Gurgul Stanisław, Hipoteka na wierzytelności hipotecznej (subintabulat) a upadłość

Zjawisko niepłacenia długów jest zmorą nie tylko naszych czasów. Z najdawniejszych źródeł prawa wynika, że jest to zjawisko odwieczne, któremu starano się zapobiegać różnymi sposobami, w tym przy pomocy instrumentów tzw. rzeczowego zabezpieczenia wierzytelności, to jest hipoteki i zastawu (zwanych ogólnie prawami zastawniczymi). Sama nazwa hipoteki wywodzi się z prawa starożytnej Grecji, jej zręby konstrukcyjne zaś stworzyło prawo rzymskie. Jurydyczny rozwój instytucji praw zastawniczych uległ znacznemu przyśpieszeniu w okresie kapitalizmu, co wiązało się z gwałtownym wzrostem zapotrzebowania na kredyt inwestycyjny i wynikającą stąd koniecznością ochrony jego spłaty.

W obecnych stosunkach gospodarczych stosuje się wiele instrumentów zabezpieczenia wierzytelności, wśród których wyróżnia się zabezpieczenia o charakterze osobistym i rzeczowym. Instrumenty rzeczowego zabezpieczenia wierzytelności obejmują z kolei przewłaszczenie rzeczy na zabezpieczenie, hipotekę, zastaw oraz dług gruntowy. Spośród tych instrumentów najwyższy stopień skomplikowania jurydycznego i zarazem największe trudności w praktyce wykazuje hipoteka na wierzytelności hipotecznej, co dotyczy zwłaszcza zaspokojenia wierzytelności w czasie postępowania upadłościowego. Niniejszy artykuł ma na celu ułatwienie rozwiązywania przedmiotowych trudności.