Kisilowska Helena (red.), Prawo budowlane z umowami w działalności inwestycyjnej. Komentarz, wyd. II

Budownictwo to dziedzina działalności człowieka związana z wznoszeniem obiektów budowlanych, czyli materialnych pomieszczeń o względnie trwałym charakterze, na gruncie, czyli wycinku powierzchni ziemskiej, a także z przebudową, odbudową, modernizacją i konserwacją obiektów już istniejących oraz z ich rozbiórką. Jest to również gałąź wiedzy praktycznej dotyczącej techniki stosowanej przy budowaniu. Budownictwo to także dział gospodarki obejmujący projektowanie, wznoszenie, remontowanie, rekonstrukcje, utrzymanie, konserwacje i rozbiórkę obiektów budowlanych.

Prawo budowlane to przepisy regulujące budownictwo oraz określające działalność organów administracji, których kompetencje dotyczą budownictwa.

Dość oczywiste jest, że działalność w sferze budownictwa powoduje wiele konsekwencji, zarówno dotyczących wzajemnych relacji między ludźmi zaangażowanymi bezpośrednio w akt wznoszenia obiektu oraz działania i czynności poprzedzające i przygotowujące ten akt, jak i odnoszących się do sytuacji następujących na skutek i w związku z tym aktem, dla których zmiany wywołane powstaniem obiektu mają jakiekolwiek znaczenie. Sama złożoność budowania, jak również indywidualnie i społecznie ważne związane z tym następstwa wymagają uwzględnienia w działalności budowlanej wielu czynników, wpływających na samo budowanie oraz związanych z powstaniem i istnieniem obiektu. Uzyskanie pewności, iż będą one uwzględnione zarówno przez budowniczych, jak i późniejszych użytkowników wymaga, aby ustanowić w tym obszarze nadzór i kontrolę, które będą stosowane przez organy państwa. Regulacje z zakresu prawa budowlanego są więc potrzebne. Znaczenie tych regulacji jest nader istotne, a ich respektowanie ma duży wpływ na warunki życia w wielu aspektach. Ważna i potrzebna jest także znajomość prawa budowlanego.

Ustawa jest aktem normatywnym, zawierającym ustanowione przez uprawnione organy państwa normy prawne - reguły postępowania (nakazy lub zakazy), które regulują stosunki powstające w wyniku podejmowania i prowadzenia przez ludzi różnego rodzaju działalności.

Na normę prawną składają się trzy elementy: hipoteza (określa sytuację faktyczną, do której norma ma mieć zastosowanie), dyspozycja (określa nakazany sposób zachowania - nakaz lub zakaz) oraz sankcja (określa negatywne następstwa w postaci dolegliwości osobistej lub majątkowej, którą ma spowodować niepodporządkowanie się dyspozycji normy w sytuacji określonej hipotezą).

Poszczególne normy, będące elementarnymi częściami prawa, zawarte są w przepisach, czyli elementarnych częściach aktu normatywnego. Nie zawsze są one przedstawione wystarczająco jasno, aby ustalenie ich treści było proste i oczywiste. Przeciwnie - bardzo często ustalenie treści normy może wymagać nawet skomplikowanych zabiegów, zwanych interpretacją przepisu.

W obowiązującym w Polsce porządku prawnym powszechnie obowiązujące normy prawne mogą być ustanawiane przez akty normatywne zaliczone przez Konstytucję RP (art. 87) do tzw. zamkniętego systemu źródeł prawa. Należą do tego systemu:

Zgodnie z art. 93 Konstytucji RP nie są źródłami powszechnie obowiązującego prawa inne akty normatywne, jak zarządzenia organów administracji czy innego rodzaju akty wewnętrzne, które mogą być wiążące tylko dla administracji.

Całość obowiązujących norm prawnych zawartych we wszystkich aktach normatywnych tworzy system prawa. System prawa jest obszerną i złożoną strukturą. Prawoznawstwo wyodrębnia w systemie prawa przede wszystkim gałęzie prawa, to znaczy takie jego części, które grupują normy dotyczące tego samego lub podobnego przedmiotu regulacji. Do gałęzi prawa należą: prawo cywilne, które reguluje stosunki majątkowe, prawo karne, prawo konstytucyjne czy prawo administracyjne, które reguluje stosunki powstające między organami administracji a innymi podmiotami w obszarze działalności związanej z zaspokajaniem różnorodnych potrzeb społecznych, realizowanej zarówno przez te organy, jak i inne podmioty (osoby fizyczne lub osoby prawne).

Normy prawa administracyjnego regulują stosunki prawne powstające w obszarze administrowania, czyli organizowania i zaspokajania różnych potrzeb społecznych. Ten obszar jest bardzo rozległy. Można w nim wyodrębniać rozmaite przedmiotowo dziedziny działalności, służące zaspokajaniu odmiennych rodzajowo potrzeb. Należą do niego takie dziedziny, jak: oświata, szkolnictwo, ochrona zdrowia, komunikacja.

Jedną z takich dziedzin jest budownictwo, regulowane przez normy z zakresu prawa budowlanego, będącego jedną z dziedzin prawa administracyjnego. Do źródeł prawa budowlanego należą - obok Konstytucji RP - ustawy i akty wykonawcze, które za przedmiot regulacji mają sprawy budownictwa.

W Konstytucji RP za unormowanie odnoszące się wprost do budownictwa należy uznać art. 75, ustanawiający obowiązek wspierania przez władze publiczne rozwoju budownictwa socjalnego oraz popierania działań obywateli zmierzających do uzyskania własnego mieszkania. Ponadto istnieją jeszcze inne zawarte w Konstytucji RP normy o zakresie powszechnym i dotyczące także budownictwa, np. przepisy o ochronie własności i dziedziczenia, o wolności gospodarczej, nakładające na władze publiczne obowiązek ochrony przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi, a także przepisy o gwarancjach procesowych.

Zasadniczym i podstawowym obowiązującym obecnie aktem prawnym z zakresu prawa budowlanego jest ustawa z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane. Obok tej ustawy na prawo budowlane składają się inne jeszcze ustawy oraz rozporządzenia, czyli akty wykonawcze wydane na podstawie delegacji zawartych w ustawach.

Obowiązująca od 1 stycznia 1995 r. ustawa z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane miała w przeszłości poprzedniczki - kilka innych ustaw (lub aktów równej rangi), które normowały problematykę budownictwa.

Pierwsze akty tego rodzaju to wydane w okresie przedwojennym i obowiązujące w zasadzie do 1961 r.:

Pierwsza nowa powojenna ustawa całościowo regulująca dziedzinę budownictwa to ustawa z 31 stycznia 1961 r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 7, poz. 46 ze zm.), która weszła w życie 14 sierpnia 1961 r. Z dniem 1 marca 1975 r. ustawę z 1961 r. zastąpiła ustawa z 24 października 1974 r. - Prawo budowlane (Dz. U. Nr 38, poz. 229 ze zm.). Ustawę tę z dniem 1 stycznia 1995 r. zastąpiono obecnie obowiązującą ustawą z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane.

Ustawa z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane jest zasadniczym i podstawowym aktem prawnym z zakresu prawa budowlanego. Ustawa ta od czasu wejścia w życie była wielokrotnie zmieniana - opublikowano już jej trzy uwzględniające zmiany teksty jednolite. Pierwotnie ustawa została opublikowana w Dz. U. z 1994 r. Nr 89, poz. 414, pierwszy tekst jednolity zamieszczono w Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126, drugi - w Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016, trzeci zaś ogłoszono w Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118.

Oprócz ustawy - Prawo budowlane problematykę budownictwa regulują także inne ustawy i akty wykonawcze.

Do ustaw normujących kwestie związane z budownictwem należy zaliczyć m.in.:

Aktami wykonawczymi regulującymi problematykę budownictwa są m.in.:

Wśród wydanych dotąd komentarzy i opracowań dotyczących prawa budowlanego na uwagę zasługują zwłaszcza następujące:

- Prawo budowlane. Komentarz, red. Z. Niewiadomski, Warszawa 2006;

- E. Radziszewski, Prawo budowlane. Przepisy i komentarz, Warszawa 2006;

- Z. Kostka, Prawo budowlane - komentarz, Gdańsk 2005;

- B. Bodziony, P. Gniadzik, Prawo budowlane z komentarzem, Jaktorów 2004;

- J. Siegień, Prawo budowlane. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2002;

- B. Bodziony, R. Dziwiński, P. Gniadzik, Prawo budowlane - komentarz, Warszawa 1998;

- S. Kuśmierz, B. Kurzępa, Prawo budowlane, Tarnobrzeg 1996;

- W. Radecki, Prawo budowlane z 1994 roku oraz wybrane przepisy wykonawcze. Komentarz, Wrocław 1995.

Niniejszy Komentarz jest kolejną próbą na tym polu. W niczym nie umniejszając dokonań poprzedników i niezaprzeczalnych walorów już wydanych opracowań, autorzy niniejszej pracy proponują jeszcze jedno możliwie pełne i aktualne objaśnienie ważnego aktu normatywnego, a w niezbędnym zakresie - także związanych z nim innych aktów prawnych, aby ułatwić Czytelnikowi zarówno dotarcie do obowiązującego przepisu, jak i zrozumienie treści praw i obowiązków zeń wynikających.