Maroń Grzegorz, Sędziowie jako "arbitrzy moralni" i "moraliści" na przykładzie wybranych orzeczeń sądów karnych

Streszczenie

W artykule przedstawiono problematykę rozumowania moralnego sędziów w rozpoznawaniu i rozstrzyganiu spraw karnych. W dwóch pierwszych punktach opracowania przybliżono tytułowe pojęcia sędziego – „arbitra moralnego” i sędziego – „moralisty” oraz dokonano systematyzacji przypadków wykorzystywania ocen moralnych w sądowym procesie decyzyjnym i argumentacyjnym. Następnie przez pryzmat poczynionych ustaleń konceptualnych i typologizacyjnych poddano analizie uzasadnienia orzeczeń zapadłych w pięciu sprawach karnych, w większości w sprawach o wykroczenie. Studium wybranych judykatów pokazuje zagrożenia implikowane sędziowskim moralizatorstwem, które trudno pogodzić nie tylko z zasadą trójpodziału władzy i demokratycznej formy rządów, ale także z wymogiem sędziowskiej bezstronności i obiektywizmu, spójnością orzecznictwa czy równością podsądnych wobec prawa. Pełnieniu przez sędziów roli arbitrów moralnych i moralistów towarzyszą takie niepokojące zjawiska jak: wykraczanie poza przedmiot rozpoznawanej sprawy; przedstawianie pokrzywdzonych w kategoriach faktycznych oskarżonych czy obwinionych; pochwalanie a nawet zachęcanie do naśladowania bezprawnych zachowań; pozalegislacyjne przeformułowywanie norm prawnokarnych oraz zawężanie zakresu konstytucyjnych praw i wolności jednostki. Przywołane sądowe kazusy dostarczają argumentów za potrzebą dalece posuniętej powściągliwości wobec sędziowskiego moralizatorstwa.