Kwapisz-Krygel Krystyna, Postępowanie w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: WK 2015
Stan prawny: 30 września 2014 r.
Autor komentarza:

Postępowanie w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Komentarz

Autor fragmentu:

Wprowadzenie

W dniu 16 kwietnia 2003 r. Polska podpisała Traktat dotyczący przystąpienia do Unii Europejskiej – Traktat z dnia 16 kwietnia 2003 r. między Królestwem Belgii, Królestwem Danii, Republiką Federalną Niemiec, Republiką Grecką, Królestwem Hiszpanii, Republiką Francuską, Irlandią, Republiką Włoską, Wielkim Księstwem Luksemburga, Królestwem Niderlandów, Republiką Austrii, Republiką Portugalską, Republiką Finlandii, Królestwem Szwecji, Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej) a Republiką Czeską, Republiką Estońską, Republiką Cypryjską, Republiką Łotewską, Republiką Litewską, Republiką Węgierską, Republiką Malty, Rzeczypospolitą Polską, Republiką Słowenii, Republiką Słowacką dotyczący przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej do Unii Europejskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864 z późn. zm., zał.), zwany traktatem akcesyjnym lub traktatem ateńskim. Traktat wszedł w życie 1 maja 2004 r. Tym samym 10 ww. państw kandydujących stało się od 1 maja 2004 r. członkami UE i stronami traktatów stanowiących jej podstawę.

Z uwagi na podpisanie traktatu akcesyjnego w zakresie problematyki związanej z udzielaniem pomocy publicznej od 1 maja 2004 r. w Polsce obowiązują właściwe w tym zakresie przepisy prawa unijnego, określające zarówno warunki dopuszczalności pomocy publicznej, jak i zasady nadzorowania pomocy publicznej. Zgodnie z tymi przepisami, organem nadzorującym pomoc publiczną udzielaną w państwach członkowskich jest Komisja Europejska. Wprowadzenie tych zasad spowodowało utratę w tym zakresie uprawnień Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a w konsekwencji – także wprowadzenie zmian w sposobie prowadzenia postępowań w sprawach dotyczących pomocy publicznej.

Za uzasadnieniem projektu ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (druk sejmowy nr 2636, Sejm RP IV kadencji, http://orka.sejm.gov.pl, s. 41) należy wskazać, że konieczne stało się zmodyfikowanie obowiązujących w tej materii w 2004 r. przepisów i określenie:

„1) trybu postępowania poprzedzającego zgłoszenie do Komisji Europejskiej wniosku o ocenę programu pomocowego lub pomocy ad hoc,

2) trybu postępowania w trakcie prowadzonego przez Komisją Europejską badania wniosku o udzielenie pomocy,

3) zasad kontroli ex post udzielanej pomocy, w tym kontroli w siedzibie przedsiębiorcy,

4) zwrotu pomocy oraz obowiązków sprawozdawczych”.

Do 1 maja 2004 r. zamiar udzielenia pomocy publicznej był zgłaszany Prezesowi UOKiK, natomiast po tej dacie zamiar ten podlega zgłoszeniu do Komisji Europejskiej. Następstwem szczegółowego uregulowania tej problematyki w przepisach ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 z późn. zm.) była utrata mocy ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz. U. Nr 141, poz. 1177 z późn. zm.). Uchylona ustawa zawierała zarówno przepisy prawa materialnego, czyli głównie definicje podstawowych pojęć związanych z pomocą publiczną, warunki, po spełnieniu których pomoc dla przedsiębiorców mogła być udzielona, a także przepisy proceduralne, czyli działania, które musiały być podjęte, aby otrzymać pomoc państwa oraz przepisy dotyczące nadzorowania pomocy publicznej.

Uzyskanie przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w UE spowodowało, że pomoc udzielana przedsiębiorcom podlega ocenie względem zgodności z regułami wspólnego rynku. W prawie unijnym w chwili wejścia w życie przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej kwestie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom regulowane były przez art. 36, 73, 86–89 i 296 TWE (a obecnie art. 42, 93, 106–109 i 346 TFUE) oraz wydane na ich podstawie rozporządzenia, w tym w szczególności:

1)

rozporządzenie Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis (Dz. Urz. WE L 10 z 13.01.2001, s. 30; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 8, t. 2, s. 138, z późn. zm.);

2)

rozporządzenie Komisji (WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw (Dz. Urz. WE L 10 z 13.01.2001, s. 33; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 8, t. 2, s. 141, z późn. zm.);

3)

rozporządzenie Rady (WE) nr 994/98 z dnia 7 maja 1998 r. dotyczące stosowania art. 92 i 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską do niektórych kategorii horyzontalnej pomocy państwa (Dz. Urz. WE L 142 z 14.05.1998, s. 1; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 8, t. 1, s. 1, z późn. zm.);

4)

rozporządzenie Rady (WE) nr 1540/98 z dnia 29 lipca 1998 r. ustanawiające nowe zasady pomocy dla przemysłu stoczniowego (Dz. Urz. WE L 202 z 18.07.1998, s. 1);

5)

rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE do pomocy szkoleniowej (Dz. Urz. WE L 10 z 13.01.2001, s. 20; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 8, t. 2, s. 128, z późn. zm.);

6)

rozporządzenie Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 108 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. WE L 83 z 27.03.1999, s. 1; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 8, t. 1, s. 339, z późn. zm.).

Jak czytamy dalej w uzasadnieniu z 2004 r., s. 38, „przepisy zawarte w rozporządzeniach są, zgodnie z art. 249 TWE [obecnie art. 288 TFUE – przyp. aut.], bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich, a więc nie wymagają implementacji do prawa krajowego. Z dniem akcesji przepisy te (zgodnie z art. 91 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej) stały się elementem polskiego systemu prawnego, mając pierwszeństwo przed ustawami (w przypadku kolizji pomiędzy przepisami wspólnotowymi a polskimi ustawami)”. Z uwagi na powyższe niezbędne stało się doprecyzowanie w polskim ustawodawstwie szczegółowej procedury związanej z pomocą publiczną oraz powołanie krajowego organu odpowiedzialnego za kontakty z Komisją Europejską w toku tego postępowania.

Ustawa o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej dokonuje częściowego wdrożenia obecnie już uchylonej, o czym będzie mowa w komentarzu do art. 1, dyrektywy Komisji 80/723/EWG z dnia 25 czerwca 1980 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi (Dz. Urz. WE L 195 z 29.07.1980, s. 35; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 8, t. 1, s. 20, z późn. zm.), zmieniona m.in. przez dyrektywę 2000/52/WE (Dz. Urz. WE L 193 z 29.07.2000, s. 75; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 8, t. 2, s. 11).

Już art. 1 u.p.s.p.p. zawiera definicję „pomocy publicznej” jako pomocy państwa spełniającej przesłanki określone w art. 87 ust. 1 TWE. Należy wskazać, że art. 87 TWE został zmieniony według numeracji ustalonej przez art. 6 pkt I ppkt 51 oraz art. 12 ust. 1 Traktatu z Amsterdamu zmieniającego Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre związane z nimi akty (Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/31 ze sprost.) w związku z przystąpieniem Polski do UE. Obecnie aby pomoc państwa została uznana za publiczną i podlegała zasadom określonym w przepisach komentowanej ustawy, musi ona spełniać przesłanki określone w art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE L 326 z 26.10.2012, s. 1). Pomocą publiczną jest zatem wszelka pomoc, która kumulatywnie spełnia następujące przesłanki:

1)

jej beneficjentem jest przedsiębiorca w rozumieniu funkcjonalnym,

2)

jest udzielona za pośrednictwem lub ze źródeł państwowych w jakiejkolwiek formie,

3)

stanowi korzyść dla beneficjenta oraz jest selektywna,

4)

grozi zakłóceniem konkurencji lub zakłóca ją przez sprzyjanie niektórym przedsiębiorcom,

5)

wpływa na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi UE .

Adresatem pomocy publicznej są zatem wyłącznie przedsiębiorcy, jednakże Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej nie zawiera definicji tego podmiotu. Pojęcie to zdefiniowane zostało w orzecznictwie sądów unijnych oraz Komisji Europejskiej. Przedsiębiorcą jest każdy podmiot zaangażowany w działalność gospodarczą, niezależnie od jego formy prawnej i sposobu jego finansowania. Orzecznictwo skupia się nie na formie prawnej podmiotu, ale na jego funkcji – działalności.

Komentowana ustawa określa zasady postępowania w sprawach dotyczących pomocy publicznej, w tym:

1)

postępowanie w sprawie przygotowania do notyfikacji projektów programów pomocowych, projektów pomocy indywidualnej oraz projektów pomocy indywidualnej na restrukturyzację;

2)

zasady współpracy Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz ministra właściwego do spraw rolnictwa z podmiotami opracowującymi programy pomocowe, podmiotami udzielającymi pomocy, podmiotami ubiegającymi się o pomoc oraz beneficjentami pomocy, w zakresie pomocy publicznej;

3)

zasady reprezentowania Rzeczypospolitej Polskiej przed Trybunałem Sprawiedliwości i Sądem Pierwszej Instancji w sprawach z zakresu pomocy publicznej;

4)

zasady i tryb zwrotu pomocy publicznej;

5)

zasady monitorowania pomocy publicznej.

Komisja Europejska ma możliwość wydawania rozporządzeń, na podstawie których pewne kategorie pomocy nie wymagają wcześniejszej notyfikacji ani uzyskania zgody Komisji oraz są uznane za zgodne ze wspólnym rynkiem i w związku z tym są to pomoc de minimis i projekty objęte tzw. wyłączeniami grupowymi.

Kwestię przyznawania pomocy w ramach wyłączeń grupowych do 30 czerwca 2014 r. regulowało rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Dz. Urz. UE L 214 z 9.08.2008, s. 3, z późn. zm.; zwane w literaturze rozporządzeniem w sprawie wyłączeń blokowych). Rozporządzenie to zostało uchylone przez rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014, s. 1).

Pomoc de minimis stanowi szczególną kategorię wsparcia udzielanego przez państwo, gdyż uznaje się, że ze względu na swą małą wartość nie powoduje ona zakłócenia konkurencji w wymiarze unijnym. Zasady udzielania pomocy de minimis określa rozporządzenie Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, s. 1, z późn. zm.).

Ustawa o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej weszła w życie w dniu 31 maja 2004 r. Ustawa składa się z 10 rozdziałów:

1)

Przepisy ogólne,

2)

Postępowanie notyfikacyjne,

3)

Postępowanie przed Komisją,

4)

Zwrot pomocy przyznanej niezgodnie z zasadami wspólnego rynku oraz pomocy wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem,

5)

Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości,

6)

Monitorowanie pomocy publicznej,

7)

Kontrola u beneficjenta pomocy,

8)

Kary pieniężne,

9)

Zmiany w przepisach obowiązujących,

10)

Przepisy przejściowe i końcowe.

Komentowana ustawa do dziś była kilkakrotnie zmieniana. Nowelizacje miały na celu dostosowanie jej przepisów do zmieniających się regulacji unijnych z zakresu pomocy publicznej dotyczących procedur jej udzielania. Doprecyzowano także rozwiązania m.in. w zakresie postępowania dotyczącego projektu ustawy będącej programem pomocowym opracowywanym przez podmiot niebędący organem administracji publicznej oraz zakresu dokumentów i informacji przedkładanych przez podmiot ubiegający się o uzyskanie pomocy de minimis bądź pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie.

Komentarz odzwierciedla stan prawny na 30 września 2014 r.

Krystyna Kwapisz-Krygel

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)ZAKRES USTAWY

Ustawa o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej dokonuje częściowego wdrożenia dyrektywy Komisji 80/723/EWG z dnia 25 czerwca 1980 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi, zmienionej m.in. przez dyrektywę 2000/52/WE.

Należy podnieść, że powyżej wskazana dyrektywa została uchylona przez dyrektywę Komisji 2006/111/WE z dnia 16 listopada 2006 r. w sprawie przejrzystości stosunków finansowych między państwami członkowskimi a przedsiębiorstwami publicznymi, a także w sprawie przejrzystości finansowej wewnątrz określonych przedsiębiorstw (wersja skodyfikowana) (Dz. Urz. UE L 318 z 17.11.2006, s. 17).

Dnia 16 kwietnia 2003 r. podpisano Traktat dotyczący przystąpienia Polski do UE (zwany traktatem akcesyjnym lub traktatem ateńskim), który wszedł w życie 1 maja 2004 r. Z uwagi na jego podpisanie w zakresie problematyki związanej z udzielaniem pomocy publicznej od 1 maja 2004 r. w...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX