Sobońska Małgorzata, Rola negocjacji w procedurze dobrowolnego poddania się odpowiedzialności a problem winy sprawcy w postępowaniu karnym skarbowym

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (DPO) to procedura, która pozornie oferuje szereg korzyści osobie podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego. „Pozornie”, gdyż korzyści te realizują się tak naprawdę dopiero w sytuacji, w której podejrzany rzeczywiście popełnił umyślnie zarzucany mu czyn (nie dotyczy to wykroczeń z art. 84, 96, 106ł i 111 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy – dalej k.k.s., które można popełnić również nieumyślnie). Tymczasem duża liczba przypadków wykorzystania procedury DPO przez finansowe organy postępowania przygotowawczego (FOPP) jest wyrazem niedobrego, z punktu widzenia demokratycznego państwa prawa, kompromisu zawieranego przez podejrzanego i FOPP. Bywa, że jedynym korzystnym rezultatem takiego kompromisu jest natychmiastowe odcięcie osoby poddającej się tej procedurze od ogromnego stresu, z którym nigdy wcześniej nie miała do czynienia. Taki kompromis poza tym, że nie odpowiada prawdzie (choćby ze względu na to, że nie jest zawierany w warunkach, w których „wina sprawcy nie budzi wątpliwości”) narusza w sposób istotny obowiązujące przepisy prawa, stawiając realizację celów fiskalnych (zapłata grzywny przez domniemanego sprawcę) nad wartościami konstytucyjnymi (art. 42 ust. 1, zd. 1 Konstytucji RP: „Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”). Taki sposób postępowania prowadzi do wypaczenia tej skądinąd potrzebnej instytucji, jaką jest DPO. Warto pamiętać, że ideą, która przyświecała ustawodawcy wprowadzającemu DPO do polskiego prawnego było umożliwienie osiągnięcia obopólnej korzyści dla uczestników postępowania, wypracowanej w drodze negocjacji. Negocjowanie to umiejętność, którą można opanować w bardzo wysokim stopniu i prawdopodobnie jeden z najbardziej skutecznych środków pozwalających na zmniejszenie liczby nierzetelnych, a przez to niezgodnych z prawem kompromisów.