Niezgódka-Medek Małgorzata, Pęk Ryszard, Krajowa Rada Sądownictwa. Komentarz

Komentarze
Opublikowano: LEX 2013
Stan prawny: 1 kwietnia 2013 r.
Autorzy komentarza:

Krajowa Rada Sądownictwa. Komentarz

Autorzy fragmentu:

Wstęp

O znaczeniu Krajowej Rady Sądownictwa świadczy fakt, że była ona, obok Senatu, pierwszym organem powołanym w wyniku rozmów Okrągłego Stołu, których celem była przebudowa ustroju państwa. O jej utworzeniu przesądziła ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o zmianie Konstytucji PRL (Dz. U. Nr 19, poz. 101), a instytucjonalne uregulowanie nastąpiło w ustawie z dnia 20 grudnia 1989 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz. U. Nr 73, poz. 435 z późn. zm.). Uznano wtedy za pilną potrzebę utworzenie specjalnej instytucji, która będzie stać na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów, a tym samym stanie się gwarantem przestrzegania fundamentów praworządności. Tę podstawową funkcję Rady docenił i utrwalił ustrojodawca, włączając ją do systemu konstytucyjnych organów państwa, najpierw w ustawie konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 84, poz. 426 z późn. zm.), a następnie w Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstruując w tej Konstytucji podstawy ustroju na zasadzie trójpodziału władzy państwowej, zdawano sobie sprawę z tego, że władza sądownicza jest w niej segmentem najsłabszym. W dużej mierze wynika to z przyczyn natury strukturalnej. Władzę tę stanowi i sprawuje każdy skład orzekający, a nie sąd pojmowany jako urząd, co z istoty prowadzi do rozproszenia jej ośrodków. Jako jedyna władza ta nie ma inicjatywy ustawodawczej ani jednolitej instytucjonalnej i personalnej reprezentacji na poziomie centralnym, co utrudnia utrzymywanie przez nią partnerskich stosunków z władzami ustawodawczą i wykonawczą. W celu zapewnienia równowagi trzech władz w art. 173 Konstytucji RP podkreślono odrębność i niezależność władzy sądowniczej, a tym samym obowiązek respektowania tej niezależności przez pozostałe władze. Jednocześnie w art. 186 ust. 1 ustrojodawca powierzył zadanie stania na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów Krajowej Radzie Sądownictwa.

Zarówno poprzednie ustawy o KRS, jak i obecnie obowiązująca z dnia 12 maja 2011 r. (Dz. U. Nr 126, poz. 714 z późn. zm.) wyposażały Radę w dosyć oszczędne instrumentarium prawne, mające służyć realizacji tej ważnej ustrojowo funkcji. Podstawowym środkiem jest tu uprawnienie do wyłącznego przedstawiania Prezydentowi RP wniosków o nominacje na wszystkie stanowiska sędziowskie, poczynając od sądu rejonowego, a na Sądzie Najwyższym kończąc oraz dbałość o przestrzeganie przez sędziów etyki sędziowskiej. Drugim środkiem jest możliwość wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności z konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Wreszcie Radzie przysługują uprawnienia do wyrażania w ramach przyznanych jej kompetencji opinii, podejmowania uchwał, formułowania stanowisk, postulatów bądź protestów.

Ta ograniczoność środków działania Rady wynika z dwóch głównych przyczyn. Pierwszą jest jej szczególny, niespotykany w naszym systemie skład osobowy, w którym zapewniono udział przedstawicieli wszystkich trzech władz, wiążąc z tym przesadnie optymistyczną nadzieję, że Rada stanie się swoistą platformą ich współdziałania. Druga wynika z przyjętego założenia o głównie opiniodawczym, a nie stanowiącym charakterze jej kompetencji. Z obu tych przyczyn od początku powoływania Krajowej Rady Sądownictwa trwają spory o jej istotę i ustrojowy charakter, przy czym brak zgodności poglądów w tej mierze występuje nie tylko w doktrynie, ale i w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. W doktrynie, przykładowo, Radę uznaje się za „niezależny pozajudykacyjny organ władzy sądowniczej” (B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Warszawa 1999, s. 548), za organ „uplasowany pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą” (L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2000, s. 357) albo za organ „sui generis, działający w sferze szeroko rozumianej administracji publicznej” (Prawo konstytucyjne Rzeczypospolitej Polskiej, pod red. P. Sarneckiego, Warszawa 2002, s. 337).

Z kolei Trybunał Konstytucyjny określał Radę jako „centralny organ państwowy, którego funkcje powiązane są z władzą sądowniczą” (wyrok z dnia 15 grudnia 1999 r., P 6/99, OTK 1999, nr 7, poz. 164), traktował ją jako „najwyższą reprezentację środowiska sędziowskiego” (wyroki z dnia 18 lutego 2004 r., K 12/03, OTK-A 2004, nr 2, poz. 8 czy z dnia 19 lipca 2005 r., K 28/04, OTK-A 2005, nr 7, poz. 81), uznawał, że „mieści się ona w pojęciu organu administracji publicznej w rozumieniu art. 79 Konstytucji” (wyrok z dnia 29 listopada 2007 r., SK 43/06, OTK-A 2007, nr 10, poz. 130), by wreszcie stwierdzić, że „status prawny KRS jest niejednolity i trudny do jednoznacznego zakwalifikowania” (wyrok z dnia 27 maja 2008 r., SK 57/06, OTK-A 2008, nr 4, poz. 63). Ostatnio w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r., K 1/12 (OTK-A 2012, nr 11, poz. 134) Trybunał uznał Radę za „konstytucyjnie umocowaną reprezentację władzy sądowniczej”. Wypowiedź ta znalazła się na marginesie głównych rozważań o przedmiocie rozpoznawanej sprawy, w związku z czym w motywach tego orzeczenia nie powołano bliższych argumentów przemawiających za możliwością pojmowania w tak jednoznaczny sposób obecnej jej istoty ustrojowej. Propozycję tę należy jednak przyjąć z najwyższą uwagą zarówno ze względu na jej doniosły walor poznawczo-ustrojowy, jak i z uwagi na autorytet organu, od którego pochodzi.

Niniejsze opracowanie zawiera pogłębione uwagi do obowiązującej ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa i ma charakter klasycznego komentarza, którego celem jest przede wszystkim pomoc w rozumieniu i stosowaniu obowiązujących przepisów. Jego autorami są Sędziowie Naczelnego Sądu Administracyjnego – obecna i były wiceprzewodniczący Rady. Oboje, jako jej przedstawiciele, brali aktywny udział w opracowaniu projektu tej ustawy, a potem w dalszym jej etapie legislacyjnym. Są więc osobami szczególnie predestynowanymi do kompetentnego objaśnienia jej przepisów.

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)Konstytucyjne umocowanie, pozycja i zadania Rady

1.

Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, która weszła w życie w dniu 18 lipca 2011 r., zastąpiła dotychczas obowiązującą ustawę z dnia 27 lipca 2001 r o Krajowej Radzie Sądownictwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 67 z późn. zm.). Konieczność uchwalenia nowej ustawy była spowodowana przede wszystkim potrzebą wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 listopada 2009 r. (K 62/07, OTK-A 2009, nr 10, poz. 149), w którym orzeczono o niezgodności z Konstytucją rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 13 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego trybu działania Krajowej Rady Sądownictwa oraz postępowania przed Radą (Dz. U. Nr 219, poz. 1623 z późn. zm.).

2.

Konstytucja RP w art. 187 ust. 4 wyraźnie wskazuje, że: „Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa”. Ponieważ art. 12 ust. 6ustawy o KRS z 2001 r. upoważnił Prezydenta RP do...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX