Kurosz Krzysztof, Matysiak Wiktor P., Klauzula rebus sic stantibus w czasie pandemii

W ciągu kilku ostatnich miesięcy mamy do czynienia ze swoistym renesansem uregulowanej w treści art. 357¹ § 1 Kodeksu cywilnego klauzuli rebus sic stantibus. Zgodnie z treścią przepisu: „Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym”. Klauzula rebus sic stantibus jest postrzegana przez wielu przedstawicieli praktyki prawniczej jako środek ochrony, z którego skorzystać mogą uczestnicy obrotu gospodarczego dotknięci skutkami pandemii. Celem niniejszego artykułu jest ustalenie, czy dopuszczalne jest jej zastosowanie w celu łagodzenia skutków pandemii dotykających strony stosunków obligacyjnych i czy rzeczywiście jest ona tak atrakcyjnym środkiem ochrony ich interesów. Przyjęto w nim, że regulacja zawarta w treści art. 357¹ § 1 k.c. może znaleźć zastosowanie do łagodzenia skutków pandemii dla stron zobowiązań umownych. Zwrócono jednak uwagę na konieczność ścisłej wykładni tej normy, możliwość jej zastosowania wyłączenia przez sąd, nie zaś strony samej umowy. Wskazano także, że w przypadku gdy świadczenie nie będzie mogło być w ogóle spełnione z uwagi na stan pandemii, zastosowanie znajdzie konstrukcja następczej niezawinionej niemożliwości świadczenia.