Czaplicki Kazimierz W. i in., Kodeks wyborczy. Komentarz

Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112 z późn. zm.) jest pierwszym tej rangi aktem prawnym dotyczącym polskiego prawa wyborczego.

Na przedkodeksowe prawo wyborcze w Polsce składało się pięć ustaw (ordynacji) wyborczych, uchwalonych w okresie od 1990 r. do 2004 r. i wielokrotnie zmienianych. Te akty prawne nie stanowiły spójnego, stabilnego systemu prawa. Nie były wzajemnie komplementarne, a występujące między nimi różnice w sposobie uregulowania takich samych instytucji wyborczych nie zawsze miały merytoryczne uzasadnienie. Lekarstwa na tę chorobę, dotykającą nie tylko prawo wyborcze, upatrywano w kodeksie wyborczym. Ustawie noszącej miano kodeksu przypisuje się bowiem zwykle cechy regulacji porządkującej i stabilizującej określoną dziedzinę prawa. Kodyfikacja nie powinna polegać jedynie na połączeniu w jeden akt prawny wielu przepisów dotyczących tej samej materii. Służyć ma przede wszystkim ich usystematyzowaniu, uzupełnieniu oraz uproszczeniu. Od prawa skodyfikowanego oczekuje się również większej jego stabilności, o czym mogą świadczyć określone w Regulaminie Sejmu (uchwała Sejmu RP z dnia 30 lipca 1992 r., tekst jedn.: M.P. z 2012 r. poz. 32 z późn. zm.) utrudnienia we wprowadzaniu zmian do kodeksu.

Wnioskujący o uchwalenie kodeksu wyborczego te właśnie cele mieli na uwadze. Zakładali, że kodeks wyborczy nie powinien dokonywać przełomowych zmian w treści prawa wyborczego. Daleko idące innowacje mogłyby być zresztą niemożliwe ze względu na obowiązujący porządek konstytucyjny. Należy jednak odnotować, że za sprawą kodeksu wyborczego między innymi stworzono niektórym kategoriom wyborców możliwość głosowania przez pełnomocnika, a także głosowania korespondencyjnego. Wprowadzono również jednomandatowe okręgi wyborcze w wyborach do Senatu RP i w wyborach do rad gmin w gminach niebędących miastami na prawach powiatu.

Wartości i zalety kodeksu wyborczego są poddawane próbie czasu. Czas, jaki upłynął od jego uchwalenia pokazuje, że sam kodeks nie jest dostateczną gwarancją stabilności prawa wyborczego. Kodeks wyborczy był już bowiem kilkunastokrotnie nowelizowany, w tym kilkakrotnie przed wejściem w życie. Wiadomo też, że kolejne projekty zmian kodeksu zostały zgłoszone i są na różnych etapach procesu legislacyjnego. Z tych powodów zamysł zbudowania uporządkowanego i przejrzystego systemu prawa wyborczego może być również trudny do zrealizowania.

Za największą zaletę kodeksu wyborczego można uznać więc to, że w ogóle jest. Stanowi kolejny krok do stworzenia od dawna postulowanego, usystematyzowanego, dobrego prawa wyborczego.

Autorzy komentarza do kodeksu wyborczego od wielu lat są związani z administracją wyborczą (Państwową Komisją Wyborczą i Krajowym Biurem Wyborczym). Są to więc osoby, które swojej wiedzy na temat wyborów nie czerpią wyłącznie z lektury przepisów prawa wyborczego. Komentarz nie jest jednak tylko praktycznym poradnikiem dla tych, którzy są zaangażowani w przeprowadzanie wyborów albo interesują się ich przebiegiem. Spotkać w nim można również nawiązania i odniesienia do orzecznictwa sądowego oraz do piśmiennictwa dotyczącego prawa wyborczego i prawa konstytucyjnego, w zakresie niezbędnym do należytego omówienia komentowanych przepisów.