Stefański Ryszard A. (red.), Zabłocki Stanisław (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do art. 1-166

Komentarze
Opublikowano: WKP 2017
Stan prawny: 12 sierpnia 2017 r.
Autorzy komentarza:

Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do art. 1-166

Autorzy fragmentu:

Wprowadzenie

Kodeks postępowania karnego z 6.09.1997 r. był kilkadziesiąt razy nowelizowany. Różna była, rzecz jasna, skala i głębokość tych zmian. Czasem były to tylko drobne korekty, służące usunięciu niedoskonałości w technice legislacyjnej lub spowodowane koniecznością implementacji orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego lub Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Kilkakrotnie dokonano jednak zmian tak fundamentalnych, że powodowały one, iż wiele instytucji karnoprocesowych istotnie różni się obecnie od ich pierwotnego kształtu. Głębokie zmiany zostały wprowadzone ustawą z 20.07.2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego oraz ustawy – Kodeks karny skarbowy (Dz.U. poz. 717). Co prawda zakres tej nowelizacji był pozornie niezbyt szeroki. Niemniej, jeśli idzie o trzy instytucje (nieważność postępowania, kasację oraz najsurowszy środek zapobiegawczy – tymczasowe aresztowanie), miały one charakter wręcz fundamentalny. Nie tylko głębokie, lecz także obejmujące bardzo obszerne partie Kodeksu, były nowelizacje wprowadzone: ustawą z 10.01.2003 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. poz. 155 ze zm.), ustawą z 27.09.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1247 ze zm.), która z kolei została istotnie zmodyfikowana ustawą z 20.02.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 396) oraz ustawą z 11.03.2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 437 ze zm.). Fundamentalne znacznie miała ustawa z 27.09.2013 r., która wprowadziła nowy model rozprawy głównej, nadając jej charakter zbliżony do pełnej kontradyktoryjności, co pociągnęło za sobą niezwykle istotne zmiany w zakresie postępowania dowodowego, odwoławczego, a w niewielkim stopniu także i postępowania przygotowawczego. Weszła ona w życie 1.07.2015 r., a wprowadzone przez nią zmiany obowiązywały do 14.04.2016 r., bowiem od 15.04.2016 r. zaczęły obowiązywać zmiany przewidziane w ustawie z 11.03.2016 r., która w dużym stopniu odwróciła zasady wprowadzone ustawą z 27.09.2013 r. Niektóre ze zmian wprowadzonych ustawą z 27.09.2013 r. zostaną jednak omówione w niniejszym komentarzu, gdyż wywarły one tak głęboki wpływ na inne z unormowań, które zostały pozostawione w strukturze Kodeksu, że bez poznania założeń zmian uchylonych nie jest możliwe prawidłowe odczytanie treści tych przepisów nowelizacji wrześniowej z 2013 r., których nowelizacja marcowa z 2016 r. nie dotknęła. Niezależnie od powyższego, z uwagi na przepisy intertemporalne ustawy z 11.03.2016 r. do określonej puli spraw zastosowanie będą miały przepisy w brzmieniu nadanym im we wrześniu 2013 r., a w trybie kasacyjnym proceduralna prawidłowość tych postępowań długo jeszcze będzie badana właśnie z uwzględnieniem treści przepisów uchwalonych w 2013 r. Odrębną kwestią są liczne i bardzo obszerne zmiany wprowadzane sukcesywnie w dziale XIII Kodeksu, obejmującym postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych.

Już po tych modelowych reformach, przepisy Kodeksu postępowania karnego zostały zmienione:

ustawą z 10.06.2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. poz. 1070),

ustawą z 22.06.2016 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1020),

ustawą z 16.11.2016 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2138),

ustawą z 15.12.2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. poz. 2261),

ustawą z 16.11.2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. poz. 1948),

ustawą z 10.02.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 244),

ustawą z 23.03.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw(Dz.U. poz. 768),

ustawą z 23.03.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 966),

ustawą z 23.03.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. poz. 773).

Tak liczne zmiany zmuszają osoby stosujące przepisy tego Kodeksu nie tylko do systematycznego śledzenia działań i zamierzeń ustawodawcy, lecz także dokonywania wykładni nowych przepisów, co jest utrudnione ze względu na wywołaną nowelizacjami ich niespójność oraz niejasne sformułowanie niektórych z nich. W związku z tym duża rola przypada orzecznictwu Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych oraz opracowaniom naukowym. Szczególnie ważne są komentarze, które ze swej istoty mają być pomocne praktykom, poszukującym rozwiązań wyłaniających się problemów prawnych.

Aby uczynić zadość tym oczekiwaniom, Autorzy komentarza, reprezentujący zarówno naukę, jak i praktykę, starali się nie pominąć żadnej istotnej kwestii, która może wyłonić się w toku postępowania przygotowawczego i sądowego. Przy objaśnianiu poszczególnych przepisów, w szerokim zakresie został wykorzystany dorobek zarówno doktryny, jak i judykatury. Licznie prezentowane są poglądy wypowiadane w literaturze i w orzecznictwie, w tym niekiedy przeciwstawne, co do których w tej ostatniej sytuacji zajmowane jest jednak przez Autora komentującego dany przepis jasne stanowisko, które z zapatrywań podziela. Odwołanie się do wszystkich reprezentowanych poglądów pozwala korzystającemu z komentarza na poznanie pogłębionej argumentacji i sięgnięcie do opracowań źródłowych.

W wielu miejscach cytowane są in extenso orzeczenia, zwłaszcza Sądu Najwyższego, ze względu na szczególne ich znaczenie. Wprawdzie ex hypothesi nie mają one mocy wiążącej, ale przede wszystkim z mocy autorytetu najwyższego organu sadowego (argumentum ex auctoritate), siły argumentacji (argument racjonalności) i tzw. motywacji prognostycznej, oddziałują pośrednio na orzecznictwo niższych sądów oraz innych organów stosujących przepisy tego Kodeksu.

Szczególną wagę komentujący przywiązali do nowych lub zmienionych przepisów, co do których nie ma jeszcze w ogóle literatury lub jest ona jedynie nieliczna, a orzecznictwo nie zostało jeszcze wykształcone lub ujednolicone.

Komentarz jest opracowaniem zbiorowym, lecz nie wspólnym. Lektura poszczególnych partii dzieła nie może nasuwać co do tego żadnych wątpliwości już tylko w myśl sentencji: co człowiek, to styl. Jeśli chodzi o płaszczyznę merytoryczną, każdy z Autorów wyraża własny punkt widzenia w zakresie tych zagadnień, które podjął się skomentować. Staraliśmy się jednak uniknąć sprzeczności pomiędzy zapatrywaniami wyrażanymi w różnych partiach komentarza, a dotyczącymi powiązanych ze sobą problemów.

Na zakończenie tych krótkich wstępnych uwag kierujemy do Czytelników dzieła prośbę o przekazywanie na adres Wydawnictwa lub w postaci publikowanych recenzji krytycznych uwag, które pozwoliłyby uniknąć dostrzeżonych i wytkniętych błędów oraz usterek w ewentualnych kolejnych edycjach komentarza.

Warszawa, czerwiec 2017 r.

Ryszard A. Stefański, Stanisław Zabłocki

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)Podsądność

1.

Artykuł 1 zawiera normę podstawową dla całego postępowania karnego. Nakazuje ona, aby w sprawach należących do właściwości sądów postępowanie toczyło się według przepisów Kodeksu postępowania karnego. Nie straciło na aktualności twierdzenie, że założeniem tej regulacji jest wyraźne podkreślenie, już na wstępie ustawy procesowej, iż żadna inna władza nie może rozpoznawać spraw karnych należących do właściwości sądów. Z drugiej strony istnienie tego unormowania ma na celu wskazanie, że przepisy Kodeksu postępowania karnego są dla sądów wyłącznym wskaźnikiem postępowania i że rozpoznając sprawę, powinny one kierować się wyłącznie tą ustawą (A. Mogilnicki, E.S. Rappaport, Ustawy karne Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Kodeks postępowania karnego. Część II. Motywy ustawodawcze, Warszawa 1929, s. 10–11, zob. również Nowe kodeksy karne z uzasadnieniami, Warszawa 1997, s. 396).

2.

Sprawowanie wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych musi być podporządkowane określonemu modus...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX