Asłanowicz Marcin, Wyłączenie sędziego a wyłączenie arbitra

Prawo do rzetelnego procesu sądowego – polegającego na rozpoznaniu sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd – statuuje art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności . Także art. 45 ust. 1 Konstytucji RP przyznaje każdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Zapewnienie niezależności i niezawisłości sędziego (sądu) stanowi więc kluczowy gwarant sprawiedliwego rozstrzygnięcia sporu pomiędzy stronami – zarówno w postępowaniu przed sądem powszechnym, jak i w postępowaniu przed sądem arbitrażowym . Instytucja wyłączenia sędziego zapewnia skuteczną realizację tego celu. Wykorzystanie tej instytucji w równym stopniu musi uwzględniać interesy obu stron sporu – poprzez prawidłowe określenie przesłanek wyłączenia sędziego oraz takie ich stosowanie w praktyce, by nie wpływało ujemnie na bieg postępowania. Celem niniejszego artykułu jest analiza podstawowych zasad wyłączenia sędziego oraz arbitra, a także rozważenie ewentualnych podstaw zastosowania zarówno przesłanek wyłączenia sędziego do wyłączenia arbitra, jak i przesłanek wyłączenia arbitra do wyłączenia sędziego. Dynamicznie rosnąca w ostatnich latach liczba składanych wniosków o wyłączenie sędziego oraz wniosków o wyłączenie arbitra dowodzi zwiększającego się znaczenia tej problematyki. Wzajemne wykorzystywanie swoich doświadczeń przez sądy powszechne oraz sądy arbitrażowe mogłoby usprawnić i ułatwić bieg postępowania wyłączeniowego w obu rodzajach sądów – nie tylko z korzyścią dla rozstrzygających spór, lecz przede wszystkim dla samych stron postępowania.