Czudec Adam, Finanse jednostek samorządu terytorialnego w okresie pandemii

Sytuacja finansowa jednostek samorząd terytorialnego jest kształtowana przez różne czynniki ekonomiczne i społeczne, a także przez uwarunkowania przestrzenne. Katalog takich czynników bywa niekiedy rozszerzany o zdarzenia, których skutków nie można przewidzieć, a które mogą zasadniczo zmieniać sytuację gospodarczą przedsiębiorstw oraz warunki działania instytucji prywatnych i publicznych. Takim zdarzeniem w 2020 r. było pojawienie się pandemii koronawirusa. W związku z tym uzasadnione jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o skalę oddziaływania pandemii COVID-19 na sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego w Polsce i skuteczność działań na rzecz wspierania samorządów w realizacji ich zadań służących poprawie jakości życia mieszkańców. Dla realizacji tak sformułowanego celu badań przeprowadzono analizę porównawczą podstawowych miar ilustrujących stan finansów samorządowych w 2020 r. na tle dwóch wcześniejszych lat. W analizie zastosowano podział terytorialny jednostek samorządowych według województw, co pozwoliło na ocenę skali zróżnicowania stanu finansów samorządowych w ujęciu przestrzennym.

Przeprowadzona analiza pozwoliła stwierdzić, że wprawdzie w 2020 r. nie było znaczącego zmniejszenia ogólnej kwoty dochodów budżetowych jednostek samorządu terytorialnego w żadnym województwie, jednak pandemia COVID-19 wpłynęła na zmniejszenie ich stabilności finansowej. Świadczą o tym m.in. zmniejszenie znaczenia wpływów podatkowych w strukturze dochodów, a także ograniczenie aktywności inwestycyjnej mimo wykazania na koniec 2020 r. nadwyżki budżetowej przez zdecydowaną większość samorządów. Czynnikiem, który znacznie poprawił sytuację finansową jednostek samorządowych w okresie pandemii, było uruchomienie Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych, który – co prawda w różnym stopniu w poszczególnych województwach – powiększył ogólną kwotę dochodów budżetowych z przeznaczeniem na inwestycje. W związku z tym, że środki z tego Funduszu trafiły do samorządów dopiero w drugiej połowie roku, nie było możliwości wykorzystania ich na finansowanie zadań inwestycyjnych w 2020 r., a to z kolei przyczyniło się do powstania nadwyżki budżetowej. Realny skutek uruchomienia Funduszu powinien być widoczny w 2021 r., a jego przejawem powinna być zwiększona aktywność inwestycyjna samorządów.