Biernat Jakub, Prawo do zachowku

Przyjęta na gruncie prawa polskiego zasada swobody (wolności) rozrządzeń na wypadek śmierci, postrzegana jako emanacja zasady autonomii woli podmiotów prawa cywilnego i gwarancja jej realizacji na gruncie stosunków prawnospadkowych, umożliwia przyszłemu spadkodawcy kształtowanie losu zgromadzonego majątku po swej śmierci. Przywołana zasada doznaje szeregu ograniczeń normatywnych, z których liczne zostały wprowadzone z uwagi na potrzebę ochrony osób bliskich spadkodawcy . Do najważniejszych spośród nich – w wymiarze prawnym i ekonomicznym – należy zaliczyć instytucję zachowku. We współczesnych ustawodawstwach państw systemu prawa stanowionego ochrona osób bliskich spadkodawcy w ramach szeroko pojętego zachowku polega zwykle bądź to na wprowadzeniu systemu rezerwy, w którym spadek ulega podziałowi na podlegającą dyspozycji spadkodawcy część rozrządzalną oraz przypadającą określonym spadkobiercom wskazanym w przepisach (spadkobiercom koniecznym) część obowiązkową (rezerwę), bądź to na wprowadzeniu systemu zachowku sensu stricto polegającego na przyznaniu określonym podmiotom uprawnień umożliwiających im uzyskanie pewnej wartości majątkowej w szczególności w drodze realizacji roszczeń pieniężnych . Ten drugi, stanowiący ekonomiczne, a nie prawne, ograniczenie zasady swobody (wolności) rozrządzeń na wypadek śmierci, został przyjęty w prawie polskim (zob. zwłaszcza art. 991–1011 ustawy z 23.04.1964 r. – Kodeks cywilny – dalej k.c.).