Jakubowski Sebastian, Prusik Adrian, Pracownicze plany kapitałowe. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: WKP 2019
Stan prawny: 1 maja 2019 r.
Autorzy komentarza:

Pracownicze plany kapitałowe. Komentarz

Autorzy fragmentu:

Wstęp

Uchwalenie przez Sejm w 1999 r. ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz ustawy o pracowniczych programach emerytalnych zainicjowało powstanie rynku emerytalnego w Polsce. Przez 20 lat rozwój tego rynku stanowił ważny, acz niedoceniany, element polskiej transformacji gospodarczej. Dla dynamicznego rozwoju gospodarczego i społecznego konieczne było przyjęcie tych nowoczesnych, jak na owe czasy, rozwiązań prawnych. Obecne szybkie starzenie się polskiego społeczeństwa oraz nasilające się procesy migracyjne wymuszają stosowanie nowych rozwiązań. Na ustawodawcy ciąży obowiązek nieustannego wdrażania nowych idei, które są odpowiedzią na społeczne i gospodarcze potrzeby Polski. Wyrazem tego było uchwalenie przez Sejm 4.10.2018 r. ustawy o pracowniczych planach kapitałowych.

Zasadniczym novum jest zastosowanie w systemie pracowniczych planów kapitałowych mechanizmu automatycznego zapisu. Teoretyczne podwaliny pod opracowanie tego mechanizmu pojawiły się dopiero na początku XXI w. Badania z zakresu psychologii ekonomicznej wykazały, że najlepszym sposobem na podniesienie stopy partycypacji w dobrowolnych programach emerytalnych jest wprowadzenie automatycznego zapisu z możliwością zrezygnowania z uiszczania składek. Mechanizm automatycznego zapisu eliminuje konieczność podejmowania trudnej decyzji przez osoby pracujące, jaką jest rezygnacja z bieżącej konsumpcji i rozpoczęcie procesu systematycznego i długookresowego oszczędzania. Zarówno z punktu widzenia psychologicznego, jak i ekonomicznego najbardziej efektywne jest podnoszenie stopy oszczędności w długim okresie. Tymczasem z powodu krótkowzroczności (myopia) istota ludzka nie jest chętna do znacznego ograniczania własnej konsumpcji na rzecz wyższej emerytury. Stąd też konieczność zbudowana fundamentów instytucjonalnych dla funkcjonowania pracowniczych programów emerytalnych z automatycznym zapisem. To na ustawodawcy ciąży obowiązek stworzenia ram prawnych dla powstania i rozwoju segmentu rynku emerytalnego, który oparty jest na najnowszych rozwiązaniach organizacyjno-finansowych.

Pierwszym krajem na świecie, który zdecydował się na wdrożenie dobrowolnego pracowniczego programu emerytalnego z automatycznym zapisem na poziomie krajowym była Nowa Zelandia. System Kiwi Saver zaczął działać 2.07.2007 r. na podstawie ustawy z 6.08.2006 r. i dzięki mechanizmowi automatycznego zapisu oraz zachętom finansowym udało się osiągnąć bardzo wysoki odsetek osób uczestniczących w programie. Obecnie ponad trzy czwarte Nowozelandczyków w wieku produkcyjnym (18–65 lat) aktywnie uczestniczy w systemie Kiwi Saver.

Kolejnym krajem, który zastosował mechanizm automatycznego zapisu w pracowniczych programach emerytalnych, była Wielka Brytania. W kraju tym, w przeciwieństwie do Nowej Zelandii, nie stworzono zupełnie nowego segmentu rynku emerytalnego. Zmodyfikowano jedynie przepisy regulujące funkcjonowanie już istniejących pracowniczych programów emerytalnych. Novum było jedynie utworzenie rządowego National Employment Savings Trust w 2010 r. To otwarty dla wszystkich przedsiębiorców fundusz, który oferuje bardzo niskie koszty obsługi. Celem jego funkcjonowania jest ułatwienie pracodawcom wdrożenia mechanizmu automatycznego zapisu do pracowniczego programu emerytalnego.

Obecnie mechanizm automatycznego zapisywania pracowników do indywidualnych programów emerytalnych wprowadzają Polska i Turcja. W obu krajach rozwiązania prawne oparte są przede wszystkim na modelu brytyjskim. Zarówno w Turcji, jak i Polsce nowe rozwiązania wprowadzane są etapami i obejmują wszystkie osoby zatrudnione, a nie tylko wkraczające na rynek pracy.

Niniejszy Komentarz powstał w czasie pierwszego półrocza obowiązywania ustawy o pracowniczych planach kapitałowych. W zasadzie niemożliwe było odwoływanie się do dorobku orzecznictwa czy doktryny, które dotyczyłyby bezpośrednio nowych przepisów. Dodatkowym wyzwaniem jest brak praktyki, która zacznie się wykształcać dopiero od połowy 2019 r. Doniosłość społeczno-gospodarcza funkcjonowania systemu pracowniczych planów kapitałowych uzasadniała przygotowanie opracowania, które zawiera propozycje wykładni przyjętych przez ustawodawcę.

Jest to jeden z pierwszych komentarzy do ustawy o pracowniczych planach kapitałowych, który ukazuje się na polskim rynku wydawniczym. Autorami są: przedstawiciel świata nauki – autor i współautor licznych publikacji z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych i ekonomii emerytalnej oraz praktyk – radca prawny, na co dzień zajmujący się problematyką funkcjonowania pracowniczych programów emerytalnych oraz pracowniczych planów kapitałowych. Publikacja jest pracą zbiorową, ale nie wspólną, stąd każdy z autorów odpowiada za swoje poglądy.

Komentarz uwzględnia stan prawny i literaturę na 1.05.2019 r.

Wrocław, maj 2019 r.

Sebastian Jakubowski

Adrian Prusik

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)Przedmiot regulacji

1.

Etapy funkcjonowania PPK. Przepis określa zakres regulacji zawarty w ustawie o pracowniczych planach kapitałowych. Treść art. 1 u.p.p.k. wskazuje na główne „etapy” funkcjonowania PPK poddane regulacji ustawy: etap tworzenia, sprowadzający się do kreowania relacji prawnych, którego stronami są podmiot zatrudniający, instytucja finansowa oraz osoby zatrudnione; etap akumulacji środków i zarządzania nimi, tj. finansowania i dokonywania wpłat do PPK, jak również dokonywania wypłat transferowych: etap dystrybucji środków po osiągnięciu określonego w ustawie wieku.

2.

Charakter prawny pracowniczych planów kapitałowych. Instytucja pracowniczych planów kapitałowych niewątpliwie ma wieloaspektowy charakter. Dotyczy ona szeroko pojętych stosunków zatrudnienia. Nie jest to jednak regulacja stricte z zakresu prawa pracy. Stosunek pracy jest głównym, ale nie jedynym tytułem uczestnictwa w pracowniczych planach kapitałowych. Ustawa nie odwołuje się w sprawach...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX