Świecki Dariusz (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I, wyd. IV

Komentarze
Opublikowano: WKP 2018
Stan prawny: 1 lipca 2018 r.
Autorzy komentarza:

Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I, wyd. IV

Autorzy fragmentu:

Wprowadzenie

Kodeks postępowania karnego podlegał ostatnio licznym i głębokim nowelizacjom. Wprowadzona z dniem 1.07.2015 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 1247 i Dz.U. z 2015 r. poz. 396) wielka reforma procedury karnej została odwrócona nowelizacją z 11.03.2016 r. (Dz.U. poz. 437 ze zm.). W jej wyniku nastąpił powrót do zwiększonej inkwizycyjności postępowania sądowego kosztem jego kontradyktoryjności. W tym aspekcie nastąpiło fundamentalne odejście od reformy procedury karnej, zwiększającej kontradyktoryjność, która obowiązywała od 1.07.2015 r. Oparta na zasadzie inkwizycyjności nowelizacja z 11.03.2016 r. przywróciła reguły przeprowadzania dowodów sprzed 1.07.2015 r. Nie doprowadziła natomiast do całkowitego odwrócenia zmian dokonanych poprzednią reformą, gdyż w większości pozostawiła uregulowania, które nie odnoszą się do kontradyktoryjnego przeprowadzania dowodów. Ponadto dokonano pomniejszych nowelizacji, m.in. ustawami z 10.06.2016 r. (Dz.U. poz. 1070) oraz z 23.03.2017 r. (Dz.U. poz. 768). Zmiany odnoszące się do procedury karnej wprowadziła także ustawa z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r. poz. 5 ze zm.) – m.in. do części wojskowej Kodeksu postępowania karnego w związku z likwidacją Izby Wojskowej Sądu Najwyższego. Ustawa ta przewiduje również nowy środek zaskarżenia w postaci skargi nadzwyczajnej. W postępowaniu w sprawie tej skargi w sprawach karnych w zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy o SN stosuje się przepisy Kodeksu postępowania karnego dotyczące kasacji. Ponadto w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych ustawą z 10.01.2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 201) w wyniku implementacji do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/41/UE z 3.04.2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych (Dz.Urz. UE L 130, s. 1) wprowadzono nową instytucję w postaci europejskiego nakazu dochodzeniowego (rozdział 62c). Ustawa nowelizująca weszła w życie 8.02.2018 r.

Aktualne wydanie komentarza uwzględnia wszystkie te zmiany.

Konsekwencją nowelizacji z 11.03.2016 r., a także późniejszych zmian jest zróżnicowany stan procesowy spraw co do zakresu i sposobu stosowania nowych i dotychczasowych przepisów. Konieczne są zatem wskazówki i pomoc w interpretacji poszczególnych przepisów. Temu celowi służy niniejszy komentarz. Proporcjonalnie do charakteru wprowadzonych zmian w komentarzu dokonano analizy poszczególnych znowelizowanych przepisów, wskazując na pojawiające się wątpliwości interpretacyjne oraz przedstawiając propozycje ich rozwiązania.

W komentarzu wykorzystano dotychczasowy dorobek piśmiennictwa prawniczego. Starano się wszechstronnie, aczkolwiek w syntetyczny sposób przedstawić poglądy doktryny, jak również zaprezentować stanowisko jej przedstawicieli w kwestiach spornych. Na początku każdego rozdziału umieszczono też zestawienie literatury.

W komentarzu zebrano również dorobek judykatury. W szerokim zakresie cytowane jest orzecznictwo Sądu Najwyższego, ale z krytyczną refleksją, gdy wypowiadane poglądy budzą wątpliwości. Dokonano selektywnego doboru orzecznictwa, w tym pod kątem jego aktualności na gruncie obowiązujących przepisów. Wybrano orzeczenia najistotniejsze, zwłaszcza o charakterze precedensowym, gdy przedstawiony pogląd ma znaczenie dla praktyki.

W publikacji główny nacisk położono na kwestie sporne przy stosowaniu przepisów. Myślą przewodnią podczas jej tworzenia było bowiem wydobywanie wątpliwości interpretacyjnych, a nie ich unikanie. W ten sposób starano się wyjść naprzeciw oczekiwaniom praktyków, aby komentarz nie kończył się tam, gdzie zaczynają się problemy.

Realizacja wskazanego celu wymagała nie tylko diagnozy, lecz także przedstawienia propozycji konkretnych rozwiązań. Zaprezentowane w komentarzu poglądy mogą budzić kontrowersje, zwłaszcza gdy wynikają z funkcjonalnej wykładni przepisów. Należy jednak mieć nadzieję, że będą one stanowiły przyczynek do dalszej dyskusji prawniczej.

Komentarz pełni przede wszystkim funkcję przewodnika po tekście ustawy. Przepisy procesowe mają jednak to do siebie, że stanowią naczynia połączone i nie da się ich objaśniać w oderwaniu od otoczenia normatywnego, w którym funkcjonują. Przy komentowaniu poszczególnych przepisów starano się więc pokazać ich wzajemne powiązania i zależności, aby całościowo przedstawić poszczególne instytucje procesowe.

W publikacji szczegółowo omówiono przepisy regulujące postępowanie ze stosunków międzynarodowych. Implementacja aktów unijnego prawa pochodnego do polskiego porządku prawnego – oparta na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń – nie tylko oznacza wiele zmian w podejściu do dotychczasowych form współpracy międzynarodowej, lecz przede wszystkim wymaga uwzględniania praktyki, jaka w tej materii się ukształtowała. Rosnąca liczba spraw karnych z elementem zagranicznym stwarza problemy ze stosowaniem przepisów prawa krajowego i międzynarodowego. Dlatego w głównej mierze skoncentrowano się na aspektach praktycznych i technicznych poszczególnych form współpracy międzynarodowej z jednoczesnym uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Od unormowań proceduralnych w dużej mierze zależy sprawne działanie wymiaru sprawiedliwości. Nie ma jednak prawa doskonałego, zawsze konieczna jest jego interpretacja. Chodzi wszakże nie o samą egzegezę tekstu prawnego, ale o jej cel. W komentarzu zostały objaśnione przepisy pod kątem ich funkcjonowania i funkcjonalności, dlatego jego autorami są praktycy z długoletnim doświadczeniem sędziowskim i prokuratorskim, ale również o zacięciu naukowym, mający swój ugruntowany dorobek w literaturze prawniczej.

Publikacja jest skierowana przede wszystkim do praktyków prawa, a więc sędziów, prokuratorów, adwokatów i radców prawnych. Stanowi też źródło wiedzy dla aplikantów zawodów prawniczych.

Autor fragmentu:
Art. 1art(1)Podsądność

Podstawowe źródła prawa karnego procesowego

1.

W art. 1 ustawodawca statuuje jako podstawowe, ale nie jedyne źródło prawa karnego procesowego, Kodeks postępowania karnego. Podstawowym aktem prawa obowiązującego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej jest bowiem Konstytucja RP (art. 8 ust. 2), której przepisy mogą być w niektórych sytuacjach stosowane bezpośrednio. Zagadnienie bezpośredniego stosowania norm ustawy zasadniczej jest niezwykle złożone. Podstawowym problemem jest bowiem możliwość oparcia orzeczenia bezpośrednio na normach Konstytucji RP. Wydaje się zasadne, że w sytuacji kiedy źródłem normy prawnej są jedynie postanowienia Konstytucji RP, po stronie sądów istnieje uprawnienie do stosowania wprost postanowień ustawy zasadniczej. Mamy wówczas do czynienia z normami samowykonalnymi (por. P. Czarny, B. Naleziński, Bezpośrednie..., s. 134), z tym zastrzeżeniem, że dopuszczalne jest jedynie stosowanie tych norm, które wyznaczają zakaz ingerencji w sferę wolności innego podmiotu, lub norm, które wyznaczają...

Pełna treść dostępna po zalogowaniu do LEX