie, czy obowiązek zatrzymywania danych, który został ustanowiony w dyrektywie 2006/24/WE, jest konieczny, zaznaczył, że walka z poważną przestępczością, a zwłaszcza z przestępczością zorganizowaną i terroryzmem, ma „pierwszorzędne znaczenie dla zagwarantowania bezpieczeństwa publicznego, zaś jej skuteczność może w znacznym stopniu zależeć od wykorzystania nowoczesnych technik dochodzeniowo-śledczych. Jednakże tego rodzaju cel interesu ogólnego, mimo że ma on fundamentalne znaczenie, sam w sobie nie uzasadnia stwierdzenia, że system zatrzymywania danych taki jak ten ustanowiony przez dyrektywę 2006/24/WE, jest konieczny do celów tej walki”.

Zdaniem Trybunału dyrektywa 2006/24/WE stanowi szczególnie daleko posuniętą ingerencję w prawa podstawowe ustanowione w art. 7 i 8 KPP. Okoliczność, że zatrzymywanie i późniejsze wykorzystywanie danych jest dokonywane bez poinformowania o tym abonenta lub zarejestrowanego użytkownika, może wywołać u osób, których dane są zatrzymywane czy też wykorzystywane, poczucie, iż ich życie prywatne podlega stałemu nadzorowi. Trybunał zauważył, że obowiązek przechowywania danych przez podmioty do tego zobowiązane dotyczy wszystkich danych o ruchu w sieciach stacjonarnych, mobilnych, a także związanych z dostępem do Internetu, pocztą elektroniczną oraz telefonią internetową. Dyrektywa 2006/24/WE obejmuje swym zakresem stosowania wszystkich abonentów i zarejestrowanych użytkowników, ingeruje zatem w prawa podstawowe prawie wszystkich mieszkańców Unii Europejskiej. Wskazać należy, że zgodnie z art. 1 dyrektywy 2006/24/WE jej celem jest zapewnienie dostępności danych dla dochodzenia, wykrywania i ścigania poważnych przestępstw określonych w ustawodawstwie każdego państwa członkowskiego. Z omawianego wyroku można wywnioskować, iż Trybunał uznał, że środki przyjęte w dyrektywie 2006/24/WE są nieproporcjonalne i nie są konieczne do realizacji celu określonego w art. 1 tej dyrektywy.

Wyrok w sprawie Digital Rights zapadł w trybie prejudycjalnym, określonym w art. 267 TFUE, co oznacza, że jest wiążący dla sądu krajowego, który zwrócił się do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym. Niemniej jednak wyrok taki dla każdego innego sądu krajowego daje wystarczającą podstawę do tego, by uznać ten akt za nieważny w odniesieniu do rozstrzygnięcia, które ma podjąć (por. wyrok ETS z 13 maja 1981 r. w sprawie 66/80 International Chemical Corporation S.p.A. v Amministrazione delle Finanze dello Stato, ECR 1981, s. 1191).

W przypadku orzeczenia o nieważności aktu przyjętego przez instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną działającą w ramach Unii Europejskiej jest ona zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (art. 266 TFUE). Należy zatem przyjąć, iż orzeczenie TSUE o nieważności aktu unijnego w trybie art. 267 TFUE jest skuteczne erga omnes. Ponadto w związku z faktem, iż Trybunał nie ograniczył w czasie skutków wyroku stwierdzającego nieważność, orzeczenie w sprawie Digital Rights odnosi skutek ex tunc (wiąże z mocą wsteczną od chwili wejścia w życie aktu prawnego zakwestionowanego przez TSUE) (por. wyrok w sprawie C-228/92 Roquette Frères, pkt 17).

Jeśli chodzi o skutki wyroku w sprawie Digital Rights w sferze prawa polskiego, przepisy implementujące dyrektywę 2006/24/WE pozostają w mocy do chwili ich uchylenia przez ustawodawcę bądź stwierdzenia niezgodności z Konstytucją RP przez Trybunał Konstytucyjny.

Przepisy dyrektywy retencyjnej od chwili ich wejścia w życie budziły wątpliwości pod względem tego, czy są zgodne z podstawowymi prawami człowieka, takimi jak prawo do prywatności, wolności komunikowania się, czy prawo jednostki do ochrony jej danych osobowych. Nie wszystkie państwa członkowskie zdecydowały się na implementację dyrektywy, niektóre implementowały ją częściowo. Dyrektywa 2006/24/WE była już poddana kontroli Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który nie badał jednak jej zgodności z prawami podstawowymi. W sprawie C-301/06 Irlandia v Parlament i Rada (wyrok TSUE z 10 lutego 2009 r., Zb. Orz. 2009, s. I-593) Trybunał badał prawidłowość podstawy prawnej dyrektywy 2006/24/WE, uznając jednak, że dyrektywa jest ważna. Jednocześnie sądy konstytucyjne w Rumunii, Niemczech i Czechach orzekły o niezgodności przepisów dyrektywy 2006/24/WE z ustawami konstytucyjnymi tych państw (zob. Evaluation report on the Data Retention Directive (Directive 2006/24/EC), Bruksela, 18 kwietnia 2011 r., COM (2011) 225 final, s. 20 i n.).

Na tym tle zapadł wyrok TK z 30 lipca 2014 r., K 23/11 (Dz.U. z 2014 r., poz. 1055), który badał konstytucyjność przepisów uprawniających służby państwowe do stosowania podsłuchów oraz umożliwiających dostęp do danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną (np. do billingów). Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż przepisy uprawniające Policję, Straż Graniczną, organy kontroli skarbowej, Żandarmerię Wojskową, ABW, AW, Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz CBA do uzyskiwania dostępu do danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną przez to, że nie przewidują niezależnej kontroli udostępniania danych telekomunikacyjnych, o których mowa w art. 180c i 180d pr.tel., są niezgodne z art. 47 i 49 w zw. art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Ponadto art. 28 ustawy o ABW, art. 32 ustawy o SKW oraz art. 18 ustawy o CBA, w zakresie, w jakim nie przewidują zniszczenia danych niemających znaczenia dla prowadzonego postępowania, są niezgodne z art. 51 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Przepisy te, w zakresach w nich wskazanych, tracą moc obowiązującą z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

W motywach wyroku sędzia sprawozdawca podkreślił, że „każdy człowiek ma prawo do ochrony przed zewnętrznym monitorowaniem jego aktywności osobistej, w każdym wymiarze – zarówno w świecie realnym, jak i w wirtualnym”. Sędzia sprawozdawca dodał ponadto, iż przepisy muszą zakładać istnienie jednostki w sposób anonimowy, co jest szczególnie ważne w dobie rozwoju nowych technologii.

V

W stosunku do poprzedniego wydania w wydaniu czwartym komentarza zmienił się sposób prezentacji komentowanych przepisów. Zmiany te mają pozwolić łatwiej wyszukiwać interesujące czytelnika zagadnienia i lepiej zrozumieć treść komentarza. Każdy z przepisów został opatrzony tytulikiem. Ponadto w ramach tekstu komentarza zostały wyróżnione śródtytuły oraz ponumerowane tezy. Ze względu na liczne zmiany wprowadzone do ustawy – Prawo telekomunikacyjne w ramach śródtytułów została wyróżniona w większości przypadków również geneza komentowanego przepisu.

W obecnym wydaniu odwołuję się do orzecznictwa sądów administracyjnych i sądów powszechnych, jak również orzecznictwa TSUE. W sposób pogłębiony omówiłem postępowanie administracyjne przed Prezesem UKE, współpracę tego organu administracji łączności z innymi organami administracji publicznej, komentując sposób prowadzenia postępowania, relację przepisów ustawy – Prawo telekomunikacyjne i Kodeksu postępowania administracyjnego, oraz mając na uwadze przepis art. 206 ust. 1 pr.tel.

Komentując przepisy ustawy – Prawo telekomunikacyjne, starałem się uwidocznić wątpliwości interpretacyjne, wskazując jednocześnie możliwe sposoby interpretacji. W większości przypadków przyczyną problemów interpretacyjnych jest brak poprawnej transpozycji przepisów prawa unijnego, kolizja norm wynikających z przepisów w ramach ustawy – Prawo telekomunikacyjne, jak również przepisów ustawy – Prawo telekomunikacyjne i innych ustaw.

Aktualne wydanie przygotowałem z myślą, aby zaoferować je szerokiemu kręgowi adresatów, podmiotów działających na rynku telekomunikacyjnym, w tym przedsiębiorcom telekomunikacyjnym, podmiotom współpracującym z przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi i osobom korzystającym z usług telekomunikacyjnych. Liczę na to, że publikacja ta zainteresuje również organy administracji, w tym w szczególności organy administracji łączności, tj. Ministra Administracji i Cyfryzacji, Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, organy administracji publicznej współdziałające w ramach postępowań określonych w ustawie – Prawo telekomunikacyjne oraz – na podstawie art. 206 ust. 1 pr.tel. – w Kodeksie postępowania administracyjnego. Obecne wydanie komentarza może być również pomocne w pracy sądów administracyjnych i powszechnych, środowiska naukowego oraz wszystkich innych osób, które interesują się tą gałęzią gospodarki i uregulowań prawnych.

Nie wszystkie zagadnienia udało się opisać w sposób kompleksowy i jednoznacznie ocenić. W niektórych przypadkach przedstawiłem poglądy doktryny, czasami rozbieżne, a czasami tylko własny punkt widzenia. Ze względu na złożoność problematyki działalności telekomunikacyjnej i ograniczone ramy niniejszej publikacji niektóre z zagadnień będą wymagały odrębnej, pogłębionej analizy w dysertacjach, opiniach itd.

VI

Chciałbym podziękować moim bliskim za wyrozumiałość i stworzenie mi warunków niezbędnych do napisania czwartego wydania publikacji Prawo telekomunikacyjne. Komentarz.

VII

Mam nadzieję, że przedstawione Państwu opracowanie okaże się pomocnym narzędziem w zrozumieniu i stosowaniu ustawy – Prawo telekomunikacyjne. Chciałbym Państwa poprosić o nadsyłanie uwag, opinii i komentarzy na adres: akrasuski@akrasuski.com. Z pewnością będą one pomocne podczas prac nad kolejnym wydaniem.

Dr Andrzej Krasuski

radca prawny

Warszawa, 2015 r.

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)Zakres przedmiotowy i cele ustawy

Budowa ustawy - Prawo telekomunikacyjne

1.

Budowę ustawy z 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 243 ze zm.) należy analizować z punktu widzenia zgodności z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej" (Dz.U. Nr 100, poz. 908). Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie art. 14 ust. 4 pkt 1 ustawy o Radzie Ministrów (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 392 ze zm.). Znaczenie tego rozporządzenia zostało określone w orzecznictwie sądów cywilnych i administracyjnych. Dla przykładu należy wskazać, że w wyroku SN z 15 czerwca 2012 r., II CSK 436/11(LEX nr 1232234) Sąd Najwyższy orzekł, iż jakkolwiek naruszenie przepisów rozporządzenia z 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej" nie wywołuje z mocy prawa żadnych ujemnych skutków, to jednak trzeba uwzględnić, że zawiera ono ważne zalecenia dotyczące tworzenia aktów prawnych. Ustalając standardy poprawnej legislacji, ustala ono...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX