Partyk Aleksandra, Partyk Tomasz, Opłaty za czynności adwokackie. Komentarz, wyd. III

Komentowane rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800) stanowi jeden z dwóch – obok rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 1801) – aktów prawnych, które z dniem 1 stycznia 2016 r. zastąpiły dotychczas obowiązujące rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 461). Jak wskazano w uzasadnieniu przedmiotowych zmian legislacyjnych, „wymienione kwestie dotyczą bowiem odmiennych przedmiotów: ustalenia wynagrodzenia za czynności adwokata ustanowionego przez organ państwa do udzielenia pomocy prawnej z urzędu oraz opłaty za czynności adwokata mającej stanowić podstawę do zasądzenia na rzecz strony wygrywającej kosztów postępowania”. Rozporządzenie realizuje upoważnienie ustawowe zawarte w art. 16 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 615 z późn. zm.).

W komentowanym rozporządzeniu dokonano przede wszystkim podwyższenia wysokości stawek minimalnych wynagrodzenia adwokackiego, ustalając ich wymiar, w pierwotnym tekście rozporządzenia, zasadniczo na poziomie dwukrotności stawek minimalnych przewidzianych w rozporządzeniu z 2002 r. Była to zmiana istotna, bowiem stawki te na gruncie poprzednio obowiązującej regulacji były oczywiście niewspółmierne do realiów i rzeczywistego honorarium adwokackiego. Prowadziło to do stanu, w którym strona wygrywająca postępowanie nie uzyskiwała realnego zwrotu celowych i niezbędnych kosztów procesu, bowiem uwzględniane w tym zakresie wynagrodzenie pełnomocnika wyliczane było według stawek rażąco zaniżonych w stosunku do rzeczywistych kosztów ponoszonych z tego tytułu.

Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1668) dokonano nowelizacji komentowanego rozporządzenia, obniżając wysokość stawek minimalnych w nim określonych. Nadto zmniejszono w szczególny sposób wysokość stawek minimalnych w sprawach o eksmisję z lokalu mieszkalnego, ze skargi na czynność komornika, w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniu projektu rozporządzenia zmieniającego wskazano w szczególności, że „na Radzie Ministrów spoczywa obowiązek zapewnienia zwykłym ludziom dostępu do procesów sądowych bez obaw, że wystąpienie z pozwem ich zrujnuje. Dlatego też Minister Sprawiedliwości podjął się prac nad zmianą poprzedniego rozporządzenia [...] i zdecydował, że w wysokości nowych stawek będzie już uwzględniona realna sytuacja materialna społeczeństwa, a nie wyłącznie zamożnych elit. [...] Minister Sprawiedliwości dokonał więc szczegółowej analizy wszystkich opłat i zmienił je, biorąc pod uwagę przede wszystkim zasobność portfeli przeciętnych Polaków”. Projekt rozporządzenia zmieniającego został negatywnie zaopiniowany w toku konsultacji społecznych, w szczególności przez Naczelną Radę Adwokacką. Również Krajowa Rada Sądownictwa, wskazując w szczególności, iż „w rzeczywistości sąd zasądza koszty procesu (w tym także koszty zastępstwa procesowego) na rzecz strony wygrywającej sprawę sądową, a nie jej pełnomocnika. Ich wysokość powinna więc zostać ustalona na poziomie, który zagwarantuje stronie wygrywającej zwrot co najmniej w «godziwej» wysokości. Obecnie projektowane stawki wynagrodzenia minimalnego za czynności adwokatów i radców prawnych gwarancji takiej nie przewidują, a wręcz stwarzają uprzywilejowaną sytuację prawną dla strony przegrywającej, która swoim zachowaniem doprowadziła do konieczności wszczęcia i prowadzenia postępowania sądowego lub ewentualnie sama wystąpiła z nieuzasadnionymi żądaniami”.